The New York Times
Trump'ın ABD'nin en üst düzey askeri yetkilisi olarak seçtiği emekli Hava Kuvvetleri Korgeneral Dan Caine, İran’ın nükleer tesislerinin saldırılarda “ağır hasar” aldığını söyledi. Ancak İran’ın hâlâ bir nükleer kapasiteye sahip olup olmadığını söylemek için erken olduğunu belirtti.
ABD savaş uçakları ve denizaltılarının gerçekleştirdiği saldırı, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a düzenlediği sürpriz saldırıyla başlayan çatışmaya Başkan Donald Trump’ın müdahale edip etmeyeceği konusundaki günlerce süren belirsizlikten sonra geldi.
Hedef alınan tesisler arasında İran’ın iki büyük uranyum zenginleştirme merkezi yer alıyordu: Fordo’daki dağların derinliğine gömülü bir tesis ve daha büyük olan Natanz tesisi. Üçüncü hedef ise, İran’ın neredeyse bomba seviyesine kadar zenginleştirilmiş uranyum stokladığı düşünülen İsfahan yakınındaki bir bölgeydi.
Trump, İran’ın diplomasiye dönmemesi halinde daha fazla saldırıyla karşılaşacağı tehdidinde bulundu. Beyaz Saray’daki konuşmasında şöyle dedi: “Ortadoğu’nun kabadayısı İran artık barış yapmalı. Yapmazlarsa, gelecek saldırılar çok daha büyük ve çok daha kolay olacak”
ABD’nin saldırıları, İsrail’in İran’a karşı son bir haftadır yürüttüğü saldırıların ardından geldi. İsrail, İran’ın nükleer bomba geliştirmesini engellemek amacıyla nükleer tesislere yönelik hava saldırıları düzenlediğini belirtmişti. İran ise nükleer programının barışçıl olduğunu söylüyor.
Pentagon, İran’dan gelebilecek misillemelere karşı hazırlıklı. Tahran, Orta Doğu’daki ABD üslerini hedef alacağını açıklamıştı ve ABD istihbarat ajansları, İran’ın savaşı genişletme ve bölgedeki ABD güçlerini vurma yönünde adımlar atacağını teyit etmişti.
ABD İran’a nasıl saldırdı?
Bir ABD yetkilisi, altı adet B-2 bombardıman uçağının Fordo’ya 12 adet sığınak delici bomba bıraktığını, donanma denizaltılarının ise Natanz ve İsfahan’a 30 seyir füzesi fırlattığını söyledi. Aynı yetkili, bir B-2 bombardıman uçağının ayrıca Natanz’a iki sığınak delici bomba attığını belirtti.
İran’daki nükleer tesisleri vuran hayalet bombardıman uçaklarının, Missouri’deki üsten yaklaşık 37 saat boyunca durmaksızın uçtuğu ve havada birkaç kez yakıt ikmali yaptığı belirtildi. Bu bilgi, konunun hassasiyeti nedeniyle isminin gizli kalmasını isteyen bir ABD yetkilisi tarafından paylaşıldı.
Fordo: İran’ın en kritik uranyum zenginleştirme tesisi, saldırılara karşı korunmak amacıyla dağın derinliklerine inşa edildi. Bu tesisi vurabilecek bombalara yalnızca ABD ordusu sahip.
Natanz: İran’ın en büyük uranyum zenginleştirme merkezi, İsrail ordusunun daha önceki saldırılarında zaten hasar almıştı.
İsfahan: İran’ın antik başkenti yakınlarında bulunan bir komplekste, bomba seviyesine yakın nükleer yakıtın saklandığı düşünülüyor. Uluslararası denetçiler, iki hafta öncesine kadar bu yakıtı yerinde görmüştü ancak bazı İranlı yetkililerin iddialarına göre, son günlerde bu yakıt başka yerlere taşınmış olabilir.
Trump, günlerdir İsrail’e Fordo gibi derinlemesine gömülü nükleer tesisleri vurmak için gereken güçlü mühimmatları sağlama konusunu değerlendiriyordu.
Trump, B-2 bombardıman uçaklarının İran hava sahasına kolayca girebilmesi sonrası durumu fırsata çevirmeyi umuyor gibi görünüyor.
7 Ekim 2023’te 1000’den fazla İsrailli sivili öldüren terör saldırılarına İsrail’in sert yanıtı sonrası, İran aniden vekil güçleri Hamas ve Hizbullah’tan mahrum kaldı. En yakın müttefiki Suriye lideri Beşar Esad ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. İran’la çıkar ilişkisi kuran Rusya ve Çin ise İsrail’in saldırısından sonra ortalıkta görünmedi.
İran’ın elinde savunma olarak sadece nükleer programı kaldı.
İran ABD saldırısına nasıl karşılık verebilir?
İran zor bir kararla karşı karşıya. Eğer ABD’ye misilleme yaparsa, bir süper güçle büyük bir savaşa girme riski doğar ve bu da rejimin çöküşüne veya yıllarca sürecek bir istikrarsızlığa yol açabilir. Eğer geri çekilir ve ateşkesi kabul ederse, eski gücünden geriye pek bir şey kalmaz.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, ABD saldırılarının ardından İran’ın egemenliğini ve halkını savunma hakkına sahip olduğunu söyledi. Saldırıları “rezilce” olarak nitelendirdi ve “ağır sonuçları” olacağını belirtti. Diplomasi kapısının açık olup olmadığı sorulduğunda ise “Şu an için bu söz konusu değil” dedi.
ABD saldırısından saatler önce, İran’ın Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’nde yer alan General Muhsin Rızai, Trump savaşa dahil olursa ABD üslerini vuracaklarını, Basra Körfezi’ne deniz mayınları yerleştireceklerini ve Hürmüz Boğazı’nı kapatacaklarını devlet televizyonunda açıkladı.
ABD yetkilileri, İran’ın Ocak 2020’de ABD’nin İranlı general Kasım Süleymani’yi Irak’ta insansız hava aracıyla öldürmesinin ardından gerçekleştirdiği balistik füze saldırısının benzerini yapmasından endişeli.
O saldırıda İran, Irak’taki ABD hedeflerine 27 balistik füze fırlatmıştı. 11’i, ABD askerlerinin bulunduğu Ayn el-Esed hava üssüne isabet etmişti. Yaklaşık 100 ABD askeri travmatik beyin hasarı yaşamıştı. Trump bu yaralanmaları daha sonra hafife almıştı.
Pentagon adına Orta Doğu’da Irak, Bahreyn ve Kuveyt dahil olmak üzere görev yapan 40 binden fazla Amerikan askeri ve sivil bulunuyor. Ayrıca bölgede milyarlarca dolarlık silah ve askeri ekipman konuşlandırılmış durumda.
ABD ve İsrailli yetkililer, Cumartesi günkü saldırılardan önce İran’ın saldırı kapasitesinin zaten zayıflatıldığını, fırlatma rampalarının yok edildiğini ve askeri üslerin hasar gördüğünü söyledi.
İran destekli Yemen’deki Husi milisleri, ABD’nin İsrail’in İran’a yönelik saldırılarına katılması hâlinde Mayıs ayındaki ateşkesi bozacaklarını ve ABD hedeflerine saldıracaklarını duyurdu.
ABD askeri yetkililerine göre, İran Hürmüz Boğazı’nı kapatmak için gerekli deniz unsurlarına ve diğer kabiliyetlere hâlâ sahip.
ABD İsrail Büyükelçisi Mike Huckabee’ye göre, ABD vatandaşlarının İsrail’den tahliyesi başladı. Tahliyeler kruvaziyer gemisi, tarifeli uçuş, özel uçak ya da ABD hükümeti tarafından sağlanan bir uçuşla yapılabilir.
İran’daki son durum nedir?
Pazar sabahı İran’daki ABD bombardımanı, İsrail’in Cumartesi günü İran’daki füze rampaları ve bir nükleer tesise düzenlediği hava saldırılarının ardından geldi. İsrail kuvvetleri, Fordo’ya yönelen ABD savaş uçaklarının olası uçuş rotası üzerinde bulunan Ahvaz bölgesindeki füze fırlatma rampaları ve radar sistemlerini hedef aldı.
Cumartesi günü, İsrail ayrıca İran Devrim Muhafızları’nın üç komutanını öldürdüğünü duyurdu. Bu yapı, İran’ın en güçlü askeri gücü durumunda.
İranlı üç yetkiliye göre, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney olası suikastlara karşı önlem alıyor. Komutanlarıyla artık yalnızca güvendiği bir yardımcı aracılığıyla iletişim kuruyor. Ayrıca, komutanlarının ölmesi hâlinde yerlerine geçecek kişileri de belirledi.
Hamaney’den Pazar günü yapılan ABD saldırılarına dair herhangi bir açıklama gelmedi.
İsrail saldırılarında sivil halk büyük zarar gördü; bazı apartmanlar ve konut kompleksleri füzelerin hedefi oldu. İran Sağlık Bakanlığı’na göre, İsrail’in saldırılarının başladığı tarihten bu yana 400’den fazla İranlı, aralarında 54 kadın ve çocuğun da bulunduğu şekilde hayatını kaybetti, en az 3 bin kişi yaralandı.
İsrail’deki son durum nedir?
Pazar sabahı İran, İsrail’e füze yağdırdı ve bu saldırı kuzey ve orta İsrail’de sirenlerin çalmasına neden oldu. İsrail acil servisleri, son saldırıda en az 10 kişinin yaralandığını bildirdi.
İsrail ordusu, ülkedeki tüm okulların ve çoğu iş yerinin süresiz olarak kapalı kalması talimatını verdi ve olası İran misillemesine hazırlanıyor.
Cumartesi günü İran, İsrail’e balistik füzeler fırlattı ve insansız hava araçları gönderdi. Bu dronlar, kuzey İsrail ve İsrail kontrolündeki Golan Tepeleri’nde sirenlerin çalmasına neden oldu.
İsrail’in çok katmanlı hava savunma sistemi, İran’ın balistik füzelerinin çoğunu başarıyla engelledi. Ancak savaş uzadıkça, İsrail savunma sisteminin fırlattığı önleyici füzeler, üretim hızını aşmaya başladı.
Massive Ordnance Penetrator (Sığınak Delici Bomba) nedir?
ABD Hava Kuvvetleri, yer altındaki savunmaları delmek üzere Massive Ordnance Penetrator (GBU-57) ya da bilinen adıyla "sığınak delici" bombasını geliştirdi.
ABD, bu silahı ilk olarak 2004 yılında, Başkan George W. Bush döneminde, İran ve Kuzey Kore’deki dağların altına inşa edilmiş nükleer tesisleri hedef alabilmek için tasarlamaya başladı. Silah, Trump’ın ilk döneminde test edilip ordu envanterine alındı.
Bu bomba, benzer boyuttaki genel amaçlı bombalardan daha kalın bir çelik kasaya ve daha az patlayıcıya sahip. Ağır kasası sayesinde bomba, toprak, kaya veya betonu delerek hedefe ulaştıktan sonra infilak ediyor.
6 metre uzunluğunda ve yaklaşık 13,5 ton ağırlığındaki bu bombayı yalnızca ABD’nin B-2 hayalet bombardıman uçakları taşıyabiliyor.
© 2025 The New York Times Company
