İnternette gezinirken çerezlerle ilgili bir uyarıyla karşılaşmadan bir sayfayı açmak neredeyse imkânsız hale geldi. Genellikle ekrana çıkan bir bildirimde “tümünü kabul et” veya “tümünü reddet” seçenekleri sunuluyor. Bazı durumlarda tercihlerinizi ayrıntılı biçimde düzenlemenize olanak tanıyan üçüncü bir seçenek de bulunuyor.
Bu tür bildirimler rahatsız edici olabiliyor ve çoğu kişi, bir an önce ekrandan kurtulmak için genellikle “tümünü kabul et” seçeneğine basıyor.
Peki çerezler tam olarak nedir? Neden sürekli bunlarla karşılaşıyoruz? Ve “kabul et” ya da “reddet” demek çevrimiçi gizliliğimiz açısından ne anlama geliyor? İşte bu tercihlerin arkasında yatan gerçekler.
Çerez nedir?
Çerezler, web sitelerinin cihazınıza kaydettiği küçük dosyalardır. Sıklıkla ziyaret edilen sitelerde kullanıcı deneyimini geliştirmek amacıyla kullanılırlar.
Bu dosyalar, örneğin giriş bilgilerinizin, tercih ettiğiniz haber kategorilerinin ya da yazı boyutunun hatırlanmasını sağlar. Alışveriş sitelerinde ise, geçmiş tarama davranışınıza göre ürün önerileri sunulmasına yardımcı olurlar. Reklamverenler, sizi hedefli reklamlarla buluşturmak için çerezler üzerinden gezinme alışkanlıklarınızı izleyebilir.
Çerezler kullanım süresine göre ikiye ayrılır:
- Oturum çerezleri, örneğin alışveriş sepetinizdeki ürünleri takip etmek için geçici olarak oluşturulur. Tarayıcı kapandığında veya belirli bir süre işlem yapılmadığında otomatik olarak silinirler.
- Kalıcı çerezler ise daha uzun süre saklanır. Örneğin e-posta hesabınıza hızlı erişim sağlayabilmeniz için giriş bilgilerinizi hatırlar. Bu tür çerezlerin süresi günlerden yıllara kadar değişebilir.
Çerez seçenekleri ne anlama geliyor?
Birçok site, “temel çerezler”in kullanıldığını bildirir. Bunlar, web sitesinin doğru çalışması için gereklidir ve genellikle devre dışı bırakılamaz. Aksi takdirde örneğin bir alışveriş sepeti işlevini kaybedebilir.
Ancak “temel olmayan çerezler”den çıkma seçeneği çoğu sitede kullanıcıya sunulur. Bunlar üç gruba ayrılır:
- İşlevsel çerezler: Dil veya bölge tercihi gibi kişiselleştirilmiş deneyimlerle ilgilidir.
- Analitik çerezler: Ziyaretçilerin siteyi nasıl kullandığına ilişkin istatistiksel veriler toplar.
- Reklam çerezleri: Kullanıcının çevrimiçi davranışını takip ederek kişisel reklam profilleri oluşturur.
Reklam çerezleri genellikle üçüncü taraflar tarafından yerleştirilir ve bu şirketler, verileri farklı platformlar ve siteler arasında paylaşabilir. Örneğin Google Ads, yalnızca farklı sitelerdeki değil, farklı cihazlardaki davranışınızı da takip edebilir. Çünkü genellikle aynı Google hesabına bağlı olarak hem YouTube hem de Google Arama gibi hizmetleri kullanırsınız.
Çerezleri kabul etmeli misiniz?
Son karar size ait.
“Tümünü kabul et” seçeneğini işaretlediğinizde, sitenin tüm çerezleri ve izleme araçlarını kullanmasına izin vermiş olursunuz. Bu durumda web sitesindeki tüm özellikler devreye girer, örneğin reklam alanları kişisel ilgi alanlarınıza göre doldurulur.
“Tümünü reddet” veya uyarıyı yok saymak ise, temel işlevler dışında tüm çerezlerin reddedilmesi anlamına gelir. Siteye erişiminiz engellenmez, ancak kişiselleştirilmiş içerikler veya üçüncü taraf hizmetleri devre dışı kalır.
Bu tercih, bir onay çerezi içinde kaydedilir ve genellikle 6 ila 12 ay sonra yeniden sorulur. Dilerseniz sitenin alt kısmında bulunan “çerez ayarları” veya “çerez politikası” sekmesinden bu tercihleri istediğiniz zaman değiştirebilirsiniz.
Çerezler ve gizlilik ilişkisi
Çerez bildirimlerinin bu kadar yaygın olmasının nedeni, 2018’de yürürlüğe giren Avrupa Birliği’nin Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) yasasıdır. Bu düzenleme, kişisel verilerin çevrimiçi ortamda nasıl işleneceğine dair katı kurallar getirir.
GDPR’ye göre çerezler, kullanıcıyı tanımlayabildiği sürece “kişisel veri” olarak kabul edilir. Bu nedenle:
- Kullanıcıdan, temel çerezler dışındaki tüm çerezler için açık rıza alınmalıdır.
- Kullanıcıya, çerezin hangi verileri topladığı konusunda açık bilgi verilmelidir.
- Alınan onay belgelenmeli ve saklanmalıdır.
- Kullanıcı, belirli çerezleri reddetse bile hizmeti kullanabilmelidir.
- Kullanıcı, istediği zaman onayını geri çekebilmelidir.
Avrupa dışındaki birçok site de, uluslararası ziyaretçileri nedeniyle bu standartları gönüllü olarak benimser.
Daha iyi gizlilik kontrolü mümkün mü?
Sürekli çıkan çerez bildirimleri kullanıcıda “rıza yorgunluğu” yaratıyor. Çoğu kişi neyi kabul ettiğini düşünmeden tümünü onaylıyor. Bu da “bilinçli onay” ilkesini ortadan kaldırıyor.
Daha kapsamlı bir gizlilik çözümü ise Küresel Gizlilik Kontrolü (Global Privacy Control – GPC) olarak bilinen teknoloji. GPC, kullanıcıların her site için ayrı ayrı ayar yapmasına gerek kalmadan, tarayıcı üzerinden gizlilik tercihlerini otomatik olarak iletebilmelerini sağlıyor.
Henüz tüm tarayıcılarda yaygın olmasa da, bazı eklentiler ve tarayıcılar bu özelliği destekliyor. Ancak küresel ölçekte zorunlu bir standart haline gelmesi zaman alabilir.
Bu arada, istemeden kabul ettiğiniz çerezleri silmek istiyorsanız, tarayıcı ayarlarınızdan çerezleri temizleyebilir ve sıfırdan başlayabilirsiniz (ancak bunun tüm oturumlardan çıkış yapmanıza neden olacağını unutmayın).
Kaynak: Gazete Oksijen
