Covid salgınının ilk aylarında yaşlı insanlar, gençlere göre çok daha fazla risk altındaydı. Daha zayıf bağışıklık sistemleri ve sahip oldukları kronik hastalıklar Covid’i 65 yaş ve üstü için daha tehlikeli hale getirmişti. Tüm ülkeler yaşlılarını koruma altına aldı. 65 yaş ve üstü kronik hastalığı olanlar öncelikli olarak aşılandı. Ardından Covid’in bulaşıcı Delta ve Omicron BA.2 ve BA.5 varyantları baskın hale geldi. Daha çok insan enfekte oldu ama aşıların da etkisiyle hastaneye yatışlar azaldı. Özellikle gençler için Covid grip gibi çoğu kez ayakta atlatılan bir hastalık haline geldi.
Aradan iki yıl geçti. Covid’in üçüncü kışına girilirken, virüs bir kez daha orantısız şekilde yaşlıları etkilemeye başladı. Vaka sayıları artıyor, 65 yaş ve üstünde hastaneye yatış ve ölümlerde, gençlere oranla büyük oranda artış yaşanıyor. Uzmanlar yaşlılarda belirgin vaka artışının arkasında iki neden sıralıyor: Aşılama oranının büyük oranda düşmesi ve aşılarla elde edilen bağışıklığın doğal bağışıklıktan daha zayıf olması…
Çoğu ülkede, 2020’nin sonlarında aşılar ilk kez kullanıma sunulduğunda yaşlılar büyük oranda aşılandı. Ancak birçok yaşlı için, aşılamanın üzerinden neredeyse iki yıl geçti. Bağışıklıkları neredeyse tamamen bitti.
ABD Küresel Sağlık Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi’nde epidemiyolog Dr. Edwin Michael, “Önce 65 yaş üstü kişiler aşılandı ve aşı kaynaklı bağışıklığın daha hızlı azalması göz önüne alındığında, nüfusun bu bölümü genç nüfusa göre enfeksiyona karşı daha hızlı duyarlı hale geldi” diye konuşuyor. Geçmiş enfeksiyon, aşı antikorlarından daha etkili ve dayanıklı doğal antikorlar üretiyor. Çoğu ülkede genç insanları koruyan ve Omicron’un bir yıl önce ilk kez zirveye ulaşmasından bu yana tüm dünyada Covid’deki genel yavaş düşüşün nedeni, geçmiş enfeksiyonlar. Ancak daha az sayıda yaşlının doğal antikorları var. Michael, “65 yaş üstü genel olarak sosyal koruma önlemlerine daha uyumluydu. Maske kullandılar, kalabalıklardan kaçtılar. Bu nedenle doğal olarak edinilmiş bağışıklıkları genç popülasyonlara göre daha düşük. Ama iki yıldır onlar da maskeleri attılar, dışarı çıkıyorlar. Sorun şu ki, doğal antikorları olan daha genç insanlarla karışıyorlar. Covid hala her yerde, ancak çoğunlukla güçlü doğal bağışıklığı olmayan insanları etkiliyor. Yaşlı popülasyonların bu bağışıklık savunmasızlığı, onları nüfusun geri kalanına kıyasla enfekte olmaya daha duyarlı hale getiriyor” diyor.
Türkiye’de durum ne?
Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı veriler doğrultusunda 30 Eylül 2022 itibarıyla 18 yaş üstü 2 doz aşılama oranı yüzde 85.65. 4 Ekim 2022 itibarıyla toplam nüfus içinde 3’üncü doz aşı uygulanan nüfus oranı yüzde 33.3. Uzun bir süredir hatırlatma dozu oranında da bir artış gözlenmedi. Temmuz 2022’de artan aşılama eylülde tekrar azalış trendine girdi. Bu da hatırlatma dozunu yaptırmamış 65 yaş üstü ve altta yatan hastalığı olan riskli grupların Covid’e yakalanma riskini artırıyor. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Haluk Eraksoy, vaka sayılarında da hastaneye yatışlarda da belirgin bir artış olmadığını söylüyor ama temkinli yaklaşıyor: “Henüz bir tırmanış olgusu yok. Ancak bu olmayacak anlamına gelmez. Altta yatan hastalıkları nedeniyle yatışı yapılan hastalarda test yaptığımızda Covid olduklarını daha sık görmeye başladık. Örneğin 65 yaş üstü bir kişi diyabet hastası ve şekeri çok dengesiz, bu yüzden de hastane yatması gerekiyor. Yatış işleminden önce yaptığımız test yapıyoruz ve Covid çıkıyor. Önceden bu kadar sık yaşanmıyordu” diyor.
Refakatçiler dikkat etmeli
Bunun nedenini de şöyle açıklıyor Eraksoy: “Virüs, 65 yaş üstü ve altta yatan hastalığı olanları daha kolay hasta ediyor. Dolayısıyla genç ve sağlıklı bireyler Covid geçirse bile fark etmiyoruz. Bir de aynı serviste yatan hastalarda peş peşe Covid vakaları görüyoruz. Bunda elbette eskisi gibi Covid servisleri olmamasının etkisi var. Ancak refakatçilerin sabit olarak hastanede kalmaması nedeniyle dışarıdan hastalığı kapıp kendi hastasına bulaştırması söz konusu.” Eraksoy özellikle toplu taşımada maske takılmasını ve riskli gruplara
hatırlatma dozu uygulanmasını öneriyor.
