The Washington Post'un haberine göre küresel ısınmanın şiddeti yıldan yıla artarken doğal afetlerle de yansımalarını görüyoruz. Buzullar hızla erirken bilim insanları erimenin hızını ve gelecekte okyanusta su seviyesinin ne kadar yükselebileceğinin hesabını yapıyor. Bu çerçevede bilim insanları, asırlar önce eriyen Avrasya buzulunu mercek altına aldı ve yaşanan erimenin boyutunu anlamaya çalıştı.
Yayınlanan bir araştırmaya göre son buzul çağının sonunda Avrasya'yı kaplayan devasa buz tabakasının bazı kısımları günde 600 metreden fazla geri çekildi. Bu hız, bugüne kadar ölçülen en yüksek hız ve bilim insanlarının daha önce buz tabakasının geri çekilmesi için üst hız sınırları olduğunu düşündükleri şeyi altüst ediyor. Bu bulgu, Grönland ve Antarktika'daki buzun ne kadar hızlı eriyebileceğine ve günümüzün ısınan dünyasında küresel deniz seviyelerini yükseltebileceğine ışık tutabilir.
6,4 trilyon tondan fazla buz eridi
Bilim insanları, küresel deniz seviyesinin yükselmesini daha iyi tahmin edebilmek için buz tabakalarının geri çekilme oranlarını izliyor. Antarktika ve Grönland 1990'lardan bu yana 6,4 trilyon tondan fazla buz kaybederek küresel deniz seviyesini en az 17,8 milimetre artırdı. İki buz tabakası birlikte, toplam deniz seviyesindeki yükselmenin üçte birinden fazlasından sorumlu.
Nature Geoscience'da yayınlanan çalışmaya göre, günümüz Grönland buz tabakasının içerdiği su miktarının yaklaşık üç katını barındıran devasa Avrasya buz tabakası, hızlı bölgesel ısınma sonucu sadece 500 yıllık bir süre zarfında eridi.
Araştırmacılar, Antarktika çevresindeki hava ve okyanus sıcaklıklarının öngörüldüğü gibi artması ve son buzul çağının sonundaki sıcaklıklarla eşleşmesi durumunda, buzun bir günde yüzlerce metre geriye doğru ilerlemesinin, günümüz buzullarının daha önce düşünülenden daha erken çökmesini tetikleyebileceğini söylüyor. Bu da küresel deniz seviyeleri için yıkıcı olabilir.
Buz hem alttan hem üstten eriyip incelebilir
Başyazar Christine Batchelor konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu sözleri kaydetti: "Sıcaklıklar artmaya devam ederse, buzun aşağıdan olduğu kadar yukarıdan da eriyip incelmesi söz konusu olabilir"
Yeni çalışmada Batchelor ve meslektaşları, 15 bin ila 19 bin yıl öncesine kadar uzanan Norveç kıtasal buz sahanlığındaki iki büyük buz akıntısının eski yataklarını analiz etti. Gemi kaynaklı görüntüleri kullanan ekip, deniz tabanı boyunca dalga benzeri sırtların desenlerini inceleyerek geri çekilme oranlarını hesapladı. Düzenli sırt desenlerinin muhtemelen buzulun ön kısmının günlük gelgitlerle deniz tabanına sıçraması sonucu oluştuğunu belirlediler. Ekip, geri çekilme oranını hesaplamak için 7 binden fazla sırtın aralıklarını haritalandırdı.
4,6 milyar senelik Dünya tarihinde beş büyük buzul çağı yaşandı. İskandinavya bölgesinin büyük bir bölümünü kaplayan Avrasya buz örtüsü yaklaşık 33 bin yıl öncesine dayanan son buzul çağında bulunuyordu.
Newcastle Üniversitesi'nde fiziki coğrafyacı olan Batchelor, "Buz tabakası günde birkaç kilometre hareket edebilir, gelgitin alçaldığı ve yükseldiği zamanlarda inerek bu sırtları oluşturabilir, bir nevi gelgit üzerinde aşağı yukarı sallanır" dedi.
Muhtemelen hiç buz kalmayacak
Ekip, geri çekilme oranlarının günde 54 ila 600 metre arasında değiştiğini tespit etti. Batchelor, bir buz tabakasının bir yıl boyunca günde yaklaşık 600 metre geri çekilmesi durumunda, muhtemelen hiç buz kalmayacağını söyledi.
Buzul bilimci Eric Rignot da durumun ciddiyetini şu sözlerle ifade ediyor: "Bu bir model değil. Bu gerçek bir gözlem. Ve açıkçası korkutucu. Benim için bile"
Geçmişte, bir buzul için tespit edilen en hızlı geri çekilme oranlarından biri, deniz seviyesinin yükselmesine nispeten büyük erime katkısı nedeniyle "kıyamet günü buzulu" olarak adlandırılan devasa Thwaites Buzulu'na çok yakın olan Batı Antarktika'daki Pope Buzulu'ndaydı. Uydu hesaplamalarına göre Pope Buzulu 2017 yılının bir döneminde günde yaklaşık 32 metre hızla geri çekildi. Bu oldukça büyük bir hız ancak yine de Avrasya buz tabakası için tespit edilen günde 600 metrelik oranla kıyaslanamaz.
Deniz tabanında geri çekilme çok daha hızlı
Irvine'deki California Üniversitesi'nden bilim insanı Rignot, "Buz tabakaları bugün Antarktika'da hızla geri çekiliyor. Ancak deniz tabanında geri çekilmenin çok daha hızlı olabileceğine dair izler görüyoruz ve bu henüz her şeyi görmediğimizi hatırlatıyor."
Okyanusların yükselmesi, küresel ısınmanın uzun vadedeki en büyük etkileri arasında yer alıyor. Dünya genelindeki yüzlerce büyük şehir kıyı şeridinde yer alıyor ve sel felaketine karşı giderek daha savunmasız hale geliyor.
Çalışma, aynı zamanda en hızlı erimenin buz yatağının en düz bölgelerinde meydana geldiğini ortaya koydu.
Batchelor ve meslektaşları, daha dik bir buzul eğimine kıyasla buz levhalarının daha yüzer olması nedeniyle daha düz alanlarda hızlı geri çekilme oranlarının ortaya çıktığını teorize ediyor. Düzgün bir şekilde kalın, düz buz yatağının, düz bir deniz tabanı yüzeyinin üzerine oturduğu için zaten yüzmeye yakın olduğunu söyledi. Küçük bir erime, düz buz yatağını yukarı itebilir ve karaya doğru hareket ettirebilir, tıpkı yeterince inceltildiğinde okyanus dibinden yüzebilen büyük bir buz küpü gibi.
Buzulun yapısı erime hızını belirliyor
Batchelor, eğimli bir buz yatağının deniz tabanından koparılmasının daha zor olacağını söyledi ve ekledi: "Daha dik buz yataklarının gelgit hareketleri sırasında deniz tabanından kalkma ve yüzer hale gelme olasılığı daha düşük"
Thwaites Buzulu büyük risk taşıyor
Batchelor, bulguların Antarktika'da düz buz yataklarına yakın birkaç mevcut buzul için endişe verici olduğunu söyledi. Örneğin, Thwaites Buzulu bir sırta sabitlenmiş durumda ancak yatağının sadece dört kilometre daha içeride düz bir alanı var. Batchelor, buzun yatağındaki bu düz alana geri çekilmesi durumunda "bu bölgede gerçekten hızlı bir geri çekilme darbelerinden birinin gerçekleştiğini görebiliriz" dedi.
Çalışmada yer almayan Güney Florida Üniversitesi deniz jeofizikçisi Alastair Graham, Norveç üzerindeki son buz tabakasının yaklaşık 15 bin yıl önce nasıl eridiği ile şu anda Antarktika'da olanlar arasında bağlantı kurdu ve kısmen deniz seviyesinin o zamanlar çok daha hızlı yükseldiğini söyledi.
Ancak araştırmada yer almayan Northumbria Üniversitesi'nden buzulbilimci Andrew Shepherd, Avrasya buz tabakasının geri çekilme hızlarının aslında bugün olabileceklerden çok da farklı olmayabileceğini söyledi. Bunun nedeni, yeni araştırmanın günde iki kez gerçekleşen deniz tabanı işaretlerine dayanıyor olması. Shepherd, bunun aksine, günümüz uydularının genellikle yıllık değişim ölçümleri yapmak için kullanıldığını, bu nedenle hızlı, ancak nispeten kısa ömürlü değişim dönemlerini tespit etmede iyi olmadıklarını söyledi.
Shepherd konuyla ilgili şu sözleri kaydetti:
"Bu araştırmanın buzullarda geri çekilme hakkında düşündüklerimizi değiştirdiğini sanmıyorum, sadece bize geri çekilmenin muhtemelen uzun duraklamalarla serpiştirilmiş kısa yoğun patlamalar halinde gerçekleştiğini söylüyor" dedi.
