Ayça Dündar
Teknolojiyle bu kadar iç içe olduğumuz bir dünyada telefonlarımızın üstümüzdeki etkisini gözlemlemek çok da zor değil. İngilizcede "chronically online" yani sürekli çevrimiçi olmak diye geçen ifade son zamanlarda çoğu insanın odak noktası hale geldi, tüm zamanını çevrimiçi geçiren birinin sosyal medyadan kopuk yaşayan birisinden farkı o kadar fazla ki…
İrlandalı yazar John Boyne’un Yankı Odası adlı romanı, Cleverly ailesi üzerinden günümüz insanını karikatürize ediyor, ki bu karakterlerin benzerlerine sokakta rastlamak zor değil. İngiltere’de geçen romanda, oradaki sosyopolitik ortamın insanları aslında nasıl yabancılaştırmış olduğu bariz, herkes kesintisiz bir şekilde birbirine bağlı fakat kimse gerçek anlamda iletişim kurmuyor.
Sosyal medya bağımlılığı ve tüketim çılgınlığı
Batı’nın popüler kültüründen referanslarla dolu, gündelik hayattan fırlamış Boyn’un Yankı Odası. Cleverly ailesinden Beverly, George ve çocukları Achilles, Elizabeth ve Nelson’ın zengin üst sınıf hayatları içinden günümüzde sadece Batı’da kalmayıp dünya geneline yayılan, sığ düşüncelerin ve imajın gerçeklikten önemli olduğu, bir Tweet’le tüm interneti sarsabilen, kariyeri son bulabilen insanların olduğu bir ortamda herkes ve her konu birbirine zincirlenmiş halde, elbette Cleverlylerin hayatları da.
BBC’de sunuculuk yapan ve attığı bir Tweet yüzünden linçlenen George Cleverly, bir hayalet yazarla basit aşk romanları yazan, aynı zamanda bir dans programından tanıştığı biriyle onu aldatan karısı Beverly, sosyal medya bağımlısı olan Elisabeth ve onun sevgilisiyle hayır işi yaparak internette takipçi toplama çabaları, Nelson’ın iletişim kurmada yaşadığı zorluklar ve imajların ardında kendini saklamaya çalışması, Achilles’in çevresindeki herkesi kendi istediği gibi kullanmaktan aldığı zevk ve tüketim çılgınlığı, bunların hepsi 21. yüzyılın temeli, sürekli tüketen ve ilerlerken sahip olduğu hızdan dolayı nüansı kaçırmaya başlayan bir dönemde hepimizin tanık olduğu bir gerçeklik.
Yankı odası nedir peki?
Yankı odası, sosyolojide ve psikolojide, kitleler üzerinde olan etkisinden dolayı oldukça revaçta bir kavram. Özellikle haber okuyan ve sosyal medyada olan kitleleri etkiliyor… Sadece belirli bir kesimden gelen fikirler ve gerçeklik olarak sunulan bir illüzyon üzerinden kapalı bir topluluktaki insanların birbirinin söylediklerini tekrarlaya tekrarlaya adeta bir yankı haline getirmesi ve bu kapalı çemberin dışındaki sesleri duyamaz hale gelmeleri... Tarih boyunca büyük panik ve histeri dönemlerinde kendini oldukça öne çıkaran bu kavram, gittikçe radikalleşen bir kitlenin linç etmeye hazır olacak kadar ileri gitmesi, örneğin Orta Çağ’daki cadı avlarındaki ortam da bir çeşit yankı odasına benziyor. Günümüzde ise sosyal medyada buna benzer şekilde “cancel” eden, Boyne’un kitabında anlattığı gibi bir kişiliği “iptal” edecek, linçleyecek derecede, siyah-beyaz bir düşünme biçimi aslında.
Yankı Odası, John Boyne’un yaşadığı bir Twitter linçlemesinden sonra yazılmış, ilk bakışta onun için bir çeşit savunma gibi gelse de kurgu çözülmeye başladıkça her iki tarafın da sesini duyurmayı başarıyor. Bütün karakterler göremeseler bile bir çeşit bataklık içinde kendileriyle ve çevreleriyle bir mücadele içindeler. Yazarın Çizgili Pijamalı Çocuk, Asker Doğmayanlar, Olduğun Yerde Kal gibi romanlarından ton olarak son derece farklı ve mizahi anlatımıyla yine de insanı düşündüren bir kitap. Delidolu Yayınları’ndan Yankı Odası’nı, Mert Doğruer’in çevirisiyle okuyabilirsiniz.
Yankı Odası / John Boyne / Çeviren: Mert Doğruer / Delidolu Yayınları / Roman / 512 Sayfa
