Ölümden birkaç dakika önce bir Calliphoridae sineğinin bedendeki hücresel inaktifliği algıladığı ortaya çıktı. İspanyol medyasında yer alan haberde bu tür sayesinde ölümün zamanını, hatta mevsiminin bile tahmin edilebildiği ortaya kondu.
El Pais'in haberi şu şekilde:
Ölmek üzere olduğunuzu henüz fark etmemiş olabilirsiniz, ama Calliphoridae (yeşil ve metalik moskalar) bunu çoktan hissetmiş durumda. Odanıza giren parlak yeşil moska, ölüme giden hücrelerdeki duraklamayı kilometrelerce öteden algılayabiliyor.
Vücudunu kaplayan küçük tüyler, ölümün ilk sinyallerini insanlar fark etmeden algılayabilecek hassas kimyasal reseptörlerle donatılmış. Bu reseptörler bir nevi ölümün gerçek sessiz tanığı.
Moskalar, genellikle burun deliği gibi sıcak ve nemli bölgeleri tercih ediyor. Normal şartlarda insan bunu kolayca uzaklaştırabilir; ancak hareket edemeyen ölü bir vücutta, moska yüzlerce yumurtasını bırakıyor.
Birkaç gün içinde larvalar yumurtalardan çıkıyor, etle besleniyor ve pupaya dönüşmek üzere göç ediyor. Haftalarca hareketsiz kalıp, sonunda yetişkin moskaya dönüşerek yeni ölüleri aramak üzere yol alıyor.
Adli entomoloji
Moskaların bu döngüsü ürkütücü görünse de, adli bilim açısından büyük önem taşıyor. Arjantinli bilim insanları Moira Battán ve Ana Pereira, bu canlıların ölüm zamanını belirlemedeki rolünü araştırıyor. Her ikisi de CONICET’te çalışan entomologlar ve adli bilirkişi. Çalışmaları, cesetlerdeki fauna analiziyle ölümün zamanını tahmin etmeyi mümkün kılıyor.
Pereira’ya göre, böcekler yumurtalarını bırakacakları güvenli alanı bulana kadar vücut yüzeyini inceliyor. “Bir kez uygun alanı bulduklarında, yumurtalarını peş peşe bırakmaya başlıyorlar” diyor.
Bu sinek türü, hücrelerin aktifliğinin durduğu anı algılayabiliyor ve neredeyse hemen cesede kolonize oluyor. Larvaların gelişim durumu, bilim insanlarına ölümün üzerinden geçen süreyi doğru şekilde tahmin etme imkanı sunuyor.
Battan, larvaların üç gelişim evresinden geçtiğini ve beslenmelerini tamamladıktan sonra pupaya göç ettiklerini anlatıyor. Pupalar, bir tür kimyasal örtü içinde hareketsiz kalarak sonraki evre için güvenli alan buluyor.
Canlıya bile saldıran türler
Bazı moska türleri, ölü dokuyu beklemiyor, küçük bir yara bile onları cezbetmeye yetiyor. 2020 yılında Arjantin’in Cordoba eyaletinde bir turistin sığ bir nehir yatağında boğulmuş bedeni, bunu gözler önüne serdi.
Yaşayan kadının yaralarına yerleşen larvalar, ölümünden önce bile etle beslenmişti. Cochliomyia hominivorax türü, bir yaraya 500’e kadar yumurta bırakabiliyor ve larvalar 24 saat içinde açlıktan ölmemek için sürekli besleniyor.
Bu durum, canlılarda bile miasisin (diple enfeksiyon) oluşabileceğini gösteriyor. Pereira konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Biontofaj türleri hem ölü hem de yaşayan dokularla beslenebiliyor. Bunların adli vakalarda dikkate alınması, ölüm zamanının yanlış yorumlanmasını önlüyor” ifadelerini kullandı.
Mevsimi belirleyen böcekler
Böcekler, yalnızca ölüm zamanını değil, ölümün gerçekleştiği mevsimi de ortaya çıkarabiliyor. Pereira, bir adamın cesedinin gömülü olduğu araçta yaptığı incelemeyle bunu kanıtladı. Cesedin durumu ve ortam koşulları, geleneksel tıbbi yöntemlerle ölüm tarihini belirlemeyi zorlaştırıyordu.
Calliphora vicina türü, ceset açıkta iken yumurtalarını bırakmış, ancak gömülünce pupalar ölmüştü. Daha sonra farklı bir türün girmesi ve diğer böceklerin kolonileşmesi, ölüm zamanı ve mevsimi hakkında bilgi sağladı.
Araştırmacılar, her türün yaşam döngüsünü ve çevresel koşulları dikkate alarak adli entomolojinin önemine dikkat çekiyor. “Bilim ve adli süreçlerin birlikte çalışması, unutulmuş bir cesedin bile tarihini ve koşullarını hatırlamasını sağlar” diyorlar.
Kaynak: Gazete Oksijen
