Enflasyon girdabı bizi hızla içine çekiyor

Aralık ayı tüketici enflasyonunun, yani sadece bir aylık enflasyonun bile Merkez Bankası politika faizi düzeyinde olması son dönemde izlenen ortodoks olmayan politikaların yüzüne tokat gibi çarptı. Kamunun belirlediği fiyatlarda yeni yılla birlikte gelen artışlar da yıllık yüzde 36.1 ile son 19 yılın en yüksek seviyesine çıkan TÜFE’nin hızını alamayıp yakın vadede yüzde 40’ların belki de 50’lerin üzerine çıkacağını düşündürüyor. Asgari ücret ayarlaması sonrası memur-emekli maaşlarına yönelik atılan adımlar ise ücret-fiyat sarmalına girme tehlikesine işaret ediyor. Enflasyonun seviyesi ve 10 yıllık tahvillerin bile yüzde 25’e yakın seyri tasarruflara ödenen faizin ciddi boyutta negatif olduğunu ve büyük umutlarla uygulamaya alınan kur korumalı TL mevduata olan ilgiyi azaltabileceğini düşündürüyor. Bu konuda son resmi açıklama bu yeni mevduat türüne kayışın yaklaşık 84 milyar TL düzeyinde olduğunu yani gerçek kişiler toplam TL mevduatının yüzde 8’ine yaklaştığını yansıtıyor. Bu oranın beklentileri karşılayıp karşılamadığını bilemiyorum ama enflasyonun son görünümünün enflasyon korumalı yeni TL tasarruf enstrümanlarına olan ihtiyacı yansıttığını düşünüyorum. Enflasyon ve para politikasına ilişkin beklentilerimi ve TCMB’de yılın son günü gerçekleşen operasyona ilişkin değerlendirmemi yazının devamında aktarıyor olacağım. Aralık’ta TÜFE yüzde 13.58 artışla yüzde 8.1 olan medyan beklentinin çok üzerinde gerçekleşirken, Aralık ayları tarihsel ortalaması olan yüzde 0.36 ve geçen yıl aynı ay gerçekleşmesi olan yüzde 1.25’in çok üzerinde oluştu. Diğer taraftan, kura hassas gruplarda ise başta mobilya, ev içi tekstil, ev aletleri, araç satın alımı ve kişisel bakım gibi gruplar olmak üzere yüksek artışlar gerçekleşmesi sonrası çekirdek enflasyon göstergesi B endeksi yüzde 34.9’a ve C endeksi yüzde 31.9’a yükselerek zirvelerini gördüler. Öte yandan, maliyet kanalından gelecek baskıları öncüleyen yurt içi ÜFE yıllık değişimi ve üretim için ana girdi olan ara malı fiyat değişiminin yüzde 79.9 ve yüzde 92.1’e yükselmesi, maliyet baskılarının gücünü koruduğunu düşündürmüştür. Yurt içi ÜFE ve TÜFE arasındaki fark Ekim’de 43.8 puana ulaşarak rekorunu açık ara yenilemiş durumdadır. Daha da kötüsü, kurlardan etkilenmemesi gereken hizmet enflasyonunun yıllık yüzde 22.3 ile belirgin yükseldiği ve bu seviyenin endeksin tarihi zirvesi olduğu, bu gelişmede ise lokanta, otel ve ulaştırma gruplarında gözlenen artışların etkili olduğu izleniyor. TÜFE’de yukarı yönlü risk Aralık’ta fiyat artışlarının belirgin olarak TÜİK endekslerine yansıması Ocak enflasyonu açısından baskının kısmen azalması anlamına gelse de, yeni yılla birlikte kamunun belirlediği fiyatlarda gözlenen yüksek artışlar ve bunların dolaylı etkileri yıllık TÜFE’nin artış eğilimini koruyacağını düşündürmektedir. Kısa vadede, ekonomik aktivite ve iç talebin yeni yıla girerken sınırlı güç kaybetmesi üretici fiyatlarında gözlenen artışın tüketiciye daha fazla yansıtılması olasılığını da artırmaktadır. Buna ek olarak, kur sepetinin Eylül başından bu yana yüzde 60 civarında yükselmesi, kur geçişkenliğinin yüzde 30 civarında seyrettiği ve fiyatlara geçişin altı ay içinde tamamlandığı yönündeki çalışmaların ışığı altında bu faktörün çekirdek ve manşet enflasyon üzerinde belirgin yukarı yönlü etkide bulunmaya devam edeceğini göstermektedir. 2022 enflasyonu açısından diğer yukarı yönlü risk ise asgari ücret artışının yüzde 50 civarında gerçekleşmesidir. TCMB’nin bir çalışmasında, asgari ücretteki her 1 puanlık artışın TÜFE’ye 0.1-0.2 puan etkisi olduğu sonucuna varılmıştı. Dolayısıyla, TL’de bugüne göre daha fazla değer kaybının olmadığı durumda bile enflasyonun bu yıl Mayıs sonuna kadar yüzde 40-45 aralığına çıkabileceğini, gerilemenin ise ancak Aralık ayında gözlenebileceğini düşünüyoruz. 27 Ocak raporu önemli Enflasyon gerçekleşmelerinin para politikası duruşu açısından ima ettiklerine gelince; Merkez Bankası’nın, Aralık PPK toplantısı karar metninde faiz indirimi için kalan alanın kullanımının tamamlandığının belirtilmesi ve daha önemlisi alınmış olan kararların birikimli etkilerinin 2022 yılının ilk çeyreğinde yakından takip edileceğiinin belirtilmesi, en azından Mart sonuna kadar yeni faiz indirimi olmayacağı şeklinde algılanmıştı. Ancak karar sonrası kur artışlarının belirginleşmesini takiben kur korumalı TL mevduat uygulaması yürürlüğe alınmış ve TCMB’nin ayın ilk yarısındaki doğrudan döviz satış müdahalelerini takiben 20 Aralık haftasında da bilançosundan yüklü döviz çıkışlarının devam ettiği görülmüş ve kurlarda geri çekilme gözlenmişti. Ayrıca, politika faizi ile tahvil ve kredi faizleri arasındaki makas da belirgin olarak açılmış durumda. Enflasyonun yükselişini sürdüreceği ortamda faiz indirimlerine devam edilmesi durumunda TL’de değer kaybı baskısının yeniden güçleneceği söylenebilir. 27 Ocak’ta yayınlanacak Enflasyon Raporu, TCMB’nin enflasyon tahminleri ve para politikasına ilişkin yol haritası açısından da önemli olacak. Yılbaşı piyangosunun kazananı belli oldu Bilindiği gibi Merkez Bankası bilanço içinde döviz pozisyon fazlası (gerçi bu da tarih oldu zira döviz pozisyonu 2021 yılını 0.9 milyar dolar açık ile kapadı) taşırken, bilanço dışı swap işlemleri dikkate alındığında döviz pozisyonu açığa dönüyor. Dolayısıyla, tüm bilançolarda olduğu gibi kur hareketlerinin gelir-gider tablolarına yansıması kaçınılmaz. Ancak burada Banka’nın farklı bir muhasebe tekniği uygulaması işleri değiştiriyor. TCMB muhasebesinde geçici (bilanço dışı) hesaplarda izlenen swap işlemlerinden kaynaklanan giderler kar/zarara yansıtılırken, yabancı para aktif ve pasiflerin gerçekleşmemiş kur farkları “değerleme hesabı” adı altında ayrı bir hesapta izleniyor. Tam da bu nedenle, Merkez Bankası’nın düzenli olarak daha yüksek kurlardan yenilenen swap pozisyonları nedeni ile 2021 yılında zarar edebileceğine ilişkin sinyaller artmıştı. 130 milyarlık oyun! Banka’nın kar-zarar durumuna ilişkin ipuçları analitik bilanço ve haftalık vaziyetin bazı kalemleri üzerinden kabaca takip edilebildiğinden ve söz konusu kalemlerde kur oynaklığına bağlı olarak büyük dalgalanmalar olduğundan bu konuda daha sağlıklı değerlendirme yapmak için yıl sonunu beklemiştim. Bu tür kalemlerden analitik bilançoda iç varlıklar altında yer alan Diğer Kalemler hesabı örneğin 30 Aralık’ta uzun yıllardır ilk kez 70 milyar TL ile pozitif (dönem zararı pozitif işaretle, dönem karı negatif işaretle bu hesaba giriyor) görünüyordu. Aslında bu hesap irili ufaklı bir çok başka kalemin de konsolide edildiği bir hesap ama ağırlıklı değerini dönem karı veya zararı belirliyor. Geçen yıl söz konusu hesap yılı -39.1 milyar TL kapatırken Banka’nın dönem karı 34.5 milyar TL olarak açıklanmıştı. Hesap +70 milyar TL düzeyinde yılı bitirmiş olsa TCMB yaklaşık 70 milyar TL zarar etmiş denebilirdi. Ancak 2021 yılının son günü bu hesabın -60 milyar TL düzeyine değiştiğini, bunun karşılığında ise değerleme hesabının -177 milyar TL’den -53 milyar TL’ye indiğini görmekteyiz. Kısacası, yaklaşık 130 milyar TL’lik bir aktarım yapılmış. Bunun olabilmesi için aşağıda verdiğim TCMB Kanunu ilgili maddesi gereği döviz satışı yapılıp karın realize edilmesi gerekir. TCMB Kanunu’nun 61. maddesi gereğince, Türk parasının değerinin yabancı paralar karşısında değişmesi nedeniyle TCMB’nin aktif ve pasifindeki altın ve dövizlerin yeniden değerlemesi sonucu oluşan gerçekleşmemiş gelir ve giderler bilançonun aktif ve pasifinde yer alan “Değerleme Hesabı” kalemlerinde izlenmektedir. Gerçekleşmemiş giderler bilançonun aktifinde, gerçekleşmemiş gelirler ise bilançonun pasifinde gösterilmektedir. Bu gelir ve giderlerin gerçekleşmesi halinde, gerçekleşen tutarlar kâr ve zarar hesaplarına aktarılmaktadır. İhtiyat akçesi... Oysa yılın son günü bu boyutta kamuoyuna duyurulmuş bir döviz satışı bilinmiyor. Önceki yıllarda da yılın son günü böyle büyük değişimler olmadı. Bu operasyonla beraber TCMB 2021 yılını da kar ederek kapamışa ve en geç Nisan ayına kadar Hazine’ye kar aktarımı yapacak hale gelmişe benziyor. Umarım bu büyük değişimin nasıl gerçekleştiği konusunda kamuoyuna önümüzdeki günlerde açıklama yapılır. Merkez Bankası 2001 krizi öncesi sıkça zarar ederken, kriz sonrası en son zarar ettiği yıl 2005 olmuştu. Banka zarar ettiğinde ise ihtiyat akçesinden karşılanıyor ama önceki yıllarda buradaki tutarlar Hazine’ye aktarıldığından söz konusu hesapta sadece 4.6 milyar TL kalmış görünüyor. Bu durumda ise, Hazine’nin muhtemelen nakit dışı tahvil ihraç ederek Banka’ya sermaye transferi yapması gerekiyordu. Ama yılbaşı gecesi operasyonu ile bunlara gerek kalmamış oldu.