Forbes'un haberine göre Rus milyarder Roman Abramovich bir süredir ABD ve Birleşik Krallık'ta devlet ihalelerini alan bazı girişimlere yatırım yaptı. Bunlardan biri Kaliforniya merkezli konum hizmetleri girişimi olan Kiana Analytics. Girişimin kurucu ortakları 2017 yılında yatırımcı arıyordu. Firma erken aşama finansman arayışındaydı ve potansiyel yatırımcılara öz sermayeye dönüşen bir borç türü olan dönüştürülebilir senetler sunuyordu.
"Kendisiyle hiç tanışmadık"
Yatırımcılardan biri, offshore vergi cenneti İngiliz Virgin Adaları merkezli bir firma olan Innes Worldwide Holdings'di ve şirkete 140 bin dolar yatırdı. Kiana'nın kurucularının o sırada bilmediği şey, Innes'in nihayetinde oligark Abramovich tarafından kontrol edildiğiydi. Kiana'nın kurucu ortaklarından Sebastian Andreatta Forbes'a yaptığı açıklamada, "Bu kişinin kim olduğu hakkında hiçbir fikrimiz yoktu" dedi. Firmanın CEO'su Nader Fathi de "Abramovich ile hiç tanışmadık, bu fonun ona ait olduğunu bilmiyorduk" diye ekledi.
Daha önce bilinmeyen bu işlem Kıbrıs merkezli bir offshore hizmet sağlayıcısından sızdırılan ve Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi (OCCRP) aracılığıyla ortaya çıkarılan belgelerde yer alıyor. Bu yatırımdan yedi ay sonra Kiana, ABD'ye giriş limanlarını yöneten kurum olan Gümrük ve Sınır Koruma için teknoloji geliştirmek üzere ABD İç Güvenlik Bakanlığı'ndan (DHS) 200 bin dolarlık bir hibe aldı.
Yedi firmaya 22 milyon dolar yatırım
Kiana tek örnek değil. Abramovich'in son yirmi yılda Batı'da düzinelerce şirkete yaptığı ve daha önce bildirilmeyen yatırımlardan sadece biri. 2013'ten 2019'a kadar, daha sonra ABD ve Birleşik Krallık'ta hükümet sözleşmeleri alan yedi firmaya en az 22 milyon dolar yatırım yaptı. Tabii bu tahmini serveti 9,2 milyar dolar olan biri için çok önemli bir rakam değil.
Forbes'ta yer alan bilgilere göre Abramovich, Innes Worldwide'ın Kıbrıs merkezli bir vakıf olan Proteus Trust aracılığıyla sahibi. The Guardian gazetesi Ocak ayında Abramovich'in Proteus'taki yüzde 51 hissesini ve diğer birkaç tröstünü Rus güçlerinin Ukrayna'yı işgal ettiği 24 Şubat 2022 tarihinde yedi çocuğuna devrettiğini yazdı.
Yaptırımlardan sonra bazılarını devretti
Abramovich yatırımlarını o dönemde sahip olduğu üç firma aracılığıyla yaptı: Innes Worldwide, Kıbrıs merkezli Ervington Investments ve İngiliz Virgin Adaları'nda kayıtlı Norma Investments. Norma ve Ervington, işgalden sonra ortaklarından biri olan David Davidovich'e devredildi. İngiltere Nisan 2022'de Davidovich'e yaptırım uyguladı.
Abramovich bu firmaların çoğunda küçük hisselere sahipti ve yatırımları yaptığı sırada henüz ona uygulanan bir yaptırım yoktu. Ancak Mart 2022'de yaptırımlara maruz kaldıktan sonra bile Birleşik Krallık'ta devlet ihaleleri almaya devam eden bir şirket, Abramovich'in 2015 yılında yüzde 14,4 hissesini satın alarak önemli bir hissedar olduğu İsviçre merkezli biyoteknoloji şirketi Insphero'ydu. Geçtiğimiz Temmuz ayında Insphero, tıbbi araştırmalar yürüten bir İngiliz devlet kurumu olan Birleşik Krallık Tıbbi Araştırma Konseyi'nden bir sözleşme yoluyla yaklaşık 49 bin dolar aldı.
Tıbbi Araştırma Konseyi'nden bir sözcü Forbes'a yaptığı açıklamada, kurumun tedarik prosedürlerine ilişkin tüm hükümet kılavuzlarına uyduğunu ve Birleşik Krallık hükümetinin yaptırımlarına aykırı hiçbir araştırma olmadığından emin olmak için hibe ile finanse edilen tüm mevcut projelerin ve Rusya merkezli ortaklar ve kurumlarla ilgili işbirliklerinin kapsamlı bir incelemesini yaptığını söyledi.
"Çok sayıda hissedarımız var"
Insphero çok fazla kamu fonu almamış olsa da Abramovich destekli diğer şirketler aldı. Maryland merkezli bir biyoteknoloji firması olan ve trombositlerden (kanamayı durdurmak için pıhtı oluşturan hücre büyüklüğündeki parçalar) hücresel tedaviler geliştiren Cellphire Therapeutics, Abramovich'in 2019'da yatırım yapmasından bu yana çeşitli bakanlıklardan yaklaşık 55 milyon dolarlık fon aldı. Buna Abramovich'e AB ve İngiltere tarafından yaptırım uygulanmasından sonra gelen yaklaşık 7 milyon dolar da dahil.
Cellphire CEO'su Mike Gaffney Forbes'a verdiği demeçte, "Şirket Abramovich ile hiç tanışmadı, yazışmadı ya da konuşmadı. Çok sayıda hissedarımız var. Tüm ortak hissedarlar ayrıcalıklı erişim ya da bilgi almazlar" ifadelerini kullandı.
