Yıllar süren yüksek enflasyon, Türkiye'nin nakit merkezli ekonomisinin fiziksel sınırlarını test ediyor. Öyle ki en büyük banknot günlük harcamaları bile karşılamakta giderek yetersiz kalıyor. Merkez Bankası verilerine göre, 200 liralık (5.80 dolar) en yüksek banknot, 2010 yılında %16 iken, bugün dolaşımdaki tüm nakit paranın %80'inden fazlasını temsil ediyor. Satın alma gücünün neredeyse tamamını kaybettikten sonra 200 liralık banknot Starbucks'ta iki filtre kahve almaya yetiyor. 2010 yılında 200 liralık bir banknot neredeyse 140 dolara denk geliyordu.
Banknotları bavullarla taşıyorlar
Bu değişim İstanbul'un simgesi Kapalıçarşı'da görülebiliyor; ağır yük arabaları ve derme çatma bavullar döviz bürolarının önündeki ara sokaklarda sıralanarak işlem yapmak için gereken banknotları taşımak için bekliyor. Ekonomi gazetesinin pazartesi günü kimliğini açıklamadığı bankacılara dayandırarak verdiği habere göre, bazı banka şubeleri günde üç kez vezne makinelerini doldurmak zorunda kalacak kadar çok nakit para geçiyor. Haberde, ATM'lerin yakında 100 liranın altındaki banknotları vermeyi durdurmasının beklendiği de belirtildi. Yetkililer şu ana kadar daha büyük banknotlar basmayı taahhüt etmedi. Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan haziran ayında milletvekillerine konuyla ilgili “analizlerin devam ettiğini” söyledi.
Bu durum 1990'ları hatırlatıyor. O dönemki kronik enflasyon sonunda hükümeti, bugün kullanılan yeni Türk lirasını yaratmak için para biriminden altı sıfır atmaya zorlamıştı. Art arda yüksek fiyat artışlarının yaşandığı yılların ardından (bu oran 2022'de %85'in üzerine çıktı) yıllık enflasyon geçen ay %50'nin biraz altına geriledi.
Banknot hala önemli
2005'teki yeniden değerlemeden bu yana kartlı ödemelerin artmasına rağmen, Türkiye hala nispeten nakit merkezli bir ekonomi. Para transferi şirketi Wise Plc, küçük ödemeler, marketler ve bahşişler için nakdin “gerekli” olduğunu söylüyor. Fibabanka CEO'su Ömer Mert ekim ayında BloombergHT'ye verdiği bir röportajda "Daha büyük banknotlara %100 ihtiyaç var. ATM'ler para sayımı nedeniyle bozuluyor" dedi.
