Rus birliklerinin Şubat 2022 sonlarında Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana ülkenin dört bir yanındaki şehirler harap oldu, yüz binlerce kişi öldü ve küresel ekonomi altüst oldu. Savaş birçok insanın hayatını olumsuz etkilerken bazı insanlar savaştan doğrudan ya da dolaylı olarak faydalanarak daha da zenginleşti. Listenin başında, birçoğu Vladimir Putin'in savaş çabalarına derinlemesine dahil olan şirketlerin oligark sahipleri yer var. Bu kişilere savaş nedeniyle yaptırımlar uygulandı. Rus araştırma kuruluşu Proekt Temmuz 2023'te, aralarında bu yılki Forbes Dünya Milyarderleri listesinin 63 üyesinin de bulunduğu 81 zengin Rus iş insanının, Kırım'ın işgalinden (2014) 2023 yılına kadar olan sürede Rusya'nın savunma sanayisi ile yaklaşık 3 milyar dolarlık kamu sözleşmesi kazanarak Rus askeri-sanayi kompleksine tedarik sağladığını bildirdi.
Bu milyarderler ve şirketleri füze (Alexey Mordashov), savaş uçağı (Vladimir Potanin) ve tüfek üretimi için metal sağlıyor, orduya yakıt sağlıyor, patlayıcı ve mühimmat için kimyasal madde tedarik ediyor (Leonid Mikhelson). Diğerleri ordunun iletişimde kalmasını sağlayan dijital altyapıyı sağlarken (Denis Frolov), bazıları Ukrayna'nın işgal altındaki bölgelerinde işletmeler işletiyor ve gayrimenkul inşa ediyor (Alexey Repik). Bazıları Rus savaş kabinesinde yer alıyor.
Listeye yeni Rus milyarderler eklendi
Forbes'un 2023'te 105 olan 2024 Dünya Milyarderleri listesinde şu anda 19'u yeni olmak üzere 120 Rus bulunuyor. Bu kişilerin toplam serveti 537 milyar dolar, yani geçen yıla göre %13 daha fazla. Aralarında Rusya'nın en zengin kişisi olan petrol ve gaz kralı Vagit Alekperov'un da bulunduğu 55 kişi ABD, İngiltere ya da Avrupa Birliği tarafından yaptırıma tabi tutuldu. Bu 55 kişiden 37'sinin serveti geçtiğimiz yıl arttı. Yaptırım uygulanan dokuz oligark da dahil olmak üzere sadece 24 Rus 2023'te olduğundan daha az zengin.
Yaptırım uygulanan Ruslar daha da zenginleşti
Yaptırım uygulanan üç oligark (Arsen Kanokov, Vladislav Sviblov ve Ivan Tavrin) listeye yeni eklendi. Tavrin, servetlerinin bir kısmını yaptırımların uygulanmasının ardından 2022'de Batılı şirketlerin ülkeyi terk etmesine borçlu olan en az 11 yeni Rus milyarderden biri. Sahibi olduğu Kismet Capital Group, Nisan 2023'te tüketim malları devi Henkel'in Rusya'daki varlıklarını satın alan konsorsiyumun bir parçasıydı. Aralık 2022'de Putin tarafından imzalanan ve Rusya'dan ayrılan yabancı şirketleri varlıklarını en az %50 indirimle satmaya zorlayan bir kararname sayesinde satın alma fiyatı piyasa değerinin en az %50 altında, 660 milyon doların biraz üzerindeydi. ABD aralık ayında Tavrin'e yaptırım uyguladığında, onu savaşın başlangıcından bu yana "Rusya'nın en büyük savaş zamanı anlaşmacılarından biri" olarak nitelendirdi.
Perakende patronu Vladimir Melnikov ve Gloria Jeans markası gibi bazıları, yerel tüketiciler yerli markalara geçtikçe gelirlerinin arttığını gördü. Melnikov'un bu durumdan memnun olduğu söylenemez. Forbes'a konuşan Melnikov "Her türlü rekabet bizi daha güçlü kılıyor. Zara ve H&M gibi güçlü rakiplerin pazardan ayrılması, insanları herhangi bir şey satın almaktan vazgeçirdi. Pazarımızda onların yerini alacak kimse yok. Ve Gloria Jeans rekabet olmadan yaşayamaz" dedi.
Çekya ve Türkiye'den iş insanları da zenginleşti
Bu işten kazançlı çıkanlar sadece Ruslar değil. Ukrayna topraklarını savunmak için savaşırken, Çekya ve Türkiye gibi ülkelerden gelen iş insanları da Kiev'e yardım ederek kazanç sağladı. Çek milyarder Michal Strnad'ın Çekoslovak Grubu Ukrayna ordusunun en büyük silah tedarikçilerinden biri olurken, yeni milyarderler Selçuk ve Haluk Bayraktar'ın sahibi olduğu Türk askeri drone üreticisi Baykar, Bayraktar TB2 drone'unun 2022'de Ukrayna birliklerinin savaş alanındaki gidişatı değiştirmesine yardımcı olmasının ardından ihracatında patlama yaşadı.
Ukraynalı zenginler fakirleşti
Bunun tam aksine, Ukraynalı milyarderlerin servetleri 2023'ten bu yana %19 oranında azaldı. Ukrayna'nın en zengin kişisi Rinat Akhmetov, Rus güçlerinin şubat ayında Avdiivka şehrini ele geçirmesiyle bir darbe daha aldı ve fabrikası harabeye çevirdi. İşte Rusya-Ukrayna savaşının zengin ettiği isimler...
George Prokopıou & ailesi
Net serveti: 2.6 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Gemicilik |Ülke: Yunanistan
Yunan denizcilik kralı petrol ve doğal gaz tankerlerinden oluşan bir filoya sahip. Dynacom Tankerleri, 2023'ün sonlarında Rus petrolünün en büyük nakliyecilerinden biriydi.
İvan Tavrin
Net servet: 2,4 milyar dolar |Servet kaynağı: Özel sermaye |Ülke: Rusya
Kismet Capital Group, Nisan ayında tüketim malları devi Henkel'in Rusya'daki varlıklarını satın alan konsorsiyumun bir parçasıydı.
Ugo Gussallı Beretta & ailesi
Net serveti: 2.4 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Ateşli silahlar |Ülke: İtalya
İtalyan araştırma kuruluşu IrpiMedia ve bağımsız Rus haber sitesi The Insider tarafından Şubat ayında yapılan bir araştırmada, firmanın hala yerel bir yan kuruluş aracılığıyla Rusya'ya silah ihraç ettiği bildirildi.
Constantınos martınos & ailesi
Net serveti: 2.3 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Denizcilik |Ülke: Yunanistan
Andreas Martınos & ailesi
Net serveti: 1.8 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Gemicilik |Ülke: Yunanistan
Athanasıos Martınos & ailesi
Net serveti: 1,5 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Gemicilik |Ülke: Yunanistan
Andreas, Athanasios ve Constantinos Martinos kardeşler 1972 yılında anneleri Athina ile birlikte Thenamaris adlı denizcilik şirketini kurdular. Andreas ve Athanasios 1990'larda kendi birimlerini ayırdılar; Athanasios 1990'da Eastern Mediterranean Maritime'ı, Andreas ise 1998'de Minerva Marine'i kurdu. Şu anda 71 yaşında olan Constantinos ise ana gemicilik hattını elinde tuttu. Her üç firma da 2023 yılında Rus petrolünün en büyük nakliyecileri arasında yer alıyordu.
Selçuk Bayraktar
Net serveti: 1.2 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Askeri dronlar |Ülke: Türkiye
Haluk Bayraktar
Net serveti: 1.1 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Askeri dronlar |Ülke: Türkiye
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın damadı Haluk ve Selçuk kardeşler, insansız askeri hava aracı üreticisi Baykar'ı işletiyor. En ünlü ihraç ürünü olan Bayraktar TB2, Ukrayna birlikleri tarafından o kadar başarılı bir şekilde kullanıldı ki popüler bir halk şarkısına ilham verdi.
Vladimir Fartushnyak
Net servet: 1,8 milyar dolar |Servet kaynağı: Perakende |Ülke: Rusya
Nikolay Fartushnyak
Net servet: 1,5 milyar dolar |Servet kaynağı: Perakende |Ülke: Rusya
Alexander Mikhalskiy
Net servet: 1,3 milyar dolar |Servet kaynağı: Perakende |Ülke: Rusya
Nikolay ve Vladimir Fartushnyak kardeşler 1992 yılında spor malzemeleri perakendecisi Sportmaster'ı kurdular ve şu anda grubun yeni milyarder Alexander Mikhalskiy ile ortak sahibiler. Firmanın Belarus, Çin, Kazakistan ve Rusya'da 500'den fazla mağazası bulunuyor ve Nike ve Adidas gibi Batılı devlerin 2022'de ülkeden çıkmasının ardından satışlar arttı.
Vladimir Melnikov
Net değeri: 1,7 milyar dolar |Zenginliğin kaynağı: Hızlı moda |Ülke: Rusya
Melnikov 1988 yılında Moskova merkezli Gloria Jeans'i kurdu ve daha sonra Levi's ve H&M gibi Batılı markalar için üretim yaptı. Bugün Gloria, Rusya, Belarus ve Kazakistan'da 700'den fazla mağazasıyla Rusya'nın en büyük hızlı moda perakendecilerinden biri haline geldi. Yabancı rakipleri H&M ve Zara'nın savaş sırasında toplam 648 mağazasını kapatması sayesinde satışları son iki yılda %28 artarak 875 milyon dolara ulaştı.
Igor Yakovlev
Net değeri: 1,4 milyar dolar | Servet kaynağı: Ev aletleri mağazaları | Ülke: Rusya
Eski beyaz eşya mağazası kralı, Batılı markalar pazardan kaçarken Rusya'daki en büyük ayakkabı perakendecisi haline gelen moda zinciri Kari sayesinde 2008'den bu yana ilk kez listeye geri döndü.
Dmitry Alexeyev
Net servet: 1,3 milyar dolar |Servet kaynağı: Perakende |Ülke: Rusya
Yuri Karptsov
Net servet: 1,3 milyar dolar |Servet kaynağı: Perakende |Ülke: Rusya
Alexeyev ve Karptsov, Rusya'nın en büyük tüketici elektroniği perakendecisi olan DNS'nin ortak sahipleri. DNS, Rusya'nın 2014'teki ilhakından sonra ilk olarak işgal ettiği Kırım bölgesinde mağazalar açtı. Nikkei'ye göre Alexeyev'in sahibi olduğu Atlas firmasının Ekim ve Aralık 2022 tarihleri arasında Hong Kong'daki bir şirket aracılığıyla AMD ve Intel'den Rusya'ya 2,5 milyon dolar değerinde yarı iletken ithal ettiği bildirildi. İşgalin gerçekleştiği 24 Şubat 2022 günü Alexeyev kişisel Telegram hesabından "bunun mümkün olduğuna inanmadığını ve düşünmek istemediğini" paylaştı.
Arsen Kanokov
Net serveti: 1,2 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Gayrimenkul |Ülke: Rusya
Rusya'da büyük bir gayrimenkul portföyüne sahip olan Kanokov, Amerikan markalarının savaştan sonra ülkeden ayrılmasının ardından Rusya'daki McDonald's ve Starbucks mağazalarının devralınmasına katıldı. Kanokov 2014 yılından bu yana Rusya'nın üst parlamentosu olan Federasyon Konseyi üyesidir. Eylül 2022'de meclisteki 168 meslektaşıyla birlikte ABD tarafından yaptırıma tabi tutuldu.
Andrei Kuzyaev
Net servet: 1 milyar dolar | Servet kaynağı: Telekom, petrol servisi, emlak |Ülke Rusya
Kuzyaev on yıllık bir aradan sonra 2024 yılında milyarderler listesine geri döndü. Kıbrıs'tan Rusya'ya taşınmadan önceki adı Perm Financial Industrial Group olan Luch Capital, Rusya'nın en büyük ikinci geniş bant internet operatörü ER-Telecom Holding'in sahibi. Proekt'e göre, şirketleri Rusya Savunma Bakanlığı ve diğer kolluk kuvvetleri ile çalışan firmalara telekom ekipmanı tedarik ediyor.
Vladislav Sviblov
Net servet: 1,1 milyar dolar |Servet kaynağı: Madencilik |Ülke: Rusya
Maden patronu, Kanadalı Kinross Gold'un Rusya'daki varlıklarını Haziran 2022'de 340 milyon dolara satın aldı - Rus basını tarafından 1,5 milyar dolar olarak tahmin edilen rayiç değerin çok altında. Aralık ayında ABD yaptırımlarına maruz kaldı.
Denis Frolov
Net servet: 1 milyar dolar |Servet kaynağı: IT |Ülke: Rusya
Frolov'un Astra Group'u Ekim ayında Moskova'da halka açıldı ve 36 milyon dolar toplamayı başardı. Rus hükümeti ve ordusuna kritik dijital altyapı sağlayan şirketin gelirleri 2023 yılında %39 artarak 106 milyon dolara yükseldi. Astra, Microsoft gibi Batılı şirketlerin ülkeye yönelik hizmetlerini askıya almasından da faydalanıyor.
Igor Kudryashkin
Net serveti: 1 milyar dolar |Servetinin kaynağı: Metalurji |Ülke: Rusya
Kudryashkin, milyarderler listesinden iki yıl uzak kaldıktan sonra, Rusya'nın en büyük bakır, çinko, kömür ve altın gibi emtia üreticilerinden Ural Mining Metallurgical Company'deki (UMMC) hisseleri sayesinde bu yıl listeye geri döndü. Proekt'e göre, milyarder arkadaşı Iskander Makhmudov tarafından kurulan UMMC, birçok Rus savunma firmasına emtia tedarik ediyor. İngiltere, firmadaki hissesini gerekçe göstererek şubat ayında Kudryashkin'e yaptırım uygulamıştı.
Sergey Shishkarev
Net servet: 1 milyar dolar |Servet kaynağı: Nakliye |Ülke: Rusya
Shishkarev, Rusya'nın en büyük taşımacılık ve lojistik firmalarından biri olan Delo Group'un kurucusu. Şubat ayında şirketi, Amerikan tarım ticareti devi Cargill'in Rusya'nın en büyük derin su tahıl aktarma tesisi olan KSK tahıl terminalindeki %25 hissesini satın alarak %100 kontrol sağladı.
