Dünyanın en büyük ekonomileri, geleceğin endüstrilerini kazanmak için kıyasıya bir yarış içinde büyük sübvansiyonlar sunuyor. Ancak ödeme yapamayan tüm ülkeler bu yarışta kaybeden konumunda. Batarya, güneş enerjisi ekipmanı ve diğer yeşil teknoloji üretimine yönelik yeni vergi kredileri ABD'ye sermaye akınına neden oluyor. Avrupa Birliği de kendi yeşil enerji destek paketiyle buna karşılık vermeye çalışıyor. Japonya, yeşil teknolojiye yapılacak bir yatırım dalgasını finanse etmek için 150 milyar dolarlık borçlanma planlarını açıkladı. Bu ülkelerin hepsi, bataryalar ve bunları üretecek mineraller gibi alanlarda büyük bir liderliğe sahip olan Çin'e daha az bağımlı hale gelmek için çalışıyor.
Şimdi ise bazı küçük oyuncular geride kalıyor. Bunların çoğu serbest ticaretin hüküm sürdüğü on yıllar boyunca yükselişte olan çevik ekonomilerdi. Ancak yeni agresif sanayi politikası çağında dezavantajlı durumdalar. İngiltere ve Singapur gibi sanayileşmiş ülkeler, sübvansiyonlar sunma konusunda en büyük ekonomilerle rekabet edecek ölçekten yoksunlar. Doğal kaynaklarını ekonomik basamakları tırmanmak için kullanmayı uman Endonezya gibi gelişmekte olan pazarlar da bu değişimin tehdidi altında.
Intel'in aldığı sübvansiyon Singapur'un bakanlık bütçesinden fazla
Intel, Başbakan Olaf Scholz'un Almanya tarihindeki en büyük doğrudan yabancı yatırım olarak nitelendirdiği iki yarı iletken fabrikası inşa etmek için Alman hükümetinden 11 milyar dolar sübvansiyon aldı. Taahhüt edilen devlet finansmanı, Singapur Ticaret ve Sanayi Bakanlığı'nın yıllık bütçesinden önemli ölçüde daha fazla. Başbakan yardımcısı Lawrence Wong yakın zamanda düzenlenen bir mitingde destekçilerine, "Size açıkça söyleyeyim: Büyük çocukları geride bırakmayı göze alamayız" dedi.
"Daha fazla destek olmadan bu durum değişmez"
Birleşik Krallık'taki pek çok teknoloji şirketi için büyüme olanakları başka yerlerde yatıyor. Teknolojisini Oxford yakınlarında geliştiren İngiliz batarya teknolojisi girişimi Nexeon, hükümet fonlarının da yardımıyla geçen yıl 200 milyon doların üzerinde para topladı. İlk ticari fabrikası Güney Kore'de olacak ve bunu muhtemelen Kuzey Amerika'daki bir tesis izleyecek. Nexeon'un CEO'su Scott Brown, "Ama ne yazık ki Birleşik Krallık'ta değil" dedi. Nexeon, batarya endüstrisi için daha fazla hükümet desteği olmadan bu durumun değişeceğini düşünmüyor.
Birleşik Krallık'ın az sayıdaki yerli batarya üreticisinden biri olan AMTE Power, ABD ve Avrupa'da sunulan sübvansiyonlar arasındaki fark göz önüne alındığında, İskoçya'da 200 milyon dolar değerinde bir fabrika kurma planlarını yeniden düşünebileceğini söyledi. Bir elektrikli araç startup'ı olan Arrival, geçen yıl vergi indirimlerini gerekçe göstererek üretimini İngiltere yerine ABD'ye odaklamak istediğini söyledi.
ABD'de yabancı yatırım rüzgarı
Enflasyonu azaltma yasası kapsamında temiz enerji için 369 milyar dolarlık teşvik ve fon sunan ABD'de yabancı yatırım rüzgârı esiyor. Alman otomobil üreticisi BMW, Güney Carolina'da yeni bir akü fabrikasının temelini attı. Güney Koreli Hyundai ve LG firmaları Georgia'da 4.3 milyar dolarlık bir batarya tesisi kuracaklarını açıkladı. Japon Panasonic Kansas'ta bir fabrika inşa ediyor.
Sübvansiyon yarışı, on yıllardır ülkeler arasında ticaret ve yatırımın önündeki engelleri kaldıran ekonomik entegrasyondan bir adım daha uzaklaşıldığını gösteriyor. Küreselleşme, Güney Kore ve Tayvan gibi bir zamanların yoksul ülkelerini yüksek teknolojili, gelişmiş ekonomilere dönüştürerek yüz milyonlarca insanı yoksulluktan kurtardı. Batılı tüketiciler bol miktarda uygun fiyatlı tüketim malına ve daha yüksek bir yaşam standardına kavuştu. Teknolojik ilerlemeler ve yeni yönetim fikirleri de mallar ve finansal kaynaklarla birlikte birçok ülkeye daha rahat ulaştı.
Bu modelin ağır bedelleri de oldu. İmalat işleri Asya'ya ya da eski Sovyet ülkelerine taşındıkça ABD ve Batı Avrupa'da bir zamanlar gelişen toplumların içi boşaldı. Küresel ekonomi daha fazla doğal kaynak tükettikçe çevresel kaygılar da arttı. Ekonomistler, ister ulusal güvenlik, ister jeopolitik rekabet ya da tedarik zinciri kaygıları nedeniyle olsun, bu küresel entegrasyonun çözülmesinin kendi sorunlarını da beraberinde getirdiğini söylüyor. Özellikle daha küçük ve gelişmekte olan ekonomiler, daha fazla refah için ticaret yapmak istiyorlarsa küresel piyasalara erişime ihtiyaç duyuyorlar.
"Rekabette kaybedenler yoksul ekonomiler"
Varlık yöneticisi TCW Group'ta gelişmekte olan piyasalar genel müdürü olan eski ABD Hazine Bakanlığı yetkilisi David Loevinger, "Dünya bir bütün olarak daha içe dönük hale geliyor ve açık ticaret ve yatırımdan uzaklaşıyor. Avrupa, ABD ve Çin bir sübvansiyon rekabeti içinde ve bu rekabette kaybedenler daha az mali kaynağa sahip daha yoksul ekonomiler oluyor" değerlendirmesini yaptı.
Batı'nın sanayi politikasını benimsemesi, kendi ekonomik kalkınmalarını hızlandırmak için yeşil teknolojilerin benimsenmesinden yararlanmayı uman ülkeler için özellikle acı verici olabilir. Endonezya'nın bol nikel kaynaklarını dünya lideri bir pil endüstrisine dönüştürme hedefleri var. Ancak enflasyon yasasının bir parçası olarak yürürlüğe konan ABD kuralları, Amerikan serbest ticaret ortağı olmayan ülkelerden gelen büyük miktarda mineral içeren elektrikli araç bataryalarına sübvansiyon verilmesini engelliyor. Endonezya da bu ülkeler arasında yer alıyor. Endonezya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Arsjad Rasjid bir röportajında, "Tüm doğal kaynaklara sahibiz. İnsan kaynaklarına sahibiz. Ve biz demokrasiyle yönetilen bir ülkeyiz" ifadelerini kullandı.
Kazananlar
Sübvansiyon yarışında lider olan ABD, bir yatırım patlaması yaşıyor. Birleşmiş Milletler verilerine göre, ABD geçen yıl küresel yabancı yatırımların yaklaşık yüzde 22'sini alarak dünyanın en büyük alıcısı oldu. Bu oran, küresel yatırımların pandemi sırasındaki durgunluğun ardından toparlandığı 2021'de aldığı yüzde 26'lık orandan biraz daha düşük ancak 2019'da aldığı yüzde 13'lük orandan önemli ölçüde daha yüksek.
Avrupa Birliği, üye ülkelerin sanayiye verebilecekleri sübvansiyonlar üzerindeki sınırları gevşeterek kendi destek paketini hazırlıyor. AB, 2030 yılına kadar, şu anda Çin'in hakim olduğu bir sektör olan güneş enerjisi ekipmanları, rüzgar türbinleri ve bataryalar da dahil olmak üzere, yeşil dönüşüm için gereken temel teknolojilerin yüzde 40'ının blokta üretilmesini istiyor.
Sektör verilerini toplayan İngiltere merkezli Benchmark Minerals Intelligence firmasının tahminlerine göre ABD'nin batarya üretim hattı enflasyon azaltma yasasının ilan edilmesinden bu yana yüzde 67 oranında arttı ve şu anda bu dönemde yüzde 26 oranında büyüyen Avrupa'nın büyüklüğüne yaklaştı.
Brexit sorunu
Küresel ticarette yaşanan bu değişim, son yıllarda İngiltere için özellikle zor bir döneme denk geliyor.
2020'de Avrupa Birliği'nden ayrıldıktan sonra küresel ekonomide yeni bir rota çizmek için mücadele eden Birleşik Krallık, dev pazara artık o kadar da kolay erişemiyor.
Brexit taraftarları, Birleşik Krallık'ın diğer ülkelerle ikili ticaret anlaşmaları yapabileceğini ve küreselleşmeyi ikiye katlayabileceğini söyledi. O zamandan bu yana serbest ticarete yönelik ivme durdu ve şimdi geri çekiliyor gibi görünüyor. Columbia Business School'da iklim ekonomisti olan Gernot Wagner, "Brexit oylaması sırasında kimsenin ABD'de sanayi politikasının yeniden canlanacağını göreceğimize dair bir fikri yoktu" dedi.
Yeni ittifaklar
Washington'daki düşünce kuruluşu Peterson Institute for International Economics'te ticaret uzmanı ve eski Dünya Bankası yetkilisi olan Chad Bown, rekabet edemeyen ülkeler için bir çözümün, Kanada ve Meksika'nın ABD ile yaptıkları serbest ticaret anlaşmasında olduğu gibi, zengin ticaret ortaklarını yakınlaştırmak ve onların sanayi politikalarından yararlanmak olduğunu söyledi. Endonezya hükümeti, madenleri için pazara erişimi iyileştireceğini umduğu bir ekonomik pakt olan, ABD liderliğindeki Hint-Pasifik Refah Ekonomik Çerçevesi'ne katılıyor.
Geçen yıl Yatırım Bakanı Bahlil Lahadalia, Endonezya'nın elektrikli araç üreten ülkelerin korumacılığına bir yanıt olarak, Endonezya'nın üretimine hakim olduğu bir pil minerali olan nikel için OPEC benzeri bir kartel oluşturmaya çalışacağını söyledi. OPEC benzeri bir organizasyon, fiyatların yükselmesini sağlamak için nikel üretim seviyelerini diğer büyük ihracatçılarla koordine edecek. Analistler, kısmen diğer nikel üreticilerinin ABD ve Çin gibi güçlü ticaret ortaklarını yabancılaştırmak istememeleri nedeniyle bu plandan şüphe duyuyor. OPEC benzeri bir lityum üreticileri örgütü için benzer fikirler Latin Amerika'daki solcu liderler tarafından da dile getirilmiş ancak hayata geçirilememişti.
Endonezya ve Zimbabve nikel, boksit ve lityum gibi madenlere ihracat kısıtlamaları getirmiş ve yabancı şirketlerin ihracat yapabilmeleri için ülkede işleme tesisleri kurmalarını şart koştu. İsviçre'deki St Gallen Üniversitesi'nde uluslararası ticaret ve ekonomik kalkınma profesörü olan Simon Evenett, "Bu politikaların hayranı değilim ama açıkça çok popülerler. Fiyatları yükselteceği, belirsizliği ve riski arttıracağı açık" dedi.
