Dünya genelinde yaşanan bellek çipi kıtlığı, yapay zekâ ve tüketici elektroniği sektörlerini daralan arz için amansız bir rekabete zorluyor. Veri depolamayı mümkün kılan bu bileşenlerin fiyatları hızla tırmanırken, şirketler tedarik zincirlerinde ciddi baskı hissediyor.
Japonya’daki elektronik mağazaları, sabit disk satışlarına kota koymaya başladı. Çinli akıllı telefon üreticileri fiyat artışları konusunda müşterileri uyarıyor. Reuters'ın konuya yakın üç kaynağa dayandırdığı habere göre, Microsoft, Google ve ByteDance gibi teknoloji devleri ise Micron, Samsung Electronics ve SK Hynix gibi üreticilerden bellek çiplerini garanti altına alabilmek için çabalıyor.
Sıkıntı, USB belleklerde ve akıllı telefonlarda kullanılan flash çiplerden, veri merkezlerinde yapay zekâ çiplerini besleyen ileri düzey yüksek bant genişlikli belleğe (HBM) kadar neredeyse tüm bellek türlerine yayılıyor. Pazar araştırma şirketi TrendForce’a göre bazı segmentlerde fiyatlar şubat ayından bu yana iki kattan fazla arttı ve bu durum, yükselişin süreceğine oynayan yatırımcıları da piyasaya çekti.
Ekonomiye yayılabilecek risk
Uzmanlara göre bu uzun süreli kıtlık, yalnızca teknoloji sektörünü değil, küresel ekonomiyi de tehdit ediyor. Bellek çipi sıkıntısının, yapay zekâ temelli verimlilik artışlarını yavaşlatabileceği ve yüz milyarlarca dolarlık dijital altyapı yatırımlarını geciktirebileceği belirtiliyor. Aynı zamanda, birçok ülkenin enflasyonu dizginlemeye çalıştığı bir dönemde ek maliyet baskısı yaratması da mümkün.
Greyhound Research CEO’su Sanchit Vir Gogia, “Bellek kıtlığı artık bileşen seviyesindeki bir sorundan makroekonomik bir riske dönüştü” diyerek yapay zekâ yatırımlarının fiziksel üretim kapasitesine çarpan bir talep patlaması yarattığını vurguluyor.
Reuters’ın 17 çip üreticisi ve distribütör yöneticisinin de dahil olduğu toplam 40 kişiyle yaptığı görüşmelere dayanan inceleme, sektörün giderek büyüyen çip talebine verdiği yanıtın nasıl bir ikilem doğurduğunu ortaya koyuyor.
Nvidia ve Google, Microsoft, Alibaba gibi devlerin talep ettiği gelişmiş çip üretimine ağırlık veren bellek üreticileri, bu süreçte geleneksel bellek ürünlerine daha az kapasite ayırdı. Ancak hem yapay zekâ yarışına yetecek kadar üst düzey yarı iletken hâlâ üretilemiyor hem de buna ek olarak akıllı telefon, PC ve tüketici elektroniği için gerekli temel bellek ürünlerinde de ciddi arz sıkıntısı yaşanıyor.
Konuyla ilgili Çin ve Japonya’daki elektronik perakendecileri ile bileşen tedarikçilerinden aktarılan fiyat artışları ve tedarik yarışı ise ilk kez bu kapsamda haberleştiriliyor.
Stoklar eriyor, yatırımlar sarsılıyor
TrendForce verilerine göre, bilgisayar ve akıllı telefonlarda kullanılan dinamik rastgele erişimli bellek (DRAM) stok seviyeleri, tedarikçiler nezdinde temmuz ayında üç ila sekiz hafta aralığındayken, ekim itibarıyla iki ila dört haftaya kadar düştü. 2024’ün sonunda ise bu süre 13 ila 17 haftaydı. Grafikler, stokların son aylarda dramatik biçimde eridiğini açıkça gösteriyor.
Bu sıkışıklık, yatırımcıların yapay zekâ altyapısına aktarılan milyarlarca doların bir balon oluşturup oluşturmadığını sorguladığı bir döneme denk geliyor. Bazı analistler, artan maliyetleri sadece en büyük ve finansal olarak en güçlü şirketlerin kaldırabileceğini, sektörde bir “elenme” yaşanabileceğini öngörüyor.
Bir bellek çipi yöneticisi, Reuters’a yaptığı açıklamada, kıtlık nedeniyle bazı veri merkezi projelerinin ertelenmek zorunda kalacağını belirtti. Yeni üretim kapasitesi kurmanın en az iki yıl sürdüğünü vurgulayan yönetici, üreticilerin talep patlamasının geçici olması ihtimaline karşı fazla yatırım yapmaktan çekindiğini de ekledi.
Kaynak: Reuters
