Yanlış delinmiş delikler, gevşek dümen cıvataları ve şimdi de yepyeni bir uçakta uçuş sırasında parçalanan gövde bölümü, dehşet içindeki yolcuları 4 bin 900 metre yükseklikte kabinde açılan bir boşlukla karşı karşıya bıraktı. Boeing sadece birkaç ay içinde, başta önemli bir nakit kaynağı olan 737 Max uçakları olmak üzere, ABD'nin en büyük ihracatçısının üretim becerisine olan güveni sarsma tehdidi yaratan bir dizi kalite hatası yaşadı.
Son yaşanan ve oldukça ciddi olan aksilik, 5 Ocak akşamı Alaska Havayolları'na ait 737 Max 9 tipi bir uçağın Portland, Oregon'dan kalkışı sırasında kapı şeklindeki bir panelin kopmasıyla meydana geldi. Yetkililer hızlı bir şekilde harekete geçerek olayın üzerinden 24 saat geçmeden ABD'deki 737 Max 9 filosunun tamamı da dahil olmak üzere 171 uçağı yere indirdi. Kimse ciddi şekilde yaralanmazken, yetkililer olayın trajik bir hal almamasında şansın büyük rol oynadığını söyledi.
İki ölümcül kazanın yankıları sürüyor
Boeing CEO'su Dave Calhoun için Alaska Havayolları olayı, son beş yıllık çalkantıdan sonra şirketi istikrara kavuşturma çabalarına bir darbe daha indirdi. Boeing, neredeyse beş yıl önce şirkete olan güveni sarsan iki ölümcül 737 Max kazasının yankılarını hala hissediyor. Şimdi Boeing'in en büyük tedarikçisi Spirit AeroSystems ile olan sorunlu ilişkisi yeni bir incelemeyle karşı karşıya.
Çalışanları toplantıya çağırdı
Hafta sonu güven krizinin derinleşmesi üzerine Calhoun, Boeing'in bu hafta San Diego dışında başlayacak olan yıllık üst düzey liderlik toplantısını iptal etti. Çalışanları salı günü Boeing'in 737 fabrikasından web üzerinden yayınlanacak ve kendisi ile diğer üst düzey yöneticilerin trajediyi ele alacağı ve Boeing'in güvenlik, kalite, dürüstlük ve şeffaflığa olan bağlılığını pekiştireceği bir toplantıya çağırdı.
Boeing son yıllarda ilerleme kaydetmiş olsa da Calhoun pazar günü şirket genelinde yayınladığı bir mesajda çalışanlara "Bu gibi durumlar her gün gelişmeye devam etmeye odaklanmamız gerektiğini hatırlatıyor" dedi. Bu hamleler, müfettişlerin iki aydan daha kısa bir süredir hizmette olan Alaska Max 9'da neyin yanlış gittiğini bir araya getirmeye çalıştığı sırada geldi. Uçak üreticisi ayrıca Max 9 filosunun çoğunun uçuşa devam etmesine izin verilmeden önce gerekli denetimleri özetleyen bir metin hazırlıyor.
"Akla gelebilecek her şey incelenmeli"
Eski bir Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu (NTSB) üyesi olan ve şu anda danışmanlık firması Air Safety Engineering'in başında bulunan Richard Healing, "Umarım kısa sürede bu olayın temeline inerler ve gerçekten bir kereye mahsus olup olmadığını anlarlar. Eğer sadece o uçakta olduysa, o kapıyı kilitlerken kötü bir işçilik yapılmış olabilir. Ben olsam aklınıza gelebilecek her şeyi incelerdim" değerlendirmesini yaptı.
Üretim süreci incelenecek
Portland'daki olay yerine birkaç saat içinde ulaşan NTSB, panelin patlamasına neyin yol açmış olabileceğini araştırırken Boeing'in 737 Max 9 üretim sürecini inceleyecek. Güvenlik ajansının başkanı Jennifer Homendy cumartesi günü düzenlediği basın toplantısında, menteşeler ve bağlantı parçaları da dahil olmak üzere kapı açıklığının etrafındaki bileşenlerin yanı sıra basınçlandırmanın da özellikle ilgi çekici olduğunu söyledi.
Spirit'in web sitesine göre Boeing'in Wichita, Kansas merkezli eski yan kuruluşu, 737'nin gövde setinin yaklaşık yüzde 70'ini üretiyor. Yeşil alüminyum gövdeler vagonlarla Boeing'in Renton, Washington'daki fabrikasına gönderiliyor ve burada kanatlar, kuyruklar ve iç mekanlar monte ediliyor. Daha uzun yapılan Max 9'da müşteriler, kabinlere daha fazla koltuk sıkıştırabilmek için ek acil durum çıkışlarını tercih edebilirler. Alaska Air ve United Airlines Holdings Inc. kapı şeklindeki açıklığı uçağın içinden fark edilemeyen bir tapa ile kapatmayı tercih etti. Healing, müfettişlerin muhtemelen kapıların nasıl kapatıldığını inceleyeceklerini ve hatta açılabiliyorlarsa neden var olduklarını sorgulayacaklarını söyledi.
Sonuçları ne olacak?
Alaska Havayolları, olayının sonuçlarından biri, Boeing'in bu yıl için planladığından daha yavaş bir 737 üretim hızı artışı olabilir. Uçak üreticisi, müşterilerin en yeni uçaklar için yanıp tutuştuğu ve yatırımcıların nakit akışının artmasını beklediği bir dönemde fabrikalarını 2019 oranlarına döndürmek için büyük bir baskıyla karşı karşıya.
Olaydan önce Bloomberg tarafından derlenen verilere göre analistler Boeing'in bu yıl 737 serisi jet uçaklarından yaklaşık 580 adet teslim edeceğini tahmin ediyorlardı. Bu, şirketin 2023 için hedeflediği 375 ila 400 teslimattan önemli bir sıçrama anlamına geliyor. Teslimatın artması Boeing'i Calhoun'un CEO olarak göreve gelmesinden bu yana ilk kez yıllık kâra geçirecek.
En son Max krizi ortaya çıkarken, Boeing'in ticari uçaklar şefi Stan Deal ve satıştan sorumlu kıdemli başkan yardımcısı Brad McMullen, müşterileri hızlı gelişmelerden haberdar etmek için ulaşan ekiplere liderlik etti. FAA'nın harekete geçmesinden saatler önce, Max 9 modelinin en büyük operatörü olan United Airlines, Boeing'in talimatıyla, Alaska Havayolları jetine benzer bir zaman diliminde üretilen beş Max 9'dan başlayarak uçakları hizmetten çekmeye başlamıştı bile. Bu da Calhoun'un yönetimden elini çekme ve sorumluluk ve kaynakları şirketin ana iş birimlerine aktarma felsefesine uygun.
Calhoun geçen ay Stephanie Pope'u şirketin işletme müdürü olarak tanıttığında 2024'ü çalışanlar için "önemli bir geçiş yılı" olarak tanımlamıştı. Zor durumdaki uçak üreticisine bu süreçte rehberlik etmek Calhoun ve onun yerine geçmesi için en öndeki isim olan Pope için çok daha zor hale geldi. Müşteriler tereddüt etmeye başlamadan önce Boeing'in daha ne kadar yıpratıcı manşete katlanabileceği önemli bir soru. Bloomberg Intelligence analisti George Ferguson, "Eğer Boeing fabrikalarını istikrara kavuşturamazsa, uçak satmakta sorun yaşayacak, tabii henüz yaşamadıysa. Her zaman sıfır hataya sahip olmalısınız. İşimiz bu" ifadelerini kullandı.
