Yazılarımda sıklıkla Türkiye’de tasarruf dolarizasyonunun nedenleri ve etkilerinden bahsediyorum. Ancak tasarruf sahiplerine yatırım yapabilecekleri araçları arz edenlerin de bu sürece uyum sağlamaları, bu eğilimin kemikleşmesine ve ülke riskinin artmasına katkıda bulunuyor. Hazine’nin geçtiğimiz yıllarda döviz cinsi (aslında altın cinsi borçlanmalar da bu kapsamda olduğundan yabancı para cinsi borçlanma demek daha doğru) iç borçlanmalarını belirgin artırma politikasından bahsediyorum. Özellikle önceki Bakan Albayrak döneminde TL faizlerini suni bir şekilde düşük tutmaya yardımcı olmak için yüklenilen bu borçlanmalar sonrası, 2011-19 döneminde sıfır düzeyinde olan Hazine’nin iç borç stoku içinde döviz cinsi borçların payı bu yıl ilk yarı sonunda yüzde 25.6 ve tamamı döviz cinsi olan dış borçların da dahil olduğu toplam borç stoku içinde yüzde 58.6’ya kadar yükselmişti. Bu yapı durduk yerde kur artışlarının kamu borcumuzu artırmasına yol açıyor. Neyse ki, yeni Bakan döneminde bu politikadan çark edildi. Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan geçtiğimiz günlerde yaptığı bir konuşmada, merkezi yönetim bütçe açığının milli gelire oranını yüzde 3.5 olarak tutma hedefine sadık olunduğunu belirtirken, borçlanma konusunda dikkatli bir yaklaşım izlendiğini ve yurt içinden döviz cinsi borçlanmayı kademeli olarak düşürmeye başladıklarını belirtmişti. Elvan, 2021 yılında yurt içinden yapılan döviz cinsi borçlanmanın, döviz cinsi ödemelerin yaklaşık yarısı kadar olduğunu da açıklamıştı. Durumun gerçekten öyle olup olmadığını anlamak için bu yıl gerçekleşen döviz ve altın cinsi borçlanmaların dökümüne baktığımda; Şubat ayında euro cinsi tahvil ve kira sertifikası ihraçlarında toplam satış 2.8 milyar dolar, Mart ayında altın cinsi ihraçlarla 1.2 milyar dolar, Nisan ayında 1 milyar dolar, Mayıs ayında euro cinsi 1.4 milyar euro ve altın cinsi 0.9 milyar dolar, Haziran ayında altın cinsi 0.9 milyar dolar ve Temmuz’da 2.5 milyar dolar döviz cinsi tahvil ve kira sertifikası ile 660 milyon dolarlık altın cinsi ihraçlar yapıldığını görmekteyim. Bu ihraçların TL cinsinden karşılığının toplamının ise Ağustos’ta döviz ve altın cinsi ihraç olmadığından ilk 8 aylık dönem için 107 milyar TL olduğunu bütçe finansmanı verilerinden hareketle hesaplıyorum. Aynı dönemde geri ödemelerin TL karşılığının ise 175 milyar TL’ye ulaştığını öngörürken, Elvan’ın yaklaşık yarısı dediği oranın yüzde 60 olduğunu görmekteyim. Yılın geri kalan döneminde ise yabancı para (YP) cinsi geri ödeme olarak sadece Ekim’de 1.1 milyar dolar karşılığı altın cinsi tahvil ve kira sertifikası bulunuyor. Dolayısıyla bundan sonra hiç YP cinsi yeni ihraç yapılmasa bile söz konusu oran ancak yüzde 57 seviyesine gerileyebilecek.
Döviz-altın borçlarının iç borca oranı yüzde 24.5
Bu oranlar Elvan’ın açıklamalarına göre önemli bir sapmaya işaret etmese de, döviz cinsi yeni ihraçların azaltılmasına karşılık, altın cinsi ihraçların yüklü bir şekilde devam ediyor olması, iç borçlanma ve iç borç stoku içindeki yabancı para payının yüksekliğini büyük ölçüde korumasına neden oluyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, ilk kez Ekim 2017 tarihinde başlatılan Hazine’nin altın cinsi borçlanmasının toplam iç borçlanma içindeki payı 2018’de yüzde 0.7 iken, 2019’da yüzde 10, 2020’de yüzde 9.7 düzeyinde olmuştu. Hazine’nin Haziran 2021 itibarı ile 290.1 milyar TL olarak hesaplanan döviz cinsi iç borç stoku içinde altın cinsinden borç stokunun 99 milyar TL ile yüzde 34.1 paya yükseldiği hesaplanırken, toplam iç borçlanma içindeki payı da Ocak-Haziran döneminde yüzde 24.9 ile geçen yılın iki katının üzerine çıkmış durumda. Temmuz ayında ABD Doları ve Altın cinsi tahvil ve kira sertifikası ihraçları ile 3.16 milyar dolar karşılığı borçlanma yapılmasına karşılık bu borçlanmanın geçen yıl aynı ayının yaklaşık yarısı düzeyinde olması ile döviz-altın cinsi ihraçların iç borç stoku içindeki payı Temmuz sonunda yüzde 24.5’e gerilerken, dış borç stoku dahil toplam borç stoku içindeki payı da yüzde 13.9’a inmiş durumda.
