ABD Başkanı Donald Trump’ın haftalardır beklenen ama 'sertlik derecesi' tahmin edilemeyen Gümrük Vergisi oranları 3 Nisan Perşembe günü itibariyle devreye girdi. Beklenenden daha yüksek oranlar özellikle Asya ve Avrupa borsalarında sert düşüşlere yol açarken, tahvil faizlerinde de durum aynı. Endeksler ve faizlerin aynı anda düşmesi (tahvillerin değer kazanması), ABD’nin yeni vergi tarifesi nedeniyle dünya büyüme oranında düşme beklentilerinden kaynaklanıyor.
28 trilyon dolarlık milli geliriyle dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD’nin yıllık dış ticaret hacmi yaklaşık 7.3 trilyon dolar. Yaklaşık rakamlarla devam edelim: Ülkenin ihracatı 3.2 trilyon dolarken ithalatı da 4.1 trilyon dolar düzeyinde. Yıllık açık 900 milyar dolardan fazla.
Aslan payı Çin'de
Dış ticarette ABD’nin en çok baskı altında olduğu ülke, ayda yaklaşık 25 milyar dolar civarında açık verdiği Çin. ABD 2024 yılında Çin’e 143 milyar dolarlık ihracat yaparken, ithalatı 438 milyar doları buldu. Çin’le olan dış ticaret açığı 295 milyar dolar gibi olağanüstü yüksek bir seviyeye ulaştı.
Trump yönetimi, yeni gümrük vergilerini belirlerken ‘hedef ülkeyle olan dış ticaret açığını’ temel aldı. Belirlenen formülde, 3’ü ‘dış ticaret elastikiyeti’ni konu alan, diğer ikisi ise ‘küreselleşme’ ve ‘ticaret savaşlarını' irdeleyen 5 akademik çalışmaya referans verildi.
Üstte gördüğünüz, karmaşık gibi duran formül aslında kabaca şöyle: Yine Çin örneğini ele alırsak; ABD’nin Çin’den yıllık ithalatı 438 milyar dolarken, bu ülkeyle olan dış ticaret açığı 295 milyar dolar. Açığın toplam ithalata oranı yaklaşık yüzde 68. Bu oran ikiye bölünerek yüzde 34’lük ek gümrük vergisi tarifesi hesaplandı.
ABD’nin tüm ticari partnerleri için uyguladığı formül teorik olarak 0 ile 99 arasında sonuç veriyor, çıkan sonucun ikiye bölünmesiyle yeni tarife belirleniyor.
Örneğin Çin için yüzde 34 olarak belirlenen tarife, daha yüksek dış ticaret açığı verilen Vietnam için yüzde 46, Kamboçya için yüzde 49, Sri Lanka için yüzde 44, Madagaskar için yüzde 47, Suriye için yüzde 41 olarak belirlendi.
ABD ile dış ticaret açığı veren ya da dış ticaret açığı yüzde 20'nin altında olan ülkelere ise yüzde 10 ek vergi getirildi.
Türkiye tarifesinin hesaplaması
TÜİK verilerine göre Türkiye 2024 yılında ABD’ye 16 milyar 349 milyon dolarlık ihracat yaparken, 16 milyar 227 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirdi. Böylece sadece 122 milyon dolarlık dış ticaret fazlası sağlandı.
Trump’ın formülüne göre Türkiye’nin durumu ((122/16.349)x100)/2=Yüzde 0.37 sonucunu veriyor. Rakam önemsenmeyecek derecede düşük olduğu için Türkiye de ‘seyyanen’ yüzde 10’luk ek gümrük vergisi tarifesi kapsamında yer aldı.
Lesotho neden yüzde 50?
Fakir bir Afrika ülkesi olan Lesotho’ya yüzde 50 vergi konuldu. Burada hemen bir malumat verelim: ABD'nin 2024 yılında Lesotho'ya olan ihracatı 2.8 milyon dolar, ithalatı ise 237.3 milyon dolar. Açık 234.5 milyon dolar.
Formülü Lesotho için uygulayınca şu sonucu alıyoruz: ((234.5/237.3)x100)/2=Yüzde 49.4. Nitekim getirilen vergi de yüzde 50.
Formüle dair kapsamlı bir açıklama, Beyaz Saray bünyesindeki ABD Ticaret Ofisi’nin sitesinde mevcut. İlave bilgi isteyenler buraya tıklayarak detaylı açıklamaya ulaşabilir.
