Gazprom'un gelirleri geçen yıl 2022'ye göre 11,7 trilyon rubleden 8,5 trilyon rubleye düştü. Şirketin satış gelirleri 2023'te önceki yıla oranla 1,9 trilyon rubleden 364 milyar rubleye gerilerken, Rus şirket, geçen yılı 629 milyar ruble (yaklaşık 6,9 milyar dolar) zararla tamamladı.
İki boru hattından birisi devre dışı kaldı
Rusya-Ukrayna savaşı öncesi Gazprom'un Avrupa'ya doğal gaz sevkiyatı 200 milyar metreküpün üzerine çıkarak 2018'de rekor seviyeye çıkarken, söz konusu sevkiyat geçen yıl 30 milyar metreküpün altına düştü. Rus gazını Avrupa'ya taşıyan ana boru hatları Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa atıl duruma düştü, Ukrayna'dan sevkiyat yapılan iki boru hattından birisi de devre dışı kaldı.
Gazprom, halihazırda Ukrayna üzerinden Avrupa'ya tek bir hat üzerinden günlük ortalama 42 milyon metreküp doğal gaz sevkiyatına devam ediyor. Ancak Ukraynalı yetkililerin, Gazprom ile gaz sevkiyat anlaşmasının uzatılmayacağına yönelik açıklamalarda bulunması, söz konusu hacmin 2025’ten itibaren daha da düşebileceğine işaret ediyor.
Söz konusu kayıplarını telafi etmek için çalışmalarını hızlandıran Gazprom, Çin'e yeni bir boru hattı projesinin yanı sıra TürkAkım boru hattı ve sıvılaştırılmış doğal gazda (LNG) ihracat kapasitesini arttırmayı planlıyor. Rusya içerisinde doğal gaz kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik adımlar da şirketin öncelikli planları arasında yer alıyor.
Rus şirket Çin'e yönelik sevkiyatı artırmak istiyor
Avrupa pazarındaki hakim konumunu önemli oranda kaybeden ve orta vadede söz konusu konuma tekrar ulaşması beklenmeyen Gazprom, ihracat önceliğini dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin olarak belirledi. Gazprom, geçen yıl yaklaşık 430 milyar metreküp doğal gaz tüketen Çin'e Sibirya'nın Gücü boru hattı üzerinden 22,7 milyar metreküp doğal gaz ihraç etti.
Sibirya'nın Gücü hattının yıllık kapasitesinin 2025'te 38 milyar metreküpe ulaşması planlanırken, Gazprom, Sibirya'nın Gücü 2 hattının da inşasıyla Çin'e toplam doğal gaz sevkiyat hacmini yaklaşık 100 milyar metreküpe çıkartmayı hedefliyor. Çin, başta Türkmenistan ve LNG gibi kaynaklardan da önemli oranda doğal gaz ithal ederken, Gazprom'un şimdilik alternatif pazarlar bulmakta zorlanması, şirketin Asya ülkesiyle gaz fiyatlarında pazarlık konusunda elini zayıflatan bir unsur olarak ön plana çıkıyor.
Rusya, Moğolistan üzerinden Çin'e yılda 50 milyar metreküp doğal gaz taşıyacak Sibirya Gücü 2 boru hattının inşası konusunda uzun süredir görüşmelerde bulunuyor. Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, 17 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, projeye ilişkin imzaların yakın gelecekte imzalanmasını beklediklerini söylemişti.
Orta Asya ülkelerine sevkiyatın da artması bekleniyor
Rusya'daki bilgi ve analiz merkezi InfoTEK'in Enerji Uzmanı Aleksandr Frolov, AA muhabirine Gazprom'un 25 yılın ardından geçen yıl ilk defa zarara geçmesine ilişkin değerlendirmede bulundu. Gazprom'un geçen yıl yaşadığı zararın ana gerekçesi olarak değeri 1,1 trilyon rubleyi aşan "kayıttan düşen varlıklara" işaret eden Frolov, "Kayıttan düşen varlıkları hesaba katmazsak şirketin mevcut operasyonları kar yarattı" dedi.
İhracat hacimlerini büyütme konusunun önemli olduğunu aktaran Frolov, arzın artmasının beklendiği ana istikametin Çin olduğunu söyledi. Gazprom'un Çin'e sevkiyatının 2030’a kadar yıllık en az 48 milyar metreküpe çıkacağını belirten Frolov, "Orta Asya ülkelerine gaz arzı da artacak. Şu anda 2020'li yılların ikinci yarısında arzın bu yönde en az 10 milyar metreküp büyüyeceğini söyleyebiliriz. Büyük ihtimalle bu rakam daha da yüksek olacak" diye konuştu.
Frolov, bazı konularda ise soru işaretlerinin bulunduğunu belirterek, "İlk soru işareti Sibirya'nın Gücü 2 hattı. Şu anda bu hattın sözleşmesinin ne zaman imzalanacağını bilmiyoruz. Gelecek yıl veya 1,5 yıl içerisinde imzalanırsa, Gazprom 2030'a kadar Çin'e ilave 50 milyar metreküp daha sevk edebilir" dedi.
Diğer soru işaretinin ise Orta Asya üzerinden Çin'e sevkiyat olduğunu belirten Frolov, "Gazprom'un Kazakistan ile Çin'e gaz ihracatını artırmak için Orta Asya rotasını kullanma olasılığını ima eden bir anlaşması var. Bu sevkiyatın potansiyel hacmi ise belirsiz" ifadesini kullandı.
Türkiye, şirket için önem taşıyor
Bir diğer konunun ise İran ve Hindistan ile ilgili olduğuna dikkati çeken Frolov, şöyle devam etti:
Hindistan, Rusya'dan boru hattı gazı almak istiyor, ancak doğrudan gaz boru hattı inşa etmek teknik olarak zor ve çok karlı değil. Şu anda en gerçekçi seçenek, takas planı kapsamında İran üzerinden gaz tedarik etmek. Gazprom, mevcut anlaşmalar çerçevesinde İran'ın kuzeyine gaz tedarik edecek, İran da bu tedarikler karşılığında ülkenin güneyindeki gazı Hindistan'a gönderecek. Ancak İran, Pakistan üzerinden Hindistan'a gaz taşıma kapasitesinin inşası konusunda zorluk yaşıyor. Şu anda bu süreç ölü noktadan çıktı ama gerçekleşme şartları bilinmiyor.
Türkiye'deki doğal gaz merkezi konusunun da önemli olduğunu vurgulayan Frolov, "Projenin hayata geçme ihtimali oldukça yüksek. Türkiye'deki merkez sadece Türkiye'nin para kazanmasına yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda Rus gazının AB pazarında kalmasını sağlayacak mükemmel bir araç" değerlendirmesini yaptı.
"Türk koridorunun" 47,5 milyar metreküpe kadar Rus gazı sevk edebileceğini belirten Frolov, bu kapasitenin 31,5 milyar metreküp daha artırılabileceğine ve gerekli şartlar oluşursa toplam 79 milyar metreküpe kadar çıkabileceğine işaret etti.
"Gazprom, son 10 yıldır ilerlediği yolda devam etmeli"
Gazprom’un Avrupa'da yaşadığı hacim kayıplarının ağırlıklı olarak bölgede düşen doğal gaz talebiyle ilgili olduğunu anlatan Frolov, yüksek fiyatların baskısı altında tüketimin azalmaya başladığını söyledi. Frolov, Gazprom'un AB'deki doğal gaz talebini etkilemeyeceğini belirterek, "Bu nedenle Gazprom'un, Avrupa’daki kayıplarını telafi etmek için Avrupa'nın kendisinin, AB ve İngiltere'deki gaz tüketiminin 2021'den bu yana yaklaşık 100 milyar metreküp azalmasına neden olan ekonomik zorluklarla başa çıkması gerekiyor" diye konuştu.
LNG tesisleri inşa etmenin de iyi bir adım olduğunu kaydeden Frolov, "Mesele Rus gazı için yeni alıcılar bulmaktan çok, LNG üretiminin daha da gelişmesini sağlayacak Rus gemi inşası ve kriyojenik (dondurucu) teknolojilerin geliştirilmesine yönelik teşviklerle ilgili" dedi.
Aleksandr Frolov, Gazprom'un son 10 yıldır ilerlediği yolda devam etmesi gerektiğini vurgulayarak, "Gazprom sevkiyatı doğu istikametinde geliştirmeli, Türkiye yönüne yatırım yapmalı, Rusya'nın küçük tonajlı LNG üretimi ve tüketimi dahil iç gaz talebini daha da büyütmeli" diye konuştu. Rus şirketin geleceğine ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Frolov, sözlerini şöyle tamamladı:
Gazprom'un önümüzdeki yıllardaki net karı, mevcut fiyat koşulları dikkate alındığında, 5 milyar dolara kadar çıkabilir. Ağırlıklı olarak doğu istikametine yönelik sevkiyat nedeniyle üretim hacimleri toparlanacak, ihracat artacak. Öncelikle iç pazara odaklanan ve dış koşullara çok az bağımlı olan petrol işi, şirketin gelirinde yüksek rol oynamaya devam edecek.
Kaynak: AA
