İsrail-Hamas savaşı patlak verdiğinden beri, hatta en umutsuz anlarda bile, birçok uzman ertesi güne, yani çatışmaların bitip geleceğin başladığı o hala belirsiz ana ulaşıldığında Gazze için bir plan olmadığından şikayet ediyor. Umut ve istikrar getirecek böyle bir planın olması gerektiği, aksi takdirde çatışmaların yeniden alevlenebileceği uyarısında bulunuyorlar. Aslında pek çok plan var.
Düşünce kuruluşlarından McKinsey yetkililerine ve Washington bürokratlarına kadar pek çok kişi öneriler sunuyor. Bazıları temas grubu ve manda gibi terimler kullanarak Gazze'de kalan Filistinlilerin acil güvenlik ve yönetim ihtiyaçlarına odaklanıyor. Bazıları ise on yıllar sonra Gazze'de futbol stadyumları hayal ediyor. ABD'li ve Arap yetkililerden aldığım bilgiye göre Biden yönetimi, Gazze'yi yönetecek geçici bir Filistin Konseyi ve ABD ordusunun önemli bir rol oynayacağı bir güvenlik koalisyonu planları etrafında birleşiyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bile teknik olarak bir plan önerdi.
Çekişmeler plan yapmayı engelliyor
Bazıları diğerlerinden daha sofistike olan bir düzine planın izini sürdüm ya da bu planlara dahil olan kişilerle konuştum. Eğer mevcut ateşkes görüşmeleri biraz sükunet sağlarsa daha fazla plan ortaya çıkabilir. Yine de hala bir plan yokmuş gibi hissediyorum. Orta Doğu gibi çetrefilli bir bölgenin soğuk gerçeği, bir planın plan olabilmesi için güvenilir ve desteklenen birinin açıkça sürecin başına geçmesi ve ona ivme kazandırması gerekiyor. Bunun yerine hem hükümetler içinde hem de hükümetler arasındaki siyasi çekişmeler ve Hamas'ın hesapları her türlü ivmeyi engelliyor.
Yani planların detayları ilginç olsa da neden yetersiz kalabileceklerine bakmakta fayda var. İsrail'de Netanyahu'nun iktidar koalisyonu Gazze'ye ne yapılacağı konusunda bölünmüş durumda. Netanyahu'nun aşırı sağcı ortaklarından bazıları Filistinlileri Gazze'den çıkarmak ve orada İsrail yerleşimleri inşa etmek istiyor. Diğerleri ise Netanyahu'nun İsrail'in Gazze'yi işgal etmeyeceğine dair söz vermesini istiyor.
Bölgenin başka yerlerinde aynı şekilde fikir birliği yok. Pek çok Arap yetkili neden bu kadar zor durumda olduklarını merak ediyor, bazı planların öngördüğü gibi, yıkıma neden olmadıkları halde neden savaş sonrası yeniden yapılanma için ödeme yapmaları gerektiğini sorguluyorlar. Kendilerine rehberlik edecek gerçek bir plan ya da güçlü bir aktör olmadığından, dehşete düşmüş Gazzelilerden İsrailli askerlere kadar sahadaki insanlar doğaçlama yapmak zorunda kalabilir. Bombardıman durmuş ve Hamas tasfiye edilmiş olsa bile kendilerini hala kaotik bir gelecek içinde bulmaları muhtemel.
"Çok sayıda tehlike var"
Kendi planını sunan eski bir Savunma Bakanlığı yetkilisi olan Jonathan Lord'a göre bu senaryoda çok sayıda tehlike var. Şu anda Center for a New American Security'de çalışan Lord, "Bu tehlikeler arasında Hamas'ın kendini yeniden yapılandırmayı başarması ve İsrail'in planlamadığı ya da diğer rakip tehditler nedeniyle göze alamadığı bir çatışmanın içine çekilmesi yer alıyor" değerlendirmesini yaptı.
Washington liderliği üstleniyor mu?
Çeşitli planları değerlendirirken netleşen bir şey var ki o da pek çok analist ve yetkilinin savaş sonrası senaryoyu Washington'un üstlenmesini istediği. Bazıları bu konuda incelikli davranıyor. Diğerleri ise açık sözlü. Eski yetkililer ve akademisyenlerden oluşan bir grup tarafından hazırlanan bir plana göre sadece ABD'nin bunu yeterince hızlı başlatacak ve diğer kilit ülkelerin katılımını sağlayacak sivil ve askeri kapasitesi ve kaynakları var.
Washington Yakın Doğu Politikası Enstitüsü ve İsrail Politika Forumu'ndan akademisyenlerin planları gibi bazı planlar, büyük çatışmalar sona erdiğinde Gazze'de güvenliği sağlayacak bir tür çok uluslu güç oluşturulmasını öngörüyor. Genel olarak bu tür planlar güvenlik güçlerinin çoğunun Arap ülkelerinden gelmesini ve Filistinlilerin kendileri yönetimi devralana kadar bu tür güçlere olan ihtiyacın geçici olmasını öngörüyor. Vandenberg Koalisyonu ve Amerika Ulusal Güvenlik için Yahudi Enstitüsü tarafından desteklenen bir plan, gerekirse özel güvenlik müteahhitlerinin kullanılmasını öneriyor. Ancak bu tür planların birçoğu ABD'nin liderlik etmesini ya da gücün organizasyonu ve idaresinde önemli bir rol üstlenmesini istiyor.
Filistin yönetimi fikri
Bu, ABD askerlerinin Gazze'de açıkça devriye gezeceği anlamına gelmiyor ancak hemen dışında olabilirler. Ya da Gazzelilerin onları görmesini gerektirmeyen işlevleri yerine getirmek üzere bölgenin içinde olabilirler. Bazı Arap ülkeleri ABD'ye, ABD rol almazsa kendilerinin de rol almayacağını söyledi.
ABD'nin peşinde olduğu bir diğer fikir Gazze'nin sivil işlerini geçici olarak yürütecek bir Filistin organı oluşturmak. Netanyahu bu iş için Filistin Yönetimi'nin devreye sokulmasına karşı çıkıyor, Batı Şeria merkezli kurumun Hamas'tan daha iyi olmadığını söylüyor. ABD'nin Filistin Konseyi fikri, Filistin Yönetimi temsilcilerinin bu kurulda yer almasını ancak kurula liderlik etmemesini öngörüyor.
Netanyahu ve oyunları
Şubat ayındaki raporlara göre Netanyahu'nun planı, İsrail'in öngörülebilir gelecekte Gazze'nin tamamında askeri operasyon yapma hakkını elinde tutmasına izin veriyor. Sivil yönetim ise belirtilmemiş yerel yetkililer tarafından yürütülecek. Eleştirmenler Netanyahu'nun planının zayıf olduğunu ve birçok İsraillinin istemediği İsrail işgali anlamına geldiğini söylüyor. İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, Netanyahu'nun İsrail'in Gazze Şeridi'nde askeri yönetim kurmayacağını ve Gazze Şeridi'nde Hamas'a karşı bir yönetim alternatifinin derhal gündeme getirileceğini ilan etmesini istedi. İsrailli siyasetçi Benny Gantz, başbakanın daha iyi bir çatışma sonrası planı ortaya koyamaması nedeniyle Netanyahu'nun koalisyonundan ayrıldı.
Akademisyenler, iş dünyası liderleri ve diğerlerinin ortaya koyduğu planlar genellikle İsrail ordusunun zaman içinde Gazze'de oynayacağı rolü açıklayamıyor. Planlar ayrıca, Biden yönetiminin uzun vadeli hedef olması gerektiğini söylediği ancak Netanyahu'nun reddettiği, nihayetinde bir Filistin devletinin kurulup kurulmayacağı sorusundan da genellikle kaçıyor.
