ABD Başkanı Donald Trump'ın, Avrupalı liderler ve NATO Genel Sekreteri'nin katılımıyla düzenlenen Ukrayna zirvesinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski arasında bir ikili zirve yapılması gündeme geldi.
Putin ile ikili müzakereye hazır olduğunu bildiren Zelenski, "sancılı sorunların" çözümünde liderlik düzeyinin önemini vurguladı. Planlanan Zelenski-Putin görüşmesi Moskova tarafından teyit edilmedi. Ancak Vladimir Putin'in dış politika danışmanı Yuri Uşakov, Moskova ile Kiev arasındaki doğrudan müzakerelerin eskisinden daha üst düzeyde yürütüleceğini dile getirdi.
Siyasi analist Vitaly Ryumshin, İki ülkenin talepler konusunda uzlaşma sağlayamadığı bir atmosferde daha önce Zelenski ile görüşmeyi reddeden Putin'in bu kez farklı bir tutum takınmasının mümkün olup olmadığını ele aldı. Rus hükümeti tarafından finanse edilen RT için bir yazı kaleme alan Ryumshin, böyle bir görüşmenin amacının "Zelenski ile gerçekten müzakere etmek değil, onun etrafındaki atmosferi şekillendirmek" olacağını ifade ederek, asıl hedefin Trump'ı masada tutmaya devam etmek olacağını vurguladı.
"Moskova, kendisini sürecin baltalayıcısı konumuna düşmekten kurtuluyor ve inatçılığın yükünü Kiev’in üzerine bırakıyor" değerlendirmesinde bulunan Ryumshin, bu ikili zirvenin daha geniş diplomasi oyununa hizmet edeceğini belirtti.
Vitaly Ryumshin'in RT için kaleme aldığı yazı şöyle:
ABD Başkanı Donald Trump, Alaska’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le yaptığı çok konuşulan görüşmenin ardından Washington’da Vladimir Zelenski ve Avrupalı destekçileriyle bir araya geldi. Sonuç öngörüldüğü gibiydi: barış süreci bir kez daha raydan çıktı.
Rusya’nın Anchorage’de ortaya koyduğu koşullar çoktan unutulmuş durumda. Bunun yerine Batı şimdi doğrudan bir Putin-Zelenski buluşması ihtimali üzerinde yoğunlaşıyor. Amerikalılar şimdiden tek değil, iki görüşme planladı: Rus ve Ukraynalı liderler arasında ikili bir zirve ve Trump’ın da dahil olacağı üçlü bir oturum. Haberlerde belirtildiğine göre, tercih edilen mekân olarak Macaristan gündeme getirildi.
Batı medyası, Putin’in Zelenski ile görüşmek istediği, hatta bunu Moskova’da yapmayı önerdiği öne sürülüyor. Trump yönetimi, Rusya’nın tüm şartları kabul ettiğini savunsa da Kremlin sessiz kalıyor; yalnızca “heyet düzeyinin yükseltilmesi” gibi muğlak ifadelerle yetiniyor. Bu kasıtlı belirsizlik, Putin-Trump zirvesi öncesindeki süreçleri hatırlatıyor ve bu olasılığın tamamen dışlanamayacağını gösteriyor.
Özetle, böyle bir buluşma ne gerçek koşulların ne de sağduyunun zorunlu kıldığı bir şey. Aksine, Trump’ın ilgisini canlı tutmayı amaçlayan bir gösteriye dönüşmüş sürecin dinamikleri tarafından şekillendiriliyor.
Gerçek ise basit: Böyle bir görüşme “nesnel gerçeklerin” ya da sağduyunun gereği değil. Aksine, Trump’ın ilgisini canlı tutmayı amaçlayan bir gösteri halini almış sürecin dinamikleri tarafından şekillendiriliyor.
Oyun Trump’ın çıkarına
Putin’in 15 Ağustos’ta Trump’la yaptığı görüşme bir dönüm noktası yaratmak için değildi. Bu, Rusya’nın “açıklığını” göstermek ve sorumluluğu Ukrayna ile Avrupa Birliği’ne yüklemek amacıyla yapılan siyasi bir hamle idi. Batı ise şimdi aynı taktiği Moskova’ya karşı kullanmaya çalışıyor:
Rusya’yı barışın önündeki engel gibi göstermek ve Putin’i Zelenski ile yüz yüze görüşmeye zorlamak.
Kiev ve Batı Avrupa başkentleri, Ukrayna için “güvenlik garantilerini” kabul etmesi için Rusya’ya baskı yapıyor. Oysa Moskova bu fikri 2022’den beri dile getiriyor. Ancak şu anda hazırlanan garantiler, Rusya’nın kabul edemeyeceği şekilde tasarlanıyor. AB kulislerinden sızanlara göre talepler, aslında NATO üyeliğinin kılık değiştirmiş hâlinden ibaret. Garantiler Ukrayna topraklarında kalıcı Batılı askerler barındırmayı, ittifakı bağlayıcı güvenceler sunmayı ve sahadaki fiili durumun tanınmamasını içeriyor.
Kremlin bu tür önerileri doğrudan reddedemez. Aksi hâlde Trump süreci terk eder ve suçu Moskova’ya yükler. Bu nedenle Rusya, sonunda bir zirveye “evet” demek zorunda kalabilir.
Böyle bir görüşme ne sağlar?
Özünde pek az şey. Rusya ile Ukrayna her önemli başlıkta hâlâ birbirinden çok uzak. Moskova, askeri üstünlüğünü tavizlere dönüştürmeyi umuyor, fakat Kiev geri adım atmaya yanaşmıyor. Ukrayna, toprak değişikliklerini tanımayı reddediyor, asker sayısının azaltılması ya da takas fikrini kabul etmiyor ve tazminat talebinde ısrar ediyor. NATO üyeliğinin masadan kalktığına dair kırılgan mutabakat bile Zelenski’nin NATO tarzı güvenlik garantilerinde diretmesiyle bozulmuş durumda.
Cephe hatlarının çökmesi, AB desteğinin dağılması ya da ABD’nin savaştan çekilmesi gibi Ukrayna’nın tutumunu yumuşatabilecek ihtimaller ufukta görünmüyor. Zelenski dirençli kaldığı sürece, olası bir zirve de önceki Medinsky-Umerov görüşmeleri gibi sonuçlanacak: İnsani konularda sınırlı ilerleme olsa da barış anlaşması olmayacak.
Ancak böylesi bir buluşmanın amacı Zelenski ile barış sağlamak değil. Asıl hedef Trump’ın ilgisini diri tutmak ve stratejik belirsizliği sürdürmek. Yalnızca bu nedenle bile Moskova, zirve fikrine açık görünmek için yeterli sebebe sahip.
Şartları belirlemek
Kremlin kabul ederse, asıl mesele formatı kontrol etmek olacak. İdeal senaryo, masada Trump’ın da yer aldığı üçlü görüşme. Bu sayede Kiev, sonucu diplomatik zafer gibi sunamaz ve sürecin sorumluluğu Washington’da kalır.
Mekân seçimi de kritik önem taşıyor. Moskova’ya daha yakın tavır sergileyen Macaristan, ev sahibi olarak kabul edilebilir bir seçenek. Öngörülebileceği gibi Ukrayna ve Batılı Avrupalılar böyle bir hamleye karşı çıkacaktır. Ancak Zelenski’nin tercihleri eninde sonunda ikincil planda kalır, zira Trump’ın katılımı sağlanabilirse, Ukrayna liderinin buna uymaktan başka seçeneği olmayacak.
Bu açıdan bakıldığında amaç, Zelenski ile gerçekten müzakere etmek değil, onun etrafındaki atmosferi şekillendirmek olacak. Özenle kurgulanmış bir zirve, Ukrayna lideri üzerinde baskı yaratabilir; onu zayıf göstererek normalde reddedeceği tavizlere itebilir. Zelenski’nin bu yıl başında Washington’a yaptığı ziyaret, Trump’ın kişisel üslubuna ve siyasi manevralarına karşı ne kadar hassas olduğunu zaten ortaya koymuştu.
Bir görünüşler zirvesi
Bütün bunlar gerçek bir barış süreciyle karıştırılmamalı. Rusya, Zelenski ile nihai bir anlaşma imzalamayı beklemiyor; Ukrayna da taviz vermeye hazır değil. Ancak görüntülerin önemi var. Moskova, kendisini sürecin baltalayıcısı konumuna düşmekten kurtuluyor ve inatçılığın yükünü Kiev’in üzerine bırakıyor.
İşte bu nedenle, paradoksal biçimde, bir Putin-Zelenski zirvesi yine de gerçekleşebilir. Savaşı sona erdirmek için değil, daha geniş diplomasi oyununa hizmet ettiği için. Gerçek hedef Zelenski değil, Trump.
Kaynak: Gazete Oksijen
