İran'ın büyük bir merakla beklenen füze ve insansız hava aracı saldırısı, İsrail ordusunun yanı sıra ABD, İngiltere ve Ürdün'ün bir avuç balistik füze dışında tümünün bir gecede etkisiz hale getirilmesini sağlayan yardımıyla bozguna uğratıldı. İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) pazar günü yaptığı açıklamada İran'dan yaklaşık 360 füze ve insansız hava aracının ateşlendiğini ve İsrail'e yaklaşık 1,5 milyar dolara mal olabilecek başarılı bir savunma görevinde tehditlerin yüzde 99'unun önlendiğini ancak bunun pek çok hayatı kurtaracağını ve İran'ın askeri itibarını zedeleyeceğini söyledi.
İran'ın planı, İsrail'in hava savunma sistemini, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı kullandığı türden ancak çok daha büyük ölçekte karmaşık bir saldırıyla alt etmeye çalışmak gibi görünüyor. Bu plan nispeten yavaş hareket eden insansız hava araçlarını, daha hızlı seyir füzelerini ve ses hızından birkaç kat daha hızlı hareket edebilen yüksek hızlı balistik füzeleri içeriyordu.
Her hava savunma sistemi için büyük tehditti
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emirabdullahiyan'ın pazar günü komşu ülkelere 72 saat önceden haber verdiklerini söylediği saldırının boyutu dikkate değerdi. Rusya'nın Ukrayna'da gerçekleştirdiği büyük çaplı saldırının yaklaşık üç katı büyüklüğünde olan ve 100'den fazla balistik füze içeren bu saldırı, her türlü hava savunma sistemi için ciddi bir tehdit oluşturuyordu.
İran Genelkurmay Başkanı Orgeneral Muhammed Bakıri pazar günü yaptığı açıklamada operasyonun başarılı olduğunu ve daha fazla saldırıya gerek olmadığını söyledi ancak Tahran İsrail'in hava savunması hakkında bilgi edinmiş olsa da özellikle füzelerin etki oranının düşük olması bir hayal kırıklığı yaratmışa benziyor. Buna kıyasla, Eylül 2019'da İran tarafından düzenlenen Abkayk ve Hureys'teki iki Suudi petrol tesisine yönelik sürpriz drone ve füze saldırısı, dünya petrol arzının yüzde 5'ini geçici olarak durdurdu. Tahminler değişmekle birlikte, o sırada iki ya da üç düzine insansız hava aracı ve füze kullanıldı.
"Güvenilirliğine zarar veriyor"
Royal United Services Institute düşünce kuruluşundan Sidharth Kaushal, "Bu son saldırının boyutuna ve ölçeğine bakın, bu yararlı bir hareket değildi. Gerçek bir hasar vermek üzere tasarlanmıştı ama bunun gerçekleşmemiş olması İran'ın güvenilirliğine zarar veriyor" dedi.
Gece boyunca, daha yavaş hareket eden insansız hava araçlarının ortadan kaldırılmasında uluslararası yardım kritik öneme sahipti. ABD yaklaşık 70 insansız hava aracı ve üç füzeyi etkisiz hale getirdiğini söyledi. İngiltere başbakanı Rishi Sunak, RAF'ın belirtilmeyen sayıda İHA'yı engellediğini de sözlerine ekledi. Diğer raporlar, uzun süredir ABD müttefiki olan Ürdün'ün hava sahası üzerinde düzinelerce insansız hava aracını düşürdüğünü belirtti.
İnsansız hava araçları ile seyir ve balistik füzeleri ortadan kaldırmak için birlikte çalışmanın dikkatli bir planlama gerektirdiğini de belirten Kaushal şunları söyledi: Bu her açıdan karmaşık bir durum. Savunma tarafı çok uluslu bir güçtü ve yavaş hareket eden dronlardan yüksek irtifa balistik füzelere kadar farklı uçuş özelliklerine sahip silahların bir karışımıyla karşı karşıya kalarak çatışmasız bir şekilde hareket etmek zorundaydılar.
İsrail ordusu, İran'dan fırlatılan ve muhtemelen Şahed tipi 170 insansız hava aracının tamamının İsrail hava sahasına ulaşmadan düşürüldüğünü açıkladı. İnsansız hava araçları 50 kg'a kadar mütevazı bir bomba taşıyabildikleri için kendi başlarına büyük bir tehdit oluşturmuyorlar ancak amaçları savunmacıları engellemek.
Plan yapmak için vakitleri vardı
Düşürülmeden saatler önce sosyal medyada dolaşmaya başlayan araç videoları, müdahale edenlere tepki vermek için bolca zaman kazandırdı. Gürültülü motorları, İran'dan İsrail'e uçması altı saat sürecek yavaş uçan Shahed-136 olduğunu düşündürse de, bazı İsrail medyası İran'ın üç kat daha hızlı hareket eden ve uçuş süresi geceki olaylara uyan daha hızlı jet motorlu Shahed 238'i fırlattığını bildirdi. ABD dışındaki ülkelerin katılımı bir gecede sürpriz olmuş olsa da plan yapmak için bolca zaman vardı. ABD'nin Tahran'dan gelebilecek bir karşılık konusunda ilk kez uyarıda bulunmasının üzerinden 10 gün geçti ve ABD ile İngiltere o zamandan beri hazırlık yapmak üzere Orta Doğu'ya askeri varlıklarını bulunduruyordu.
Cuma günü ABD, varlıklarını bölgeye kaydırdığını söyledi ancak daha fazla ayrıntı vermekten kaçındı; İngiltere ise Kıbrıs'taki Akrotiri hava üssündeki RAF varlığını arttırdı. Başbakan Rishi Sunak pazar günü yaptığı açıklamada, iki gün önceki acil toplantıda İngiltere'nin katılımını onayladığını söylerken, hafta sonunda planlama yapılmıştı.
En ciddi tehdit balistik füzelerdi
İsrail ordu sözcüsü Daniel Hagari, İran'ın ayrıca topraklarına doğru 30 seyir füzesi fırlattığını ve IDF jetlerinin de 25'ini ülke sınırları dışında durdurduğunu söyledi. Füzeler büyük olasılıkla yeni tasarlanan Paveh-351 olup uçuş sırasında manevra kabiliyetine sahip olacak şekilde tasarlanmış ancak İran'dan iki saatte fırlatılabiliyor. En ciddi tehdit, ses hızının birkaç katı hızla uçabilen ve İran'dan İsrail'e 15 dakikadan kısa bir sürede ulaşabilen yüksek hızlı balistik füzelerden geliyordu. Hagari, İsrail'e 120'den fazla füze fırlatıldığını söyledi ve birkaç tanesinin İsrail hava sahasına girdiğini, bazılarının Nevatim hava üssünü vurduğunu kabul etti.
Bunlarla mücadele etmek büyük ölçüde İsrail'in gelen füzeleri vurmak için roketlere dayanan hava savunma sisteminin göreviydi. Balistik füzeleri vurmak ise İsrail-ABD işbirliği ile üretilen ancak İsrail-Hamas savaşının başlangıcına kadar hiç kullanılmayan Arrow 2 ve Arrow 3 sistemlerinin göreviydi ve orta menzilli bir önleyici olan Davud Sapanı tarafından destekleniyordu.
IDF genelkurmay başkanının eski mali danışmanı Tuğgeneral Reem Aminoach, İsrail'in Ynet News'e verdiği demeçte bir Arrow füzesinin tipik olarak bir seferde 3,5 milyon dolara (2,8 milyon sterlin), Davud Sapanı önleyicilerinin ise 1 milyon dolara (800.000 sterlin) mal olduğunu söyledi. Bu durumda 100 balistik füzeyi imha etmenin maliyeti ile tüm hava savunma harekatının maliyetini topladığımızda 4 ila 5 milyar şekel (850 milyon ila 1,1 milyar sterlin) arasında bir büyüklük ortaya çıkıyor. Ancak saldırı İran için de pahalıya mal oldu zira balistik füzelerin maliyeti genellikle 80 bin sterlin'in üzerinde. ABD, Tahran'ın Orta Doğu'daki en büyük cephanelik olarak yaklaşık 3 bin füzeye sahip olduğunu tahmin ediyor.
