28 Nisan 2024, Pazar Gazete Oksijen
Haber Giriş: 05.02.2023 10:14 | Son Güncelleme: 05.02.2023 10:52

Bebeklerin genlerini değiştiren Çinli bilim insanı: Fazla aceleci davrandım

Dünyanın ilk genetik tasarımlı bebeklerinin dünyaya gelmelerine neden olan ve dünyada büyük tepki uyandıran Çinli bilim insanı He Jiankui, gen çalışmaları konusunda aceleci davrandığını itiraf etti
Bebeklerin genlerini değiştiren Çinli bilim insanı: Fazla aceleci davrandım

Dünyanın ilk genetiği değiştirilmiş bebekleriyle ilgili skandalın merkezinde yer alan bilim adamı, prosedürü uygulamaya devam ederek çok hızlı hareket ettiğini söyledi. He Jiankui, 2018 yılında ikiz kızlar Lulu ve Nana'nın genlerini doğumdan önce değiştirdiğini açıkladığında bilim dünyasında şok dalgaları yaratmıştı. Ardından Shenzhen'deki üniversitesi tarafından görevden alındı, üç yıl hapis cezasına çarptırıldı ve riskli, etik açıdan tartışmalı ve tıbbi açıdan gerekçelendirilmemiş bu prosedürü ilgili ailelerden yeterli onay almadan gerçekleştirdiği için genel olarak kınandı.

Geçen yıl yeniden kamuoyunun karşısına çıkmasından bu yana verdiği ilk röportajlardan birinde Guardian'a konuşan He, şunları söyledi:

"Uzun zamandır geçmişte ne yaptığım hakkında düşünüyordum. Tek bir cümleyle özetlemek gerekirse: Aceleci davrandım."

Ancak, "bunu düşünmek için daha fazla zamana ihtiyacım var" ve "bu karmaşık bir soru" diyerek pişmanlığını ifade etmekten ya da özür dilemekten kaçındı. Gen düzenlemesine geçmeden önce olması gerektiğine inandığı hususlar hakkında ayrıntılı bilgi vermeyi reddetti, ancak önümüzdeki ay Oxford Üniversitesi'nde yapacağı davetli bir konuşmada daha fazla ayrıntı vereceğini söyledi.

Genetik tasarım, birçok ülkede DNA'da yapılacak değişikliklerin gelecek nesillere aktarılabileceği ve diğer genlere zarar verilebileceği endişesiyle yasak. Bazı uzmanlar da insan deneyi olarak niteledikleri bu denemelerin çok riskli olduğunu söylüyor.

Rice Üniversitesi'nde doktora ve Stanford Üniversitesi'nde genom dizileme alanında kariyerini  sürdürmek üzere ABD'ye taşınmadan önce Çin'de fizik eğitimi aldı. Crispr-Cas9 gen düzenleme araştırmalarını sürdürmek için 2012 yılında Çin'e döndü ve çeşitli biyoteknoloji iş girişimleri başlattı.

Genetiği değiştirilmiş hücreler yetişkinlere yönelik klinik tedavilerde kullanılmaya halihazırda başlanmıştı. Ancak embriyoların genetik olarak değiştirilmesi etik açıdan çok daha tartışmalıydı ve hala da öyle. Çünkü değişiklikler vücuttaki her hücrede yapılıyor ve sonraki nesillere aktarılıyor. Bazıları böyle bir adımın tıbbi olarak haklı olup olamayacağını sorguluyor.

Bu çerçevede He, dört yıl önce Hong Kong'da düzenlenen uluslararası bir konferansta, iki embriyoyu anne rahmine yerleştirilmeden önce değiştirdiğini açıklayarak tepki toplamıştı. Daha sonra genleriyle oynanmış üçüncü bir bebeğin doğduğu ortaya çıktı. CCR5 adı verilen bir gende yapılan düzenleme, HIV virüsünün hücrelere girmek için kullandığı bir yolu hedef aldı ve bebeklere HIV'e karşı bağışıklık kazandırdığı iddia edildi.

Pek çok kişi, karşılanmamış bir tıbbi ihtiyacın olmadığı durumlarda riskli ve test edilmemiş bir prosedürün kullanılmasının şok edici olduğunu ifade etti. He, yasadışı tıbbi uygulamalardan suçlu bulundu ve üç yıl hapis cezasına çarptırıldı. He, cezasını nerede çektiğini söylemekten ya da yaşadıklarıyla ilgili ayrıntı vermekten kaçındı.

He, ikizlerin ailesiyle teması sürdürdüğünü iddia ediyor olsa da klinik takiplerine dahil olup olmadığını veya onları en son ne zaman gördüğünü dile getirmedi. He, "Lulu ve Nana normal, huzurlu, rahatsız edilmeden bir yaşam sürüyorlar ve biz de onlara saygı duymalıyız" dedi.  Üçüncü çocuğun durumunun nasıl olduğu sorulduğunda ise He şu yanıtı verdi: Ailesiyle birlikte normal bir hayat yaşıyor.

He, kariyerine kaldığı yerden devam etmeyi planlıyor. Bu kapsamda nadir hastalıklar için uygun fiyatlı gen tedavileri üzerinde çalışmak üzere Pekin'de bir laboratuvar kurdu. Laboratuvar alanı kiralamak, beş bilim insanını istihdam etmek ve hayvan çalışmalarına başlamak için hayırsever bağışçılar aracılığıyla yeterli finansman sağladığını iddia ederken, girişimi daha ileri götürmek için gerekirse kişisel servetini kullanacağını söyledi.