Ian Prasad Philbrick / The New York Times
Herhangi bir Batı ülkesinde yaşıyorsanız hükümetinizin Ukrayna’ya silahlar göndermesi, Rusya'ya yaptırımlar uygulaması ve diğer destekleri; size Devlet Başkanı Vladimir Putin'in işgaline karşı birleşik bir küresel tepkinin olduğu izlenimini verebilir. Ama durum böyle değil.
Dağınık orta
Dünyanın 195 ülkesinin çoğu Ukrayna'ya yardım göndermedi veya yaptırımlara katılmadı. Bir avuç kişi Rusya'yı aktif olarak destekledi. Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi’nden (CNAS) Carisa Nietsche'nin dediği gibi ne Ukrayna'nın ne de Rusya'nın tarafını tutan 'Ortada kalan çekimserler' daha fazla ülke mensup.
"Bir balonun içinde yaşıyoruz"
Atlantik Konseyi’nin kıdemli başkan yardımcısı Barry Pavel "ABD ve Avrupa'da bir balonun içinde yaşıyoruz. Katı ahlaki ve jeopolitik risklerin ortaya çıktığını gördüğümüz çerçevenin evrensel bir amaç taşıdığını düşünüyoruz. Oysa dünyadaki hükümetlerin çoğu bizimle birlikte değil" dedi.
Hindistan etkisiz kaldı
Hindistan ve İsrail başta güvenlik olmak üzere birçok konuda ABD ile müttefik olan önde gelen demokrasilerdir. Ancak güvenlik için Rusya'ya da güveniyorlar ve Ukrayna'yı silahlandırmaktan veya Moskova'ya yaptırım uygulamaktan kaçındılar. Rusya'nın işgali hakkında yazan New York Times'tan meslektaşım Max Fisher "Her iki durumda da kilit faktör ideoloji değil, ulusal çıkarlardır" diyor.
Hindistan kendisini Pakistan ve Çin'den korumak istiyor ve Rus silahlarının dünyadaki en büyük müşterisi. Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini kınayan Birleşmiş Milletler oylamasında çekimser kalan 34 ülkeden biriydi. Hindistan hükümeti Batı'nın daha sert bir çizgi izlemesini reddediyor gibi görünüyor.
İsrail, Putin’den çekiniyor
İsrail, Rusya'nın baş düşmanı İran ve Putin’in güçlü bir ilişkisi olan komşusu Suriye'de Rusya ile koordineli çalışıyor. Eski Sovyetler Birliği'nden Rusça konuşan göçmenler de İsrail seçmenlerinin önemli bir bölümünü oluşturuyor. İsrail başbakanı Putin'i doğrudan eleştirmekten kaçındı. Hükümeti ise Ukrayna ile Rusya arasında arabuluculuk yaptı ancak bu çabalardan çok az şey çıktı.
Çıkarı olmayan ülkeler
Birkaç Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Afrika ülkesi de benzer seçimler yaptı. Bolivya, Vietnam ve Afrika'nın 54 ülkesinin neredeyse yarısı Rusya'yı kınayan BM kararını desteklemeyi reddetti. Brookings Enstitüsü'nün kıdemli üyesi Bruce Jones, bu ülkelerden bazılarının sırtını Rus askeri yardımına yasladığını söyledi. Diğerleri ise Rusya’nın savaş hakkındaki propagandasını papağan gibi tekrar eden Çin ile ticari ilişkileri tehlikeye atma riskini almak istemiyor. Fisher, bu ülkelerin çoğunlukla alakasız gördükleri bir mücadele uğruna güvenliklerini veya ekonomilerini riske atmak istemediğini, çıkarsız olarak tanımlanabileceklerine değiniyor.
Batı emperyalizmi eleştirileri
Bazı ülkeler Batı'nın emperyalizm tarihini ve insan haklarına saygı gösterme konusundaki geçmiş başarısızlıklarına atıfta bulunarak, kendi Ukrayna tutumlarını savundu. Güney Afrika cumhurbaşkanı Rusya'nın işgali için NATO'yu suçladı. BM büyükelçisi ise geçen ay Ukrayna'nın insani kriziyle ilgili bir tartışma sırasında ABD'nin Irak'ı işgalini eleştirdi. Rusya'nın işgalini kınayanlar ülkelerin de dahil olduğu bir grup, Batı'yı durumu kötüleştirmekle suçluyor. Brezilya'nın BM büyükelçisi Ukrayna'yı silahlandırmanın ve Rusya'ya yaptırım uygulamanın savaşı tırmandırma riski taşıdığını öne sürdü.
Otokratik liderler tedirgin
Jones bana, "Rusya'nın eylemlerini çirkin olarak nitelendirmek ve Batı'nın tepkisiyle tam olarak taraf olmamak arasında entelektüel açıdan tutarsız hiçbir şey yok" dedi.Uz manlar Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Nikaragua gibi ülkelerdeki otokratik liderlerin Ukrayna'nın direnişinden ve Batı'nın işgali demokrasi ve otoriteryanizm arasındaki bir mücadele olarak çerçevelemesinden dolayı tehdit altında hissedebileceğini söyledi. Nietsche, "Bunun kendi ülkelerindeki muhalefet hareketlerine ilham verebileceğinden endişeliler" dedi.
Çin’in konumu
Çin tüm ekonomik ve askeri gücüyle, savaşı Rusya ile bağlarını korurken, ABD'ye karşı jeopolitik konumunu güçlendirmek için bir şans olarak gördü. Çin ve Rusya geçtiğimiz günlerde sınırsız dostluklarını ilan eden ortak bir bildiri yayınladı. Pekin, Rusya'nın işgalini tam olarak onaylamadan bu taahhüdü yerine getirmek gibi hassas bir dengeleme eylemiyle mücadele etti. Çin Batı yaptırımlarını kınadı, ancak Rusya'ya silah veya ekonomik yardım sağlamıyor gibi görünüyor. Fisher “Çin'in Rusya'ya verdiği destek çok önemli olmakla birlikte, dikkatli bir şekilde sınırlanıyor ve ölçülüyor” diyor.
Rus müttefikleri
Kuzey Kore, Eritre, Suriye ve Belarus,Ukrayna'nın işgalini kınayan BM kararına karşı doğrudan Rusya ile oy kullandı. Belarus; otokratik lideri Putin'den 2020'deki protestoları bastırmaya yardım etmesini isteyen ve Rusya'nın işgalinin bir kısmını Belarus'tan başlatmasına izin veren eski bir Sovyet devleti.
Rusya, Suriye'nin iç savaşına oradaki Moskova ile uyumlu hükümet adına müdahale etti. Şimdi Suriye Ukrayna'daki Rus kuvvetlerine yardım edebilecek askerler gönderiyor.
Tarafsızlık anormal değil
Ülkelerin büyük küresel meselelerde taraf seçmekten kaçınması alışılmadık bir durum değil. Bazıları II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kaldı; düzinelercesi Soğuk Savaş sırasında hem ABD hem de Sovyet etkisinden uzak kalmaya çabaladı. Ancak Jones Ukrayna'daki savaş uzarsa, tarafsız ülkelerin Moskova'yı kınamak için daha güçlü uluslararası baskı altına girebileceğini söyledi. Rusya ile yakın bağları olan ülkeler için tarafsızlık bile bir cesaret eylemi olabilir.
© 2022 The New York Times Company
