Geçtiğimiz aylarda Honolulu, Tampa ve Frankfurt'a giden uçuşlar o kadar şiddetli türbülansa girdi ki bazı yolcular ve mürettebat yaralanarak hastaneye kaldırıldı. The Wall Street Journal'ın haberine göre Aktör Matthew McConaughey Lufthansa'nın Almanya'ya giden uçağında yolcuydu. Kelly Ripa ile yakın zamanda yaptığı bir podcast röportajında türbülans esnasında uçakta havada asılı duran kırmızı şarap gördüğünü anlattı. Hastaneye kaldırılmayan McConaughey podcast'te "Çok korkutucuydu, tam bir kontrol kaybı" şeklinde konuştu.
Bilim insanlarından şiddetli türbülans uyarısı
Pilotlar ve meteoroloji uzmanları çarpmaların(türbülansların) uçuşun normal bir parçası olduğunu söylüyor. Federal Havacılık İdaresi halen Lufthansa uçuşunu soruşturuyor. Ancak meteorologlar, iklim değişikliğinin jet akımını bozduğunu ve açık hava türbülansı olarak adlandırılan belirli bir tür şiddetli türbülansı gelecekte daha olası hale getirdiğini söylüyor.
Ciddi türbülans yaralanmaları nadir olarak gerçekleşiyor. ABD'nin Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu verilerine göre, 2009-2022 yılları arasında 163 kişi türbülans sırasında ciddi şekilde yaralandı. Veriler, uçuşlar sırasında ayakta durma olasılığı daha yüksek olan uçuş görevlilerinin yaralanma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor.
Türbülansı öngörmek zor
Türbülansı raporlayan teknoloji son yıllarda büyük ölçüde gelişmiş olsa da, bunu tahmin etmek zor olabilir.
Büyük havayolu şirketlerine türbülans tahminleri ve hava durumu bilgileri sağlayan Weather Co. şirketinin havacılık tahmin operasyonları başkanı Bill Duncan öngörünün zorluğunu "Atmosferdeki küçük bir iğne damlasından bahsediyoruz" diyerek analtıyor.
İngiltere'deki Reading Üniversitesi'nde atmosfer bilimi profesörü olan Paul D. Williams, türbülansın, dönen hava akımlarının uçağın kanatlarını itmesi ve bunun da kanatları aşağı yukarı ya da uçağın gövdesini bir yandan diğer yana hareket ettirmesiyle oluştuğunu söylüyor.
Fizikçiler, atmosferik basınç, değişen rüzgar yönü, dağların etrafındaki hava ve soğuk ya da sıcak hava cephelerinin türbülansa neden olabileceğini söylüyor.
Rüzgarın hızında ve yönünde ani değişiklikler anlamına gelen rüzgar makasının neden olduğu türbülansa açık hava türbülansı deniyor. Bulutsuz alanlarda daha yüksek irtifalarda meydana geldiği için bu şekilde adlandırılıyor. Uçaklar aniden irtifa değiştirebilirken pilotlar genellikle bu tür türbülansı önceden tespit edemeyebiliyor.
İklim değişikliği havada dengeyi bozdu
Dr. Williams'ın birlikte kaleme aldığı ve 2019'da Nature bilim dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, 1979'dan bu yana jet akımındaki rüzgâr makası miktarı %15 arttı. Williams, uçakların uçtuğu daha yüksek irtifalarda, iklim değişikliğinin sıcaklık modellerini değiştirdiğini ve bunun da daha fazla rüzgâr makası yarattığını söylüyor.
Dr. Williams'ın araştırması, Kuzey Yarımküre'nin ortasındaki atmosferdeki açık hava türbülans miktarının önümüzdeki otuz ila altmış yıl içinde iki kattan fazla artacağını öngörüyor.
En sık türbülans yaşayacak rotalar
ABD'den New York-Londra ve San Francisco-Tokyo gibi daha popüler uluslararası uçuş rotalarından bazılarının, Kuzey Yarımküre'nin ortasından uçtukları için daha fazla açık hava türbülansı yaşayacağını söylüyor.
Prosedür değişiklikleri
American Airlines'ta kaptan pilot olarak görev yapan ve bir sendika olan Allied Pilots Association'ın sözcüsü olan Dennis Tajer, uçuş ekiplerinin artık farklı türbülans seviyelerini ele almak için daha spesifik bir dil kullandığını söylüyor. Ticari havayollarında uçmaya yaklaşık 30 yıl önce başlayan Tajer, kariyerinin ilk yıllarına kıyasla şimdi daha fazla açık hava türbülansıyla karşılaştığını söylüyor.
Açık Hava Türbülansı Nedir?
Açık hava türbülansı genellikle beklenmedik bir şekilde ve pilotlar için görsel bir uyarı olmadan meydana gelir. Bu türbülans türü, rüzgar makası olarak bilinen rüzgar hızı veya yönündeki ani değişikliklerden kaynaklanır.
American Airlines, uçuş ekipleri için türbülans prosedürlerini daha iyi tanımlamak amacıyla Mayıs 2022'de uçuş el kitabını güncelledi. Kaptan pilotun her tür türbülans için emniyet kemeri işaretini açtığını, ancak ekiplerin artık türbülansın şiddetine bağlı olarak belirli eylemlerde bulunduğunu söylüyor.
Uçuş görevlileri kendilerini emniyete almalı
Şiddetli türbülans sırasında, uçuş görevlilerinin yemek arabalarını emniyete almaları, sıcak sıvıları arabalara veya yere koymaları ve en yakın koltuğa veya yere oturarak kendilerini mümkün olduğunca çabuk emniyete almaları gerekiyor.
American ve United, pilotların iPad'lerinden türbülans raporlarını gerçek zamanlı olarak toplayan SkyPath adlı yazılıma pilotların erişimini sağlayan havayolları arasında yer alıyor.
United sözcüsü bir e-postada, SkyPath'in türbülansı ölçmek için pilotun iPad'inden gelen titreşimleri kullandığını ve yakındaki diğer uçaklara rapor vererek gerçek zamanlı olarak koşullar hakkında önceden uyarı sağladığını söyledi.
Türbülans esnasında ne yapmalı?
- Emniyet kemerinizi takın. Pilotlar ve uçuş görevlileri, uçuşunuz beklenmedik bir türbülansa girerse kendinizi korumanın en iyi yolunun kemer takmak olduğunu söylüyor.
- İki yaşından küçük çocuklar için önlem alın. Federal Havacılık İdaresi (FAA), yolcuların 2 yaşından küçük bir çocukla seyahat ediyorsa onaylı bir çocuk güvenlik koltuğu veya cihazı kullanmasını öneriyor. Havayolları bu kadar küçük çocukların kendi koltuklarına sahip olmalarını zorunlu tutmuyor. Uçuş Görevlileri Birliği'nin(CWA) uluslararası başkanı Sara Nelson ve sendika, tüm yolcuların kendi koltuklarına sahip olması için çağrılarını yeniledi.
- Elektronik eşyalarınızı ve diğer el cihazlarınızı emniyete alın. Nelson, bağlı olmayan her şeyin bir mermiye dönüşebileceğini söylüyor.
- Olasılıkları hatırlayın. Boston Üniversitesi Anksiyete ve İlgili Bozukluklar Merkezi'nde klinik psikolog olan Todd Farchione, türbülansın korkutucu olduğunu çünkü genellikle beklenmedik ve rahatsız edici olduğunu söylüyor. Derin bir nefes alın ve gerçekten tehlikede olmadığınızı fark edin. Pilotlar ve fizikçiler, uçakların ağır türbülanslara bile dayanabilecek şekilde üretildiğini söylüyor.
