Trump yönetimi, Çin’in nadir toprak elementleri ihracatına getirdiği yeni kısıtlamalara karşılık olarak, yazılım temelli ürünlerin Çin’e ihracatını sınırlandıracak kapsamlı bir planı değerlendiriyor. Konuya ilişkin ayrıntılar ilk kez Reuters tarafından bildirildi.
ABD’li bir yetkili ve üç kaynağın aktardığına göre, plan dizüstü bilgisayarlardan jet motorlarına kadar geniş bir ürün yelpazesini kapsıyor. ABD yazılımı içeren veya ABD yazılımıyla üretilmiş tüm malların Çin’e sevkiyatı kısıtlanabilir.
Bu adım, ABD Başkanı Donald Trump’ın bu ay başında dile getirdiği “Çin’e yönelik tüm kritik yazılımların ihracatını durdurma” tehdidini hayata geçirme potansiyeli taşıyor. Trump, 10 Ekim’de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Çin’den ABD’ye gelen tüm sevkiyatlara yüzde 100 ek gümrük vergisi getireceğini ve “her türlü kritik yazılım” için yeni ihracat kontrollerini 1 Kasım’dan itibaren yürürlüğe koyacağını duyurmuştu.
Kaynaklara göre söz konusu plan henüz kesinleşmiş değil ve uygulanmayabilir. Ancak bu seçeneğin masada olması, Trump yönetiminin Pekin’le süregelen ticaret geriliminde sertleşme eğiliminde olduğunu gösteriyor.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, Çarşamba günü Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada, “Her şey masada,” dedi ve ekledi:
“Eğer bu ihracat kontrolleri, ister yazılım, ister motor ya da başka ürünler olsun yürürlüğe girerse, muhtemelen G7 müttefiklerimizle koordineli şekilde uygulanacak.”
Reuters’ın haberinin yayımlanmasının ardından ABD borsaları kısa süreli düşüş yaşadı. S&P 500 günü yüzde 0,5, Nasdaq ise yüzde 1 kayıpla kapattı.
'ABD için doğal bir koz ama riskli'
ABD’nin eski ticaret yetkililerinden ve şu anda Center for a New American Security’de görev yapan Emily Kilcrease, yazılımın Washington için doğal bir baskı aracı olduğunu ancak böyle bir kontrolün “olağanüstü derecede zor” uygulanabileceğini belirtti:
“Umarım yalnızca gerçekten uygulamaya niyetli oldukları tehditleri masaya koyuyorlardır.”
Beyaz Saray ve Ticaret Bakanlığı konuya ilişkin yorum yapmadı. Çin Büyükelçiliği sözcüsü ise, ABD’nin “tek taraflı uzun menzilli yargı yetkisi dayatmalarına” karşı olduklarını belirterek, Washington’un bu yönde ilerlemesi halinde “meşru haklarını korumak için kararlı önlemler” alınacağını söyledi.
'Her şey ABD yazılımıyla yapılıyor'
Reuters’a konuşan kaynaklardan biri, olası kısıtlamaların küresel ticareti ciddi biçimde etkileyebileceğini belirterek, “Aklınıza gelen her şey ABD yazılımıyla yapılıyor” ifadesini kullandı.
Yetkililer, bu adımın Çin üzerinde baskı kurmak amacıyla duyurulabileceğini, ancak hemen uygulanmayabileceğini söylüyor. Ayrıca daha dar kapsamlı alternatif politikalar da tartışılıyor.
Bu yaklaşım, Biden yönetiminin 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası yürürlüğe koyduğu ihracat kısıtlamalarını hatırlatıyor. O dönemde ABD, kendi teknolojisi veya yazılımıyla üretilen küresel malların Rusya’ya ihracatını yasaklamıştı.
Trump’ın paylaşımı, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’le Güney Kore’de yapılması planlanan zirveden üç hafta önce ve Pekin’in nadir toprak elementleri ihracatını genişlettiğini açıklamasının hemen ardından geldi.
Trump, paylaşımında Çin’i “neredeyse ürettiği tüm ürünlere ve bazı yabancı mallara ihracat kısıtlaması getirmeyi planlamakla” suçlamış, bu olasılığı “ahlaki bir rezalet” olarak nitelendirmişti.
Neler olacak?
Trump yönetimi, göreve geldiği Ocak ayından bu yana Çin’e yönelik bir dizi gümrük vergisi uyguladı ancak ihracat kısıtlamalarında zaman zaman geri adım attı. Örneğin Nvidia ve AMD’nin yapay zekâ çiplerine getirilen kısıtlamalar kısa süre sonra kaldırılmıştı.
Mayıs sonunda Washington, çip tasarım yazılımlarına ve bazı diğer ürünlere sınırlama getirmiş, Çin’in nadir toprak elementlerini ABD’li otomotiv üreticilerine göndermeyi durdurmasının ardından temmuzda bu önlemleri kaldırmıştı.
Buna karşılık Pekin, ABD’nin geçen ay duyurduğu, “yaptırım altındaki Çinli şirketlerin en az yüzde 50’sine sahip firmalara” yönelik ihracat yasağına da tepki göstermişti.
Halihazırda Çin’den ithal edilen ürünler yaklaşık yüzde 55 oranında gümrük vergisine tabi. Trump yönetimi yeni tarifeleri devreye sokarsa bu oran yüzde 155’e kadar yükselebilir. Ancak Trump, 12 Ekim’de yaptığı bir paylaşımda tonunu yumuşatarak, “ABD Çin’e zarar vermek değil, yardım etmek istiyor!!!” ifadelerini kullandı.
ABD Hazine Bakanı Bessent’in bu hafta Malezya’da Çin Başbakan Yardımcısı He Lifeng ile bir araya gelmesi, ay sonunda Güney Kore’de yapılacak Trump–Şi zirvesi öncesi bir hazırlık niteliğinde olacak.
Kaynak: Reuters
