Uluslararası Af Örgütü, 2024 yılına ait idam cezalarıyla ilgili yıllık raporunu yayımladı. Rapor, dünya genelinde uygulanan idam cezalarının 1.500'ü aşarak son on yılın en yüksek düzeyine ulaştığını ortaya koydu.
İnfazların çoğunluğu, yani yüzde 90'ı, İran, Suudi Arabistan ve Irak'ta gerçekleştirildi. İran'da geçtiğimiz yıl en az 972 kişi idam edilirken, Suudi Arabistan'da bu sayı 345'e ulaşarak Af Örgütü'nün kayıtlarındaki en yüksek sayıya çıktı. Irak'ta ise idam sayısı bir yıl içinde dört kat artarak 63'e yükseldi.
Af Örgütü, bu verilerin sadece bildirilen idamları kapsadığına dikkat çekerek, Özellikle Çin, Kuzey Kore ve Vietnam gibi ülkelerin veri paylaşmadığını ve gerçek sayıların daha da yüksek olabileceğini belirtiyor. Örgüt, Çin'i "dünyanın bir numaralı infazcısı" olarak tanımlıyor.
Muhalefete baskı aracı olarak idam
Suudi Arabistan'da idam cezalarının artışı, Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın reform vaatlerine rağmen, siyasi muhaliflerin bastırılmasında idamın bir araç olarak kullanıldığına işaret ediyor. Af Örgütü, özellikle 2011-2013 yıllarındaki protestolara katılan Şii azınlık mensuplarının hedef alındığını belirtiyor.
Af Örgütü, özellikle İran ve Suudi Arabistan'da idam cezasının rejime muhalifleri susturmak için kullanıldığını vurguladı.
Uyuşturucu suçlarından verilen idam cezaları yaygınlaştı
2024 yılında infaz edilen idamların yüzde 40'ından fazlasının uyuşturucu bağlantılı suçlardan kaynaklandığı kaydedildi. Özellikle Singapur ve Çin bu konuda öne çıkıyor.
Genel Sekreter Agnès Callamard, uyuşturucu nedeniyle idam edilen kişilerin çoğunlukla yoksul kesimlerden geldiğine dikkat çekti ve bu uygulamanın uyuşturucu ticaretini azaltmadığını ifade etti. Callamard, Maldivler, Nijerya ve Tonga gibi ülkelerin bu cezadan vazgeçmeleri ve insan hakları odaklı politikalar benimsemeleri çağrısında bulundu.
Malezya ise 2023'te başlattığı reformlarla bin kadar idam mahkumunun cezasını erteledi. Ülkede uyuşturucu suçları da dahil olmak üzere bazı fiiller için zorunlu idam cezası kaldırıldı.
ABD'de endişe verici geri dönüş
Ölüm cezasını uygulayan nadir Batı demokrasilerinden biri olan ABD'de, 2024 yılında 25 kişi idam edildi. Bu rakam bir önceki yıla göre sadece bir kişi artış anlamına gelse de, infazlara uzun süre ara vermiş bazı eyaletlerde uygulamanın yeniden başlaması endişe yaratıyor.
Azalan uygulama, artan umut
Tüm bu karanlık tabloya rağmen Af Örgütü, yalnızca 15 ülkenin fiilen ölüm cezası uyguladığını ve bu sayının son yıllarda düşüş gösterdiğini belirtti. Genel Sekreter Callamard, dünyanın büyük çoğunluğunun bu "acımasız, insanlık dışı ve aşağılayıcı" cezayı terk ettiğine dikkat çekti.
Dünya genelinde 145 ülke, ya yasalarla ya da fiilen idam cezasını uygulamıyor. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda ise üyelerin üçte ikisi, ölüm cezalarının durdurulması ve kaldırılmasını öngören tasarıya destek vermişti.
Afrika kıtasından Zimbabve, 2024 yılında kabul ettiği yeni yasayla, olağanüstü hâl durumları dışında idam cezasını kaldırdı. Bu yasa sayesinde 60 kişinin dosyası yeniden değerlendirmeye alındı. Son üç yılda altı Afrika ülkesi daha benzer adımlar attı.
