Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), Kasım ayına ilişkin üretici–market fiyat karşılaştırmasını yayımladı. Açıklamada tarımsal girdi maliyetlerindeki artışlar, ürün bazlı fiyat değişimleri ve üreticiyle tüketici arasındaki fiyat makasının nedenleri ayrıntılı şekilde ele alındı. Birlik, çalışmanın 20 yıldır her ay yürütüldüğünü ve temel amacın hem üreticinin emeğinin karşılığını alıp almadığını hem de tüketicinin neden yüksek fiyatlarla karşılaştığını göstermek olduğunu vurguladı.
TZOB, tek bir markette yapılan kampanya fiyatlarının kamuoyunda “genel fiyat seviyesi” gibi algılanmasının doğru olmadığını belirterek, verilerini Türkiye'nin farklı bölgelerindeki satış noktalarından toplanan ortalama fiyatlara dayandırdığını hatırlattı. Rekolte, depolama, ambalaj, işçilik, nakliye, ihracat akışı ve aracı kârları gibi birçok unsurun fiyat oluşumunda etkili olduğu ifade edildi.
Mandalina ve diğer ürünlerde fiyat makası
Kasım ayında üretici–market arasındaki fiyat farkı en yüksek mandalinada görüldü. Üreticide 6,20 TL olan mandalina, markette 30,56 TL’ye çıktı ve fark yüzde 392,86 oldu. Mandalinayı portakal (yüzde 206,87), ıspanak (yüzde 203,80), maydanoz (yüzde 191,39) ve havuç (yüzde 189,17) izledi.
Markette fiyatı en çok artan ürün yüzde 149,5 ile pırasa oldu; fiyatı yüzde 118,3 artan ıspanak, yüzde 71,7 artan fındık ve yüzde 58,5 artan Antep fıstığı takip etti. En fazla ucuzlayan ürün ise yüzde 55 ile marul oldu.
Üreticide fiyatlar portakalda yüzde 43,1; mandalinada yüzde 38; karnabaharda yüzde 36,5; kabakta yüzde 30,8 geriledi. Üretici fiyatı en çok artan ürün ise yüzde 34,9 ile patates oldu.
Arz fazlası ve ihracat daralması
TZOB, mandalinadaki sert düşüşte birden fazla faktörün etkili olduğunu aktardı. Adana’da tarım işçilerini organize eden elçi gruplarının 10 günlük grevi nedeniyle erkenci mandalina hasadı aksadı; dalında kalan ürün raf ömrünü kaybetti. Rusya’nın bu sezon Türkiye’den daha az ürün alması ihracatı daralttı. Geçen yıl “yok yılı” olan mandalinada bu yıl yüksek verimle birlikte “var yılı” yaşanması sonucunda arz fazlası oluştu.
Arz fazlası, tüketici talebinin portakala yönelmesine neden olurken portakal fiyatları da buna bağlı olarak geriledi. Karnabahar ve kabakta da benzer biçimde arz artışı ve talep düşüşü fiyatların aşağı yönlü hareketini tetikledi. Soğan ve patates depolara kaldırıldığı için işçilik ve depo maliyetlerindeki artış fiyatlara yansıdı. Pırasa ve salatalıkta arz düşerken fiyatlar yükseldi. Kuru incirde sezon yeni açıldığı için talep zayıf ilerledi; ay içinde talebin toparlanmasıyla fiyat yükseldi.
Tarımsal girdi ve yem fiyatlarındaki artış
Kasım ayında tarımsal girdi maliyetlerinde de dikkat çeken artışlar görüldü. Amonyum nitrat gübresi aylık yüzde 5,6; amonyum sülfat yüzde 4,2; üre gübresi yüzde 2,5; kompoze gübre yüzde 2,1 arttı. Yıllık bazda üre gübresi yüzde 65,5; kompoze gübre yüzde 47,5 ve amonyum nitrat yüzde 45,5 yükseldi.
Yem fiyatları da artmaya devam etti. Süt yemi aylık yüzde 1 ve yıllık yüzde 28; besi yemi aylık yüzde 0,7 ve yıllık yüzde 29,8 arttı. Mazot fiyatı Kasım’da aylık yüzde 2,9 ve yıllık yüzde 29,9 yükseldi. Tarım ilacı fiyatları yıllık yüzde 13,6; elektrik fiyatları yüzde 12,8 arttı.
Kaynak: Gazete Oksijen
