David Pierson, Keith Bradsher ve Muyi Xiao / The New York Times
Çin'in sıfır Covid kısıtlamalarını aniden tersine çevirmesinin ardından, vakalar ve ölümler artarken bile ülkenin geniş virüs gözetim ve test mekanizması çöktü. Şimdi yetkililer başka bir sorunla karşı karşıya: Ücret ve iş talep eden öfkeli salgın kontrol çalışanları.
Günlerce protesto yaptılar
Çin'in güneybatısındaki Chongqing şehrinde, bir Covid test kiti üreticisiyle maaş anlaşmazlığına düşen yüzlerce işçi, polis memurlarına çeşitli eşyalar fırlattı. Envanter stoklarının üzerinde duran protestocular, hızlı antijen testi kutularını tekmeledi ve yere fırlatarak binlerce testin dökülmesine yol açtı. Doğudaki Hangzhou kentinde görgü tanıkları, birkaç işçinin test kiti fabrikasının çatısına tırmandığını ve ücretsiz izinleri protesto etmek için atlamakla tehdit ettiğini anlattı. Aynı şehirde başka bir test üretim fabrikasında ise işçiler ücret anlaşmazlığı nedeniyle günlerce protesto yaptı.
Test şirketlerinin gelirleri düştü
Bu ayki huzursuzluk, Çin'in sıfır Covid politikasındaki U dönüşünden kaynaklanan sosyal ve ekonomik etkilerin az fark edilen bir yönünü ortaya koyuyor. Toplu testler, Çin'in virüsü yayılmadan önce izole etme stratejisinin temel taşıydı. Ancak herhangi bir türden Covid testi artık yüksek talep görmüyor. Test kitleri üreten ve sonuçları bir laboratuvarda analiz eden şirketler, gelirlerinin düştüğünü görüyor ve bu da çalışanlarının işten çıkarılmasına ve maaşlarının kesilmesine yol açıyor. Bir rapor, büyük şehirlerdeki toplu testlerin Çin'in ekonomik faaliyetinin yaklaşık yüzde 1,3'ünü oluşturduğunu öne sürdü.
60 bin ölüm
Bu durum Komünist Parti iktidarında gençler arasında yükselen işsizlik, zayıflayan bir ekonomi ve ülke çapındaki Covid patlamasının ortasında istikrarı koruma çabalarına rağmen yeni bir kargaşa kaynağı oldu. Çin Cumartesi günü, sıfır Covid stratejisini kaldırdığından bu yana ayda corona virüsle bağlantılı yaklaşık 60 bin ölüm kaydettiğini açıkladı ancak uzmanlar gerçek ölü sayısının muhtemelen çok daha yüksek olduğunu söyledi.
Atlamakla tehdit ettiler
New York Times, Hangzhou'da işçilerin ve bölge sakinlerinin son günlerde işçi protestoları olduğunu doğruladıkları üç Covid testi fabrikasını ziyaret etti. Xinyue Biotech adlı bir firma tarafından işletilen bir tesiste, Çarşamba günü ödenmemiş ücretler nedeniyle beşinci katın çatısına tırmanan ve protesto etmek için atlamakla tehdit eden bir işçiye, fabrika bahçesinde yanıt veren bir itfaiye aracı, bir ambulans ve bir polis minibüsü görüldü. Fabrikanın yakınındaki görgü tanıkları, kapatılan fabrikanın günlerce gösterilere sahne olduğunu söyledi.
Times ayrıca, işçilerin çok sayıda polisle karşı karşıya geldiği Hangzhou ve Chongqing'deki protestoların sosyal medyada dolaşan videolarını da inceledi. Chongqing ve Hangzhou'daki anlaşmazlıklar daha fazla huzursuzluğun habercisi olabilir. Çin'in büyük beyazlar orduları arasında, Covid kısıtlamalarını uygulamakla suçlanan ve adlarını beyaz kıyafetlerinden alan düşük düzeyli hükümet çalışanları da serbest bırakıldı.
"Tepki göstermekten başka çareleri yok"
Çin'deki fabrikalar, daha geniş çaplı yavaşlamanın ortasında hala nakit sıkıntısı çekiyor. New York merkezli bir Çin işçi hakları grubu olan China Labor Watch'ın kurucusu ve yönetici direktörü Li Qiang, işçilerin şikayetlerini çözmek için tepki göstermekten başka çareleri olmadığını söyledi. Li, "Bu protestolar çok şiddetli oldu çünkü işçi haklarını savunacak kanallar çok sınırlı, hükümete ve yasalara olan güven ise düşük. Bir şirketin özellikle en savunmasız olan geçici işçiler olmak üzere işçi haklarını göz ardı ederse ciddi sonuçlarla karşı karşıya kalacağını gösteriyor” diye konuştu.
Chongqing'de bir test kiti üreticisindeki protestocular, 7 Ocak'ta polis sıralarıyla karşılaştıklarında "Bana ödeme yap" sloganları attılar. İşçiler ile test kiti üreticisi Zybio arasındaki anlaşmazlığı neyin ateşlediği hemen anlaşılamadı. Protestolara yol açan sosyal medyada yayınlanan videolar, Covid testi üreticilerinin ne kadar iş teklif ettiğini ve ne kadar ödeyeceklerini şişirerek bölgedeki iş bulma kurumlarının iş arayanları sömürdüğü konusunda uyarıda bulundu.
The Times, videolardaki binaları endüstriyel parkın çevrimiçi fotoğrafları ve uydu görüntüleriyle eşleştirerek Zybio protesto videolarının yerini doğruladı. Kısa bir video, protestocuların isyan teçhizatı ile donatılmış polise plastik kaplar, tabureler ve bir trafik konisi fırlattığını gösteriyordu. Şirket, yorum taleplerine yanıt vermedi ve The Times'ın temasa geçtiği birkaç protestocu röportaj yapmayı reddetti.
Hangzhou'da protestolar, Acon Biotech fabrikasındaki işçilere bu ayın başında şirketin gelirlerinin sıfır Covid önlemlerinin kaldırılmasından bu yana azaldığı için iki haftalığına izne ayrılacaklarının söylenmesinin ardından alevlendi. Protestolara katılan ve işçi huzursuzluğunun siyasi hassasiyeti göz önüne alındığında, yalnızca adı belirtilmediği takdirde konuşmayı kabul eden bir çalışan, işçilerin, Ay Yeni Yılı'ndan önce para kazanamayacakları anlamına geldiği için izinlere öfkelendiklerini söyledi.
Bir noktada, perişan haldeki çalışanlar bir şirket binasının çatısından atlamakla tehdit ettiler. İşçilere nihayet bir hafta önce 3 bin yuan veya kabaca 445 dolar verildi ve ardından işgücünün büyük bir kısmı tatil için ayrıldı. Pek çok Çinli test şirketi, yaklaşık üç yıllık sıkı Covid kontrol önlemleri sırasında servet biriktiriyordu. Ancak yüksek oranda bulaşıcı Omicron varyantının ortaya çıkışı, virüsü kontrol altına almayı neredeyse imkansız hale getirdi ve Çin, Aralık ayı başlarında bu stratejiden vazgeçti.
Omicron olmadan bile, Çin'in toplu test stratejisi mali açıdan sürdürülemezdi. Birçok yerel yönetim önemli mali baskının yanı sıra sakinlere neredeyse her gün almaları emredilen milyonlarca ücretsiz temizleme bezi için ödeme yapmakta zorlandı. Testleri ve diğer pandemik kontrolleri finanse etmek için, bazı illerde kamu projelerinden para yönlendirilirken, şehirler memurlar için ikramiyeleri kesti ve memurlara maaş kesintileri uyguladı. Çin'in güneybatısındaki Guizhou da dahil olmak üzere birçok eyalet ve belediye testler için ücret almaya başladı.
Geçen ay açtığı laboratuvarları bu ay kapattı
Daha önce beklenmedik büyük kazançlar elde eden laboratuvar testi firmaları, hükümetlerin ödemeleri geciktirerek onları borca maruz bıraktığını bildirmeye başladı. Bunların arasında, Ekim ayında borçlu olduğu para miktarının bir yıl öncesine göre yaklaşık yüzde 80 arttığını bildiren Hangzhou'daki büyük bir test şirketi olan Dian Diagnostics de vardı. Bir başka hızlı büyüyen test şirketi olan Shenzhen Hezi Gene Tech, Ekim ayında Çin'de altı yeni laboratuvar açtı ve son birkaç hafta içinde bunların yarısını kapattı. Kapatmaların borçtan mı yoksa iş eksikliğinden mi kaynaklandığı belli değil. Şirket, yorum talebine yanıt vermedi.
Testlerin ve Covid kontrolleriyle ilişkili tüm istihdamın çöküşünün Çin ekonomisi için ne kadar yıkıcı olacağı henüz belli değil. Bir danışmanlık firması olan Trivium China'nın kıdemli ekonomik analisti Taylor Loeb, sıfır Covid’in kaldırılmasının ekonomik faaliyet üzerindeki kısıtlamaları kaldıracağını ve bunun Covid ile ilgili işletmelerin kaybını gölgeleyecek büyümeyi teşvik edebileceğini söyledi. Loeb, "Bu işlerin çoğu asla uzun vadeli, istikrarlı istihdam fırsatları olmayacaktı" dedi.
© 2023 The New York Times Company
