Söz konusu olan zorlu bir ilk görev. Princeton mezunu eski bir Wall Street yöneticisi olan Hafize Gaye Erkan'ın Türkiye Merkez Bankası Başkanı olarak faiz oranlarını kademeli şekilde ikiye, üçe hatta dörde katlaması bekleniyor.
Türkiye'yi mali tehlikeden kurtarmak için acı ilaç gerekli. Erkan aynı zamanda yeni patronuyla da hesaplaşmak zorunda: Son dört yılda dört merkez bankası başkanını görevden alan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ne pahasına olursa olsun ekonomik büyümeyi teşvik etmek için merkez bankasının faiz oranlarını düşürmesini istiyor.
Erkan, yükselen enflasyon ve ciddi bir döviz sıkıntısını devraldı. Bu durum, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve G-20 üyesi, Avrupa için önemli bir ticaret ortağı ve Ukrayna'daki savaşta kilit bir jeopolitik oyuncu olan bir ülkede ekonomik istikrarı tehdit ediyor. Erkan, kendi çalkantılı döneminin ardından Türkiye'nin ekonomik kazanına giriyor. First Republic'in eş CEO'luğundan, bankanın iflasından yaklaşık bir buçuk yıl önce ayrıldıktan sonra 18 ay içinde üçüncü işini yapıyor. First Republic'te, bankanın zengin müşterilerden olabildiğince çok mevduat toplama stratejisini zorlamasıyla tanınıyordu.
Yeni fırsatlara odaklanmak için ayrıldı
Geçtiğimiz Eylül ayında, emlak kredisi veren Greystone'un CEO'su olarak yeni bir göreve başladı ve sadece üç ay sonra bu görevden ayrıldı. Şirketten yapılan açıklamada ayrılışın dostane bir şekilde gerçekleştiği ve kendisinin finans sektöründeki yeni fırsatlara odaklanma kararıyla ilgili olduğu ifade edildi. İstanbul'da doğan Erkan, kariyerinin tamamını Amerikan kurumsal dünyasında geçirdi. Goldman Sachs Group'ta neredeyse on yıl boyunca büyük Amerikan bankalarına ve sigortacılarına bilançolarını ve risklerini yönetme konusunda danışmanlık yaptı. Tiffany & Co. lüks devi LVMH'ye satılırken yönetim kurulunda görev yaptı.
"Akıllı, çalışkan, detaylara inen biri"
Tiffany'nin eski Yönetim Kurulu Başkanı Roger Farah, Erkan hakkında "Akıllı, çalışkan ve detaylara inen biri" ifadelerini kullandı. Farah, Erkan'ın Tiffany yöneticilerini daha genç müşterileri çekmek için teknoloji kullanımında daha ilerici olmaya teşvik ettiğini belirterek, "Sadece bugünün sorunlarıyla uğraşmak yerine geleceğe baktı" dedi.
Erkan, hayat pahalılığından duyulan hoşnutsuzluğun iktidar partisine olan desteği azalttığı Mayıs seçimlerinden sonra Erdoğan tarafından Haziran ayı başlarında atandı. Kendisi, hükümetin üst kademelerinde çok az kadının yer aldığı bir ülkenin ilk kadın merkez bankası başkanı. Wall Street bağlantıları olmasına rağmen Türk bankacılık ve siyaset dünyasında pek tanınmayan bir isim.
Piyasaları sakinleştirdi
Erkan henüz planları hakkında ayrıntılı bilgi vermedi ancak atanması ve Batı'ya dönük yönelimi piyasaları sakinleştirdi. Erkan, Türkiye'nin yeni maliye bakanı, yatırımcıların gözdesi ve beş yıl aradan sonra Haziran ayında hükümete geri dönen Mehmet Şimşek'in yanına katıldı. Yatırımcılar bu iki ismin Türkiye'yi en azından şimdilik daha geleneksel bir ekonomi yaklaşımına yönlendirdiğini düşünüyor.
Türkiye'de enflasyon yüzde 39 gibi yüksek bir seviyede. Genellikle faiz oranlarını enflasyonun üzerinde artırmaya çalışan dünya merkez bankalarının çoğunun standartlarına göre Türkiye'de şimdiye kadar tersi yapıldı. Türk lirası son yıllarda dolar karşısında yüzde 90 değer kaybetti. Beklenen faiz artışları, parayı ekonomiye geri çekmeyi ve nihayetinde para birimini desteklemeyi, tasarruf sahiplerini döviz dalgalanmalarından koruyan 100 milyar doların üzerindeki bir hükümet programındaki kayıpları durdurmayı amaçlıyor. Bu aynı zamanda ekonomiyi keskin bir yavaşlamaya da sürükleyebilir.
Erkan, İstanbul'da geçen bir çocukluğun ardından Türk ekonomisinin zirvesine yükseldi. Fizik öğretmeni bir anne ve mühendis bir babanın kızı olan Erkan, lisede bilgisayar programlamayı sokağın karşısındaki bir startup'ı işleten üç kardeşten öğrendi. Bunu akademik başarılar izledi. Erkan, üniversite sınavında bir milyondan fazla öğrenci arasında 26. sırada yer aldı. İstanbul'un prestijli Boğaziçi Üniversitesi'nde 2001 yılında sınıf birincisi olarak mezun oldu. Princeton'da risk yönetimi üzerine yazdığı doktora tezi için Ulusal Bilim Vakfı'ndan burs aldı.
Princeton'da Erkan dönemi
Princeton'da kendisiyle birlikte çalışan finans mühendisliği profesörü Robert Vanderbei, genç ve azimli Erkan'ın bir öğretim asistanı olarak, öğrencilerin kendi derslerindeki materyallerin üzerinden geçmeleri için ekstra ders bölümleri sistemi kurduğunu söyledi. Vanderbei'nin Erkan Dönemi olarak adlandırdığı bu uygulama, Erkan'ın bölümde işlerin nasıl yapıldığını değiştirmesinin bir sonucu olarak bugün de devam ediyor. Vanderbei, "Diğer yüksek lisans öğrencileri bu konuda pek mutlu değildi ama yine de yaptık. Gerçekten zeki ve motive olmasının yanı sıra, diğer insanların ilgisini çeken bir kişiliğe de sahip. İnsanlar onun düşüncelerini takip etmeye meyilli" diye konuştu.
Erkan'ın merkez bankacılığı geçmişinin olmaması, para politikası yapıcıları için tamamen alışılmadık bir durum değil. ABD Merkez Bankası'na eski bir yatırım bankacısı başkanlık ederken, Avrupa Merkez Bankası'nın başında bir siyasetçi ve avukat bulunuyor. Varlık yöneticisi Candriam'da kıdemli bir portföy yöneticisi olan Richard Briggs, "Merkez bankası deneyimi yok, ancak bu işi yapamayacağı anlamına gelmiyor" dedi.
Erkan, First Republic Bank'ta yaklaşık sekiz yıl geçirdi ve bankanın kurucusu Jim Herbert'in muhtemel halefi olarak görülüyordu. Eş CEO olarak sadece altı ay görev yaptıktan sonra Aralık 2021'de istifa etmesi analistleri hazırlıksız yakaladı. Ayrılışının duyurulduğu gün hisseler yüzde 4'ten fazla düştü. Banka bu ilkbaharda JPMorgan Chase'in kollarına atılmak zorunda kaldı ve yükselen ABD faiz oranlarının ağırlığı altında çöken bir dizi ABD bölgesel kredi kuruluşunun sonuncusu oldu.
Erdoğan Haziran ayı başlarında Erkan ve Şimşek'e destek verdi. Ancak aynı zamanda, modern tarih boyunca ekonomistlerin gözlemlerinin aksine, düşük faiz oranlarının enflasyonu düşürdüğüne olan inancını da içeren ekonomi politikası konusunda fikrinin değişmediğini söyledi.
Türkiye'deki eski yetkililer, mali analistler ve bankacılar belirgin bir deja vu duygusu yaşıyor. Erdoğan son yıllarda ortodoks politika yapıcıları göreve getirdi ancak cumhurbaşkanının görüşlerine ters düştükleri anda onları kovdu. Faiz oranlarını yükselttiği için ekonomistler tarafından övülen Merkez Bankası eski Başkanı Naci Ağbal, 2021'de görevde beş aydan kısa bir süre kaldıktan sonra kovuldu. Merkez Bankası'nın uzun yıllar baş ekonomistliğini yapmış olan Hakan Kara, "Bugünlerde herkes aynı soruyu soruyor: Bu sefer farklı olacağına neden inanalım? Kimsenin iyi bir cevabı olduğunu sanmıyorum" dedi.
