1991'de araç telefonları aracılığıyla 1G teknolojisiyle tanışan Türkiye'de, internet kullanımı 1993'te, cep telefonuyla görüşme, veri aktarımı ve SMS gönderimine olanak sağlayan 2G teknolojisi de 1994'te kullanılmaya başlandı.
Sesin yanında datanın da önem kazanmasıyla 2009 itibarıyla 3G'ye geçen Türkiye, 1 Nisan 2016'da 4,5G ile tanıştı. Türkiye'de 2019 yılındaki resmi testlerle başlayan ve uzun yıllardır devam eden 5G hazırlık çalışmaları, bu yıl itibarıyla son aşamaya geldi.
Hizmet sağlayıcılar yeni yetkilendirmeleri çerçevesinde 1 Nisan 2026 tarihinden itibaren ülke genelinde 5G hizmeti sunulacak.
Peki 5G hayatımızı nasıl etkileyecek, nasıl değiştirecek? Ericsson Güney Avrupa ve Avrasya Bölgesi Müşteri Birimi Başkanı Andrea Missori, 5G'ye ilişkin önemli bilgiler verdi.
5G ülkemizde çok yakında kullanıma sunuluyor: Bu geçişle birlikte son kullanıcı ne gibi değişiklikler fark edecek? Genel hatlarıyla bahsedebilir misiniz? 5G’nin bireysel kullanıcılara sağlayacağı faydaları paylaşabilir misiniz?
5G kullanıma sunulduğunda, Türkiye’deki tüketiciler mobil cihazlarını kullanma şekillerinde gerçek bir değişim yaşayabilirler. Bu geçişin önemli bir parçası daha yüksek hızla ilgili olsa da, sadece onunla ilgili değildir. 5G, aynı zamanda niteliksel olarak farklı türlerde bağlantı seçenekleriyle de ilgilidir. Hepimizin günlük görevleri var ve bir çoğunun aynı gün içinde gerçekleşmesi gerekir, veya beklentiler bu yöndedir. 5G ile beraber örneğin; uygulamalar daha hızlı açılır, web sayfaları hemen yüklenebilir ve bulut hizmetleri gerçek zamanlı olarak yanıt verebilir duruma gelecek. Yüksek çözünürlüklü video iletimleri daha rahat izlenir, mobil oyunlarda gecikmeyi azaltarak oynanışı daha akıcı hale getirecek. Böylece video görüşmelerin performansı kalabalık ortamlarda ve kapalı alanlarda daha istikrarlı hale gelmiş olacak.
Aslında bu bahsettiğim temel 5G. Daha ileri giderek ağ dilimleme yoluyla farklılaştırılmış iletişim sağlayan 5G Standalone ise kullanıcılara ihtiyaç duydukları bağlantı deneyimini sunar, yani bir bakıma ihtiyaca yönelik ödeme yapma olanağı sunar.
4 yıla kadar Türkiye'de mobil aboneliklerin %60'ı 5G'de olacak
Ericsson ConsumerLab1 araştırmasına göre Türkiye'de, 2030 yılına kadar mobil aboneliklerin %60'ının 5G olması bekleniyor ve tüketicilerin yaklaşık %35'i garantili yüksek performanslı bağlantı için ek ücret ödemeye istekli olduklarını söylüyor. Beklentiler güvenilirlik ve düşük gecikme yönünde değişirken, 5G Sabit Kablosuz Erişim (FWA) ayrıca fiziksel fiber döşemeye gerek kalmadan daha fazla haneye fiber benzeri hızlar sağlayacağını söyleyebiliriz.
5G’nin işletmelere dokunuşu nasıl olacak?
5G, işletmeler üzerinde derin etkiler yaratacak; çünkü bu nesil teknoloji, sadece daha hızlı bir mobil ağ sunmakla kalmayıp aynı zamanda dijitalleşmeyi mümkün kılan bir platform işlevi görüyor. Örneğin, İtalya'daki Livorno Limanı'nda, Kuzey Tiren Denizi Liman Sistem Otoritesi ve İtalya’nın önde gelen operatörlerinden TIM, bizimle iş birliği yaparak artırılmış gerçeklik (AR) iş akışlarını, IoT sensörlerini ve otomatik konteyner taşımayı destekleyen özel bir 5G ağı (EP5G – Ericsson Private Network 5G) kurdu. Bu girişimin, terminal için yılda yaklaşık 2,5 milyon avroluk maliyet tasarrufu sağlaması ve CO2 emisyonlarını %8,2 oranında azaltması bekleniyor.
5G Türkiye ekonomisine yaklaşık 100 milyar dolar katkı sağlayacak
Bölgede de benzer açılımlar görüyoruz, örneğin fabrikalar ve lojistik alanlarında kullanılan kampüs ağları, medya iletişim araçlarına sunulan düşük gecikmeli iletişim hattı gibi. Özellikle de 5G Standalone teknolojisinin pilot projelerden çıkıp ticari boyutta yaygınlaştığını görüyoruz. Türkiye'de 5G'nin 2030 yılına kadar ekonomiye yaklaşık 100 milyar dolar katkı sağlaması bekleniyor ve ekosistemler olgunlaştıkça benzer kazanımların komşu pazarlar için de gerçekleşeceği yönünde olduğunu biliyoruz.
Bu noktada daha fazla kullanım senaryolarını gerçeğe döndüğünü görüyoruz. Türkiye'de, Turkcell ve Beko ile birlikte yürütülen AB destekli VERGE projesi kapsamında 5G-SIGNUM XR, düşük gecikme ve ağ dilimleme teknolojileri kullanılarak İstanbul ve Eskişehir'deki Ar-Ge ekipleri ile dünya genelindeki ekipler gerçek zamanlı olarak bağlanabildiğini test ettik. Bu sayede uzaktan endüstriyel tasarım ve testler, aynı sanal üretim hattı üzerinde gerçekleştirilebiliyor ve iş birliği çok daha verimli hale geliyor.
Yapay zeka artık laptoplardan telefona, hemen her cihaza girme eğiliminde. 5G bunun neresinde? Üretken yapay zeka uygulamalarıyla 5G arasındaki ilişkiyi anlatır mısınız?
Yapay zeka, bulut ve mobilin hızlanan gelişimi, gelecekte mobil trafiğinin desenlerini kökten değiştirecek ve önümüzdeki on yılda mobil ağlarda yukarı bağlantı veri gönderme işleminde önemli bir artışa yol açacak. Bugün mobil ağlardaki yapay zeka trafiği toplam verinin yalnızca %0,06'sı kadar düşük olsa da, trafiğin davranışı belirgin şekilde farklılık gösteriyor.
Geleneksel uygulamalar ağırlıklı olarak içerik indirirken, yapay zeka uygulamaları kullanıcıların işleme için gönderdiği talepler, fotoğraflar ve videolar nedeniyle toplam veri akışlarının yaklaşık dörtte birini yukarı yönlü olarak üretiyor; bu oran geleneksel uygulamaların yaklaşık 2,5 katından fazla. Bu değişim, 5G'nin düşük gecikme ve simetrik kapasite özelliklerini hayati hale getiriyor.
5G iletişime yeni bir boyut kazandıracak
3G hayatımıza girdiğinde görüntülü görüşme hayatımızın bir parçası olmuştu. Peki akıllı telefonlarda görüntülü görüşme deneyimi 5G ile nasıl değişecek?
5G ile aramalar "yeterince iyi" olmaktan çıkarak daha kesintisiz hale geliyor. Artan yukarı bağlantı veri gönderme işleminin kapasitesi ve azalan gecikme sayesinde 5G, daha keskin görüntüler, yüksek kare hızları ve HDR ile daha az kesinti yaşatan, etkileyici ve net ses deneyimleri sunuyor.
Aynı zamanda, çok kameralı görüşmeleri, hareket halindeyken bile sorunsuz geçiş ve kaliteyle destekliyor. Bu sayede de AR, canlı görüşmeler, uzaktan eğitim veya destek için daha akıcı hale geliyor. Gelecekte farklılaştırılmış bağlantı ile operatörler premium aramalar ve kurumsal uygulamalar ile arama kalitesini hiç bozulmadan sunabilecek. Örneğin, kritik anlarda kullanıcılar iletişim ağı çok yoğun olsa bile üstün bir performansa sahip olabilecekler.
Kenar (edge) işleme, arka plan bulanıklığı, gürültü giderme, altyazı ve çeviri gibi işlemlerde gecikme neredeyse hiç yaşanmayacak. Ayrıca 5G ağlarının verimlilik ve performansı optimize etmek için üretken yapay zekayı kullanması kalabalık mekanlar, transit merkezleri ve yoğun kentsel alanlarda daha canlı ve güvenilir iletişim sağlayacak.
Farklılaştırılmış bağlantı hizmet paketlerinden bahsedebilir misiniz?
5G’nin Standalone altyapısı ile birlikte iletişim çeşitlemeleri dramatik bir şekilde değişiyor. Ağ programlanabilir ve ihtiyaçlara göre özel olarak tasarlanabilir hale geliyor; böylece her kullanım senaryosunun gerektirdiği farklı performans seviyeleri sağlanıyor.
Ağ dilimleme gibi özellikler sayesinde ise operatörler, gecikme, hız ve güvenlik gibi garantili özelliklere sahip özel "dilimler" oluşturabiliyorlar. Örneğin, bulut oyunları için bir dilim, video yayıncılığı için başka bir dilim ve kritik endüstriyel uygulamalar için ayrı bir dilim tasarlanabiliyor.
Aslında bu 5G Standalone ile beraber tek tip bir deneyimden, kullanıcıların ihtiyaç duydukları yerde ve zamanda daha yüksek performansa erişebilecekleri özelleştirilebilir, deneyim odaklı bir modele tam bir geçiş anlamına geliyor.
5G ile birlikte mobil veri trafiği trendleri ne yönde değişecek?
Mobil veri kullanımı, insanların daha zengin videolar izlemesi, bulutta oyun oynaması ve yapay zeka destekli XR hizmetlerini benimsemesiyle artmaya devam edecek. Ericsson Mobilite Raporu’na göre bu yıl, küresel mobil trafiği aylık yaklaşık 200 eksabayt (EB) seviyesinde. 2030 yılına kadar bunun yaklaşık 430 EB'ye çıkması bekleniyor. Bu büyümenin büyük kısmını 5G taşıyacak ve FWA sayesinde bağlanmamış olabilecek mobil ağlara önemli miktarda ev trafiği ekleyecek.
Tabii burada en ağır trafiği yoğun şehirler ve büyük mekanlar oluşturacak, kullanıcılar gerçek zamanlı olarak içerik oluşturup işbirliği yaptıkça ve yapay zeka uygulamalarına komutlar, fotoğraflar veya videolar gönderildiği için yukarı yönlü trafik daha önemli hale gelecek. Büyüme bölgelere göre değişiklik gösterecek; en yüksek büyümenin Sahraaltı Afrika, ardından Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde ve Latin Amerika'da olması bekleniyor.
Operatörler, bu artışı daha fazla spektrum, daha akıllı zamanlama, uç önbellekleme ve ağ dilimleme gibi özelliklerle yöneterek deneyimleri tahmin edilebilir kılabileceklerini ön görülüyor.
5G’nin telefon bataryalarını çabuk tükettiği, sağlığa daha fazla zararlı olduğu veya internet kotalarını daha çabuk tükettiğine dair yaygın bir görüş var. Siz ne düşünüyorsunuz?
5G ağları, özellikle 5G Standalone, önceki nesillere göre daha enerji verimli olacak şekilde tasarlandı. Ericsson’un bilindiği üzere “Enerji Eğrisini Kırmak” yaklaşımı, gelişmiş yazılım, akıllı zamanlama ve daha verimli radyo donanımının, ağların daha yüksek performans sunmasını sağlarken iletilen bit başına daha az enerji tüketmesini nasıl sağladığını kanıtlıyor.
Cihazlar açısından bu, 5G ekosistemi olgunlaştıkça akıllı telefonların pil ömrü konusunda da daha iyi performans göstereceği anlamına geliyor; çünkü ağ daha verimli ve daha duyarlı şekilde kullanılıyor.
Yakın zamanda, akıllı ağ yetenekleriyle pil gücünü koruyarak akıllı telefonlardan giyilebilir cihazlara ve AR/VR gözlüklere kadar tüm 5G cihazlarının pil performansını iyileştirmeyi sağlayan Device Battery Performance özelliğini operatörlerine sunduk. Ayrıca 5G RedCap özelliğini tanıttık. Özetle, basitleştirilmiş radyo tasarımı, cihaz tarafındaki enerji tüketimini büyük ölçüde azaltarak hafif veya sürekli bağlı kalan cihazlar için ideal hale getiriyor.
Sağlık açısından, 5G ekipmanları, bağımsız kuruluşlar tarafından belirlenen ve ulusal düzenleyicilerce uygulanan uluslararası kabul görmüş maruz kalma sınırlarına uymak zorundadır. Kamusal alanlarda ölçülen seviyeler genellikle bu sınırların çok altında. 1990'ların sonlarından bu yana radyo dalgalarının sağlık etkilerine ilişkin 100'den fazla bağımsız çalışmayı destekledik. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü dahil 30'dan fazla bağımsız uzman grubu ve sağlık kurumu mevcut bilimsel kanıtları gözden geçirerek aynı sonuca vardı: uluslararası güvenlik sınırlarına uyan mobil telefonlar ve baz istasyonları tarafından yayılan radyo dalgalarına bağlı olarak kanıtlanmış bir sağlık etkisi bulunmuyor.
5G ile kullanıcılar daha fazla veri tüketme eğiliminde olacak
Veri konusunda ise 5G kendi başına “veri tüketmez”; daha zengin uygulamalar ve daha yüksek çözünürlükler daha fazla veri talep eder. 5G hız sağladığında bazı kullanıcılar daha fazla veri tüketme eğiliminde olur. Ancak kullanıcılar video kalitesi, arka plan veri kullanımı ve Wi‑Fi üzerinden aktarım gibi ayarlarla tüketimi kontrol edebilirler.
5G’ye yeni yeni geçerken 6G’nin de arkadan arkaya yol aldığını ve pek çok çalışmanın yapıldığını biliyoruz. 6G ile ilgili neler söylemek istersiniz?
6G, 5G üzerine inşa edilecek. 2030 ve sonrasının ihtiyaçlarına doğru evrilecek. Geleceğin 6G ağları, fiziksel nesneleri, insanları, etkinlikleri dijital ve fiziksel dünyaların bugünkü bildiğimiz haliyle birleştiği tam anlamıyla siber-fiziksel bir dünyada birbirine bağlayacak. Bu oluşum, çevremizle etkileşim kurmanın yeni yollarını, her yerden bağlanabileceğimiz yeni olanakları, uzak yerleri ve kültürleri deneyimlemenin yeni yöntemlerini bize getirecek. Böylece 6G, daha insan odaklı, sürdürülebilir ve verimli bir gelecek toplumunun temelini oluşturacak.
