Hiçbir şey bir ipucu mudur?

Jonathan Safran Foer’in Aşırı Gürültülü ve İnanılmaz Yakın (Extremely Loud and Incredibly Close) adlı romanı bizi 11 Eylül’de babasını kaybeden Oskar Schell’in dünyasına davet ediyor. Günter Grass romanı Teneke Trampet’in büyümeyi reddeden karakteri Oskar’dan sonra, bir başka “özel” çocuğun dünyası bu. Kitap ülkemizde 2015 yılında Siren Yayınları tarafından, Algan Sezgintüredi çevirisiyle yayımlanmıştı. Söze başlamadan çeviriye bir alkış yollayalım, bu kitabın özel ve akıcı dilini koruyan bir çeviri maharet ister. Oskar, daha ilk bölümde babasıyla oynadığı bir oyundan söz ediyor: Keşif Seferleri. Evlerinin dışındaki dünyaya düzenledikleri seferler bunlar. Ama ortada ipucu olmamasından rahatsız Oskar’ın cevaplanamayan bir sorusu var: “İpuçlarının yokluğu ipucu mudur?” Karmaşık görünen bu soru, kitabın da merkezindeki 11 Eylül sonrası Amerikan toplumunun ruh haliyle örtüşen bir durumu işaret ediyor. “Hiçbir şey” bir ipucu mudur? Jonathan Safran Foer, hikâyeyi Oskar’a anlattırıyor ama onun ağzından bütün Amerikalılar konuşuyor aslında: Bizi yönetenler hiçbir şey bulamadılarsa bile, bunu da bize bir ipucu olarak sunabilirler mi? Ya da toplanan ipuçlarını istedikleri şeyi işaret edecek şekilde yerleştirebilirler mi masanın üstüne? Bu noktada George Orwell’in 1984’ü geliyor akla. Çarpıtılmış–eksiltilmiş-yönlendirilmiş bilgi akışı üstünden bir korku imparatorluğu yaratma konusu, romanın temel meselelerinden biridir. Romanın başkarakterlerinden Julia, Winston Smith’e “Savaş yok,” der. Ona göre, Londra’ya düşen füze bombalarını da Okyanusya hükümetinin kendisi atmaktadır. Amaç, halkın hep korku içinde yaşamasıdır. Foer’in yazar olarak önemli bir başarısı, kurduğu sembolik düzeyi, çevrim tamamlanana kadar terk etmemesi. Bu başarısını olay örgüsü boyunca sürdürüp, hikâyenin sonunda da üst anlatının çevrimini tamamlıyor. Orta bölümlerinde iyice yükselen roman, içeriğinin tüm karanlığına rağmen “yaşama dair” bir roman olarak hafızaya geçiyor. Yine Oskar üstünden şu söylenebilir ki; Foer bir yandan da bütün bu korkularla, kötülüklerle, iletişimsizlikle dolu dünyayla baş etmenin cevabını da arıyor. Bulduğu cevabın temelinde çocukluk var… Çocuksu bir merak, masalların anlatı gücüne olan inanç, hayallere bağlılık, bilgiye ve yeniliğe açlık, açıklık, anlatılanı-gösterileni tersten okuma cesareti… Farklı bir iletişime ve korkular dünyasının bugününde farklı bir iletişimsizliğe götürüyor bizi. Yine kitabın başına dönelim ve Oskar’ın farklı bir dil üstünden kurduğu şakasıyla ve umudunu kaybetmemek için sarıldığı en büyük silahı ironiyle noktalayalım: “Goethe’mi ye, dalyanak!” Aşırı Gürültülü ve İnanılmaz Yakın / Jonathan Safran Foer / Çev: Algan Sezgintüredi / Siren Y./ 400 Sayfa

Yekta Kopan

Diğer Yazarlar

Restorasyon mu, yeniden kuruluş mu?

Sosyalist şehzade

Sevgilin bitkin düşmeli öpülmekten

Dokuz yıl sonra yepyeni şarkılar

Seçimi kaybederse Erdoğan ne yapar? Ak Parti’ye ne olur?

Hiçbir şey bir ipucu mudur?