Geçtiğimiz hafta başlayan Yeni Kaledonya'daki ayaklanmalardan önce Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, bu bölgeyi ve devasa nikel rezervlerini Fransa'nın temiz enerjiye geçiş için hammadde sağlama ve elektrikli araç üretiminde Çin'e karşı rekabet etme çabalarının merkezine yerleştirmeyi hedefliyordu. Bu planlar, Fransa'dan bağımsızlık isteyen ve bunu reddeden yerel siyasetin tepkisiyle karşılaştı.
Ayaklanma, Paris'teki milletvekillerinin Yeni Kaledonya'nın yerli olmayan nüfusuna daha fazla oy hakkı tanıyan ve yerli Kanak halkının etkisini azaltan yasayı onaylamasının ardından patlak verdi. Aynı zamanda bağımsızlık yanlısı partiler, işlenmemiş nikel ihracatı üzerindeki kısıtlamaları kaldıracak ve Avrupa elektrikli araç akü fabrikalarına ihracata öncelik verecek bir Fransız önerisine karşı mücadele ediyor. Macron geçen yıl Pasifik takımadalarına yaptığı bir gezide "Nikel Yeni Kaledonya için zenginliktir. Aynı zamanda, altını çizerek söylüyorum, Fransa ve Avrupa için büyük bir yeniden sanayileşme çabası içine girdiğimiz bir dönemde önemli bir stratejik kaynaktır" dedi.
"Sömürge anlaşması"
Bağımsızlık yanlısı Yeni Kaledonya liderleri mart ayında açıklanan bu planı kınadı. Bağımsızlık yanlısı partilerden birinin kurucu üyesi olan Ronald Frère, planı "Yeni Kaledonya'nın kaynaklarının kontrolünü yeniden ele geçirmeye yönelik bir sömürge anlaşması" olarak nitelendirdi. Hafta sonu boyunca devam eden olaylarda altı kişi öldü ve yüzlerce kişi yaralandı. İçişleri Bakanı Gérald Darmanin pazar günü yaptığı açıklamada havaalanı ile başkent Nouméa arasındaki yolun güvenliğini sağlamak üzere 600 polis memurunun görevlendirildiğini söyledi.
Fransa'nın planına darbe
Ayaklanma, Fransa'nın Hint Okyanusu ve Pasifik'te Çin'in etkisine karşı denizaşırı topraklarını kullanma planlarına bir darbe oldu. Bu geniş bölge dünyanın en zengin maden yataklarından bazılarına ev sahipliği yapıyor. Çinli şirketler Endonezya'nın nikel sektörüne büyük yatırımlar yaparak ülkeyi dünyanın en büyük metal üreticisi ve Çin'in elektrikli araç fabrikaları için önemli bir tedarikçi haline getirdi. Fransız yetkililer Yeni Kaledonya'yı kucaklamak ve bağımsızlık hareketinin etkisini azaltmak için bir planla karşılık verdiler. Macron, "Bağımsızlık meselesi yıllar öncesine ait bir meseledir. Eğer bağımsızlık yarın burada bir Çin üssüne sahip olmayı ya da başka filolara bağımlı olmayı seçmek anlamına geliyorsa, iyi şanslar!" demişti.
Takımada sakinleri, en son 2021 yılında bağımsızlık yanlısı partilerin boykot ettiği referandum dahil olmak üzere üç kez Fransa'dan bağımsızlığa karşı oy kullandı. Bu oylar, Yeni Kaledonya'ya önemli ölçüde özerklik ve uzun süredir ekonomisinin can damarı olan nikel kaynakları üzerinde kontrol sağlayan statükoyu korudu.
Nikel sektörü sıkıntıda
Ancak şimdi sektörün başı büyük dertte. Endonezya'daki yeni üretim artışı ve elektrikli araç endüstrisindeki düşüş nikel fiyatlarının 2023'ün başından bu yana yaklaşık %40 oranında düşmesine neden oldu. Yeni Kaledonya'nın enerji ve işgücü maliyetleri Endonezya'nınkinden çok daha yüksek, cevherindeki nikel içeriği ise düşüyor. Takımadaların üç nikel işleme tesisinin hepsi zarar ediyor. Bu durum bölgeye gölge düşürüyor.
Şubat ayında İsviçreli madencilik devi Glencore'un Yeni Kaledonya'nın kuzeyindeki kârlı olmayan nikel madeni ve işleme tesisinde üretimi durdurma kararı almasıyla durum daha da vahim bir hal aldı. Glencore, işletmedeki hisseleri için bir alıcı arayacağını söyledi. Nikel endüstrisi şu anda doğrudan ve dolaylı olarak bölgedeki istihdamın yaklaşık dörtte birini oluşturuyor.
