Geçtiğimiz yıl boyunca İsrail Gazze Şeridi, Batı Şeria, Lübnan, Suriye, Yemen ve İran gibi birçok ülkeye ve işgal altındaki topraklara saldırılar düzenledi. Ancak ülkeler ve topraklar bir yana, İsrail bir dizi benzeri görülmemiş retorik ve şiddetli saldırılarla belirli bir örgütü de hedef aldı. Evet, Birleşmiş Milletler. Hepimiz İsrail'in BM'ye fiilen savaş ilan ettiğine şahit olduk. Son haftalarda ve aylarda yaşanan olaylara bir göz atın:
- İsrail başbakanı BM genel kurulunda kürsüye çıkarak kurumu “aşağılık”, “karanlıklar evi” ve “antisemitik kin bataklığı” olarak kınadı.
- İsrail'in görevden ayrılan BM Büyükelçisi de genel kurul kürsüsünde dururken minyatür bir kağıt öğütücüyle BM tüzüğünün bir kopyasını parçaladı ve daha sonra New York'taki BM merkezinin “kapatılması ve yeryüzünden silinmesi gerektiğini” söyledi.
- İsrail Dışişleri Bakanı, BM Genel Sekreterini İran'ın İsrail'e yönelik saldırılarını kınamamakla suçladı, onu “İsrail'de istenmeyen kişi” ilan etti ve “ülkeye girişini yasakladığını” açıkladı.
- İsrail hükümeti, 7 Ekim saldırılarına ilişkin kanıt toplamaya çalışan BM tarafından görevlendirilmiş bir soruşturma komisyonunu aktif bir şekilde engelledi.
- İsrail parlamentosu, uzun süredir BM kuruluşu olan Unrwa'yı bir “terör örgütü” olarak tanımlama sürecinde.
- İsrail ordusu 12 ay üst üste Gazze'deki BM okullarını, depolarını ve mülteci kamplarını bombaladı ve bu süreçte 228 BM çalışanını öldürdü. BM genel sekreterinin ifadesiyle “Birleşmiş Milletler'in kuruluşundan bu yana tek bir çatışma ya da doğal afette öldürülen en yüksek sayıda personelimiz.”
- İsrail ordusu şimdi de Güney Lübnan'daki BM barış gücü askerlerine saldırıyor. BM'ye göre “İsrail güçlerinin ‘Mavi Hat’ yakınlarındaki BM mevzilerine zarar vermesi sonucu Lübnan'da UNIFIL bünyesinde görev yapan beş BM ‘Mavi Miğferli’ yaralandı.”
Bunların neresi iyi? Kabul edilebilir mi? Yasal mı?
Belki de en büyük soru: İsrail'in hala BM üyesi olarak kalmasına nasıl izin veriliyor? Acımasızca ve utanmazca saldırdığı ve altını oyduğu bir örgütten neden hala atılmadı? Elbette, BM'nin kartvizit sahibi üyeleri olmaya devam eden başka insan hakları ihlalcileri de var - Suriye, Rusya ve Kuzey Kore bunlardan sadece birkaçı - ancak hiçbiri BM çalışanlarını topluca öldürmedi; hiçbiri bir BM üssünü işgal etmek için tank göndermedi; hiçbiri “iki düzineden fazla BMGK kararına uymayı reddetmedi”. Dünyada herhangi bir ülke BM genel sekreterinin kendisini “istenmeyen adam” ilan etmeye cesaret edeli 60 yıldan fazla oldu.
Açık olmak gerekirse: BM üyesi bir devleti ihraç etmek için bir mekanizma yok değil. BM sözleşmesinin 6. Maddesi şöyle der:
“Antlaşmada yer alan İlkeleri ısrarla ihlal eden bir Birleşmiş Milletler Üyesi, Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine Genel Kurul tarafından Örgüt'ten ihraç edilebilir.”
Şimdi bazıları hiçbir üye devletin 6. Madde uyarınca BM'den ihraç edilmediğine dikkat çekebilir. Ayrıca, 1970'lerin başından bu yana İsrail'i eleştiren 50'den fazla BM güvenlik konseyi kararını veto eden ABD, böyle bir “Güvenlik Konseyi tavsiyesinin” yapılmasına asla izin vermeyecektir.
Bu geçerli bir itiraz. Ancak tarih bize Güvenlik Konseyi vetolarının geçici çözümleri olduğunu öğretiyor. Uluslararası hukuk profesörü ve ABD Dışişleri Bakanlığı eski danışmanı Thomas Grant'ın Ekim 2022'de, Vladimir Putin'in Ukrayna'yı yasadışı işgalinin ardından Rusya'nın Birleşmiş Milletler'den atılması için kendi görüşünü ortaya koyarken işaret ettiği gibi, “BM üyeleri geçmişte iki kez belirli bir Üye delegasyonun artık örgütün masasında oturmaya uygun olmadığına karar verdi. Her iki olayda da BM doğaçlama bir çözüm üretti."
1971 yılında, Küresel Güney'deki sosyalist ve bağlantısız uluslar, BM genel kurulunda Çin Halk Cumhuriyeti'ni “Çin'in Birleşmiş Milletler'deki tek meşru temsilcisi” olarak tanımak için oy kullandılar ve böylece BM'nin kurucu üyesi olan Çin Cumhuriyeti (Tayvan) temsilcilerinin yerini aldılar. ÇC dışarıda, ÇHC içeride kaldı ve buna karar veren de güvenlik konseyi değil genel kuruldu.
Üç yıl sonra, insan hakları avukatı ve eski BM yetkilisi Saul Takahisi'nin belirttiği gibi, BM genel kurulu yine BM tüzüğüne değil kendi “prosedür kurallarına” dayanarak “Güney Afrika delegasyonunun üyelik belgelerini tanımayı reddetme kararı aldı” ve 1994 yılına kadar Güney Afrika'nın Genel Kurul’a katılımını “yasakladı”.
Peki, BM Genel Kurulu'nun Güney Afrika'nın üyeliğini askıya almak için gösterdiği iki ana neden neydi? Yerli Siyah nüfusa karşı apartheid uygulaması ve komşu Namibya'yı yasadışı işgali. Tanıdık geldi mi?
Thomas Grant'ın yazdığı gibi, “Güney Afrika'ya karşı atılan adım, BM tüzüğünde ya da mevcut BM uygulamalarında kesin bir usule dayanmıyordu” ve BM, “üye devletler bir meselenin harekete geçmelerini gerektirecek kadar önemli olduğuna karar verdiklerinde, doğaçlama bir değerler sisteminin nasıl hüküm sürdüğünü" gösterdi.
Peki şu anda BM üyesi devletler için BM'nin kendisine tek bir üye devlet tarafından yapılan saldırılardan daha “önemli” olan nedir? BM'nin otoritesine, personeline, merkezine ve tüzüğüne? Cumartesi günü 40 ülke ortak bir bildiri yayınlayarak İsrail'in Lübnan'daki BM barış gücü askerlerine yönelik küstahlığını ve devam eden saldırılarını kınadı; ancak lafla peynir gemisi yürümüyor. BM üye devletlerinin harekete geçmesi gerekiyor.
İsrail hükümeti Birleşmiş Milletler'in ve özellikle de genel kurulun ilgisiz, güçsüz ve antisemitik önyargılarla dolu olduğunu iddia etmek isteyebilir, ancak İsrail bugün sadece bir BM genel kurul kararı sayesinde var. Ülkenin 1948 Bağımsızlık Bildirgesi'nde Birleşmiş Milletler'e yedi farklı atıfta bulunuluyor ve bunların hepsi de son derece olumlu ve minnettar ifadeler içeriyor.
Dolayısıyla İsrail'in BM'den çıkarılması ya da en azından ilk adım olarak genel kurula katılımının askıya alınması, hem İsrail halkına hem de dünyanın geri kalanına güçlü bir mesaj gönderecektir.
Birleşmiş Milletler'in otoritesinin hâlâ bir anlamı var. BM personelinin ve barış gücü askerlerinin hayatlarının da hâlâ bir anlamı var. Ve kural tanımaz bir ulusun BM'nin bizzat kendisine savaş ilan edip bundan paçayı sıyıramaması gerekiyor.
