Tayvan'da son 25 yılın en büyük depremi meydana geldikten yaklaşık 15 dakika sonra Chen Hsiu-ying, yolun birkaç yüz metre aşağısındaki apartmanının yan yatmasına ve ardından kısmen çökmesine tanık oldu. 59 yaşındaki ahşap işçisi Chen, Tayvan'ın engebeli doğu kıyısındaki yaklaşık 100.000 nüfuslu Hualien kentindeki bir sığınakta "Beşinci katta oturuyorum ama şimdi ikinci kat oldu" dedi. Chen'in binasında yaşayan ve 7.4'lük depremde ilk başta binadan kaçan kadın, kedisi için geri döndükten sonra öldü.
Deprem Hualien halkına ve adanın geneline büyük zarar vermiş olsa da 1999 yılında meydana gelen ve 2.400'den fazla kişinin ölümüne ve 11.000'den fazla kişinin yaralanmasına yol açan depremden çok daha az ölümcül oldu. 7.7 büyüklüğündeki bu deprem adanın merkezini vurmuş ve binlerce binayı yerle bir etmişti.
Çarşamba günü yaşanan depremde 1,000'den fazla kişi yaralandı. Tayvanlı yetkililere göre yerel saatle perşembe akşamı itibariyle en az 15 kişi kayıp ve 705 kişi hala mahsur durumda. Yetkililere göre kayıp olanların çoğu, Hualien'in hemen kuzeyindeki popüler bir turizm merkezi olan Taroko Ulusal Parkı'ndaki bir otelde çalışan işçiler ve ziyaretçiler.
Titiz mühendislik kuralları
Sismologlara göre bu haftaki deprem, daha küçük olması ve 1999'daki depremin aksine bir yüzey kırılmasına neden olmaması gibi çeşitli nedenlerle daha az zarar verici ve ölümcül oldu. Çarşamba günkü depremde meydana gelen hasarın nispeten hafif olması da hükümetin titiz mühendislik kurallarının uygulandığını gösteriyor.
1999 depreminden sonra Tayvan'daki yetkililer bina yönetmeliklerini gözden geçirdi ve daha sıkı bir şekilde uyguladı. Yeni binalar daha yüksek standartlarda inşa edilirken bazı eski binalar güçlendirildi. Hükümet ayrıca sarsıntıları daha iyi tespit edebilmek için ada genelinde sismoloji istasyonları kurdu ve deprem güvenliği konusunda halk eğitimini hızlandırdı.
Yeni standartlardan önce inşa edilmişti
Chen'in binası Uranüs, 30 yıldan daha uzun bir süre önce, yeni standartlar uygulanmadan önce inşa edilmişti. Şimdi caddenin hemen karşısındaki Hotel Les Champs Hualien'e doğru yan yattı. Oteli babasından devralan Stephanie Chang, birkaç yıl önce yapısal güçlendirmeler için yaklaşık 312 bin dolar ödediklerini ve böylece elli yıldan daha uzun bir süre önce inşa edilmiş binada yer alan oteli depreme karşı daha dayanıklı hale getirdiklerini söyledi. Chang, 2018 yılında Tayvan'ın doğusunda meydana gelen ve yaklaşık 100 metre ötedeki bir binanın çökmesine neden olan depremin ardından bu parayı harcamaya karar verdiklerini söyleyerek "Fay hattına ne kadar yakın olduğumuzu fark ettik" dedi.
Güney California Üniversitesi'nde profesör ve sismolog olan John Vidale, ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu tarafından yapılan tahminlere göre çarşamba günkü depremin yaklaşık 14 ila 39 mil derinlikte meydana geldiğini, oysa 1999'daki depremin yüzeyi kırdığını söyledi. Vidale "Daha derinde ve daha küçük olmanın yol açtığı hasar açısından adil bir fark yaratması beklenirdi" dedi.
Eski binalar depreme karşı savunmasız
Hükümet yetkilileri ve sismologlar, daha sıkı bina yönetmeliklerinin hayat kurtarmaya yardımcı olduğunu, ancak daha fazlasının da yapılabileceğini belirttiler. Hualien Ekonomi İşleri Dairesi Başkanı Teng Tzu-yu, "Bina tasarımı kavramı, esasen, küçük depremler sırasında sağlam kalmamız, orta şiddetteki depremlerden sonra onarılabilir olmamız ve büyük depremlere yıkılmadan dayanmamızdır" dedi. Teng, Hualien'de birçok binanın eski olduğunu ve bunun da onları depreme karşı savunmasız hale getirdiğini sözlerine ekledi.
Stanford Üniversitesi'nde misafir akademisyen ve Taipei'de devlet tarafından finanse edilen bir araştırma kurumu olan Academia Sinica'da araştırmacı olan Lin Thung-Hong, 1999'dan bu yana inşa edilen kamu binalarının sonraki depremlerde genellikle iyi dayandığını, en kötü hasarın önceki on yıllarda inşa edilen özel sektöre ait eski yapılar arasında görülme eğiliminde olduğunu söyledi.
Çip devi zarar görmedi
Tayvan'ın en önemli şirketi olan çip devi Taiwan Semiconductor Manufacturing de önceki depremlerden benzer dersler çıkardı. Dünyanın en büyük gelişmiş yarı iletken üreticisi, deprem enerjisini absorbe etmek için binalara damperler eklediğini ve mal kayıplarını azaltmayı ve operasyonları daha hızlı bir şekilde yeniden başlatmayı amaçlayan düzenli tatbikatlar yaptığını söyledi. TSMC, bu haftaki depremde fabrikalarındaki az sayıda aletin hasar gördüğünü ve operasyonları kısmen etkilediğini, ancak kritik aletlerde herhangi bir hasar olmadığını söyledi.
