Doç. Dr. Zana Çitak
Cumhuriyet denince ilk akla gelen ülke Fransa olsa da Fransa tarihteki ilk cumhuriyet değildi. Antik Çağ’daki öncüllerini bir tarafa bırakacak olursak Hollanda (1588-1795), kısa cumhuriyet dönemi ile İngiltere (1649-1660) ve/ama en önemlisi Amerika Birleşik Devletleri (1776) Fransa’dan daha erken bir dönemde cumhuriyet olmuşlardı.
Diğer cumhuriyetlerin Fransa için örnek teşkil ettiğini söylemek zor zira hem Hollanda hem İngiltere Fransa’nın çatışma içinde olduğu ülkelerdi. Fransa’daki monarşinin Amerikan kolonilerinin bağımsızlık savaşına (1775-1783) olan desteği ise İngiltere düşmanlığından kaynaklanıyordu. Unutmayalım ki 1789 Devrimi aslında önce bir meşruti monarşi kurdu. Kralın otoritesi, 1789’da ilan edilen İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi ve 1791’de ilan edilen anayasa ile sınırlanıyordu. 1792’de cumhuriyetin kuruluşu, meşruti monarşide kralın gücünün sınırlarının ne olacağına dair devrimci fraksiyonlar arasındaki anlaşmazlıklar, kralın bu yeni rejimi içine sindirememesi, hatta ülkeden kaçmaya çalışması ve Fransa’nın Avrupa’daki diğer monarşilerle savaşa girmesi gibi önemli olaylar sonucu ortaya çıktı.
