Chris Buckley - Amy Chang Chien / The New York Times
Çin kıyılarının birkaç kilometre açığında Tayvan tarafından kontrol edilen küçük bir ada on yıllar boyunca sürekli savaşa hazır bir şekilde yaşadı. 1958'de bir noktada, komünist güçler üzerlerine yüz binlerce mermi yağdırırken, oradaki birlikler sığınaklara sığındı.
Bugünlerde Kinmen adası Tayvan'ın Çin'le ticaretinin merkezi haline geldi ve terk edilmiş, yıpranmış surları turistik yerler oldu. Günde sekiz feribot Tayvanlı iş adamlarını ve ziyaretçileri Kinmen'den Çin anakarasına götürüyor.
Gerilim yeniden tırmandı
Ancak Kinmen çevresindeki deniz, geçen ay bir sürat teknesinde bulunan iki Çinli erkeğin Tayvan sahil güvenlik gemisinden kaçmaya çalışırken bölgede ölmesinin ardından yeniden gerginleşti.
Çin sahil güvenliği adaya yakın yerlerde devriye gezerek karşılık verdi ve geçen ay Tayvanlı bir turist teknesini kısa süreliğine durdurdu. Mart ayı ortasında dört tekne Kinmen kıyılarına yaklaşık 5 kilometre kadar yaklaşarak Tayvan'ın yasak bölge olarak adlandırdığı bölgeye girdi.
Çin, devriyelerin Çinli balıkçı teknelerini korumak için yapıldığını söyledi. Ancak devriyeler aynı zamanda Çin'in kendi toprağı olduğunu iddia ettiği Tayvan'ı sıkıştırma ve ABD'yi de içine çekecek büyük bir çatışmaya yol açmama stratejisine de daha geniş bir şekilde uyuyor.
Yaşananlar Çin'in oyunu mu?
Tayvan'daki uzmanlar, siyasetçiler ve yetkililer verdikleri röportaj ve brifinglerde Çin'in, Çinli liderler tarafından hiç sevilmeyen bir siyasetçi olan Tayvan'ın seçilmiş başkanı Lai Ching-te'yi iki ay içinde göreve başlamaya hazırlanırken uyarmak için bu tür "gri bölge" taktiklerini artırdığını söyledi.
Muhalefetteki Milliyetçi Parti'den Tayvan yasama meclisi üyesi olan ve Kinmen'deki seçmenleri temsil eden Chen Yu-jen, The New York Times'a verdiği röportajda "Lai Ching-te'nin 20 Mayıs'ta göreve başlamasıyla birlikte Çin anakarası kesinlikle baskıyı istikrarlı bir şekilde arttıracak" dedi.
Çin, Tayvan'ın birleşmeyi tercihen barışçıl bir şekilde, ancak Çinli liderler bunun gerekli olduğuna karar verirse silahlı güç kullanarak kabul etmesi gerektiğini savunuyor. Lai'nin Demokratik İlerleme Partisi Çin'in Tayvan üzerindeki hak iddiasını reddediyor ve ada demokrasisinin kendi rotasını çizeceğini, çoğu hükümet Tayvan'ı ayrı bir devlet olarak tanımasa bile pratikte kendi kendini yöneteceğini savunuyor.
İki Çinlinin ölümü sonrası sular ısındı
İki Çinlinin 14 Şubat'ta Kinmen yakınlarında ölmesi üzerine Çin'den bazı tepkilerin gelmesi, özellikle de Tayvan'ın her zaman milliyetçi öfkenin kaynağı olduğu düşünüldüğünde, öngörülebilir bir durumdu. Çinli yetkililer şimdi Tayvanlı müfettişlerin olayla ilgili raporunu bekliyor. Ancak Çin, müfettişlerin vardığı sonuçlara itiraz ederse gerilim tırmanabilir.
Tayvanlı yetkililer, lisanssız Çin sürat teknesinin Kinmen yakınlarında Tayvan sularına girdiğini, Tayvan sahil güvenlik gemisinin durma taleplerini görmezden geldiğini ve hızla uzaklaşmaya çalıştığını söyledi. Tayvanlı yetkililer ölen iki kişinin boğulduğunu söyledi. Olaydan sağ kurtulan iki Çinli, Çin medyasına Tayvan gemisinin kendilerine çarptığını söylerken, Tayvan sahil güvenliği iki teknenin kovalamaca sırasında zaman zaman "temas ettiğini" söyledi.
Çin hükümeti ölenlerin aileleri adına özür ve tazminat da dahil olmak üzere taleplerde bulundu. Çinli yetkililer, Tayvan sahil güvenlik gemisinin karşılaşmanın videosunu çekmemesinden şikâyetçi oldu ve Tayvan'ı soruşturmada gerekli adımları atmamakla suçladı.
Çinli tekneler kısıtlamaları ihlal ediyor
Çinli balıkçı teknelerinin ve kaçakçıların Kinmen çevresindeki saldırıları uzun zamandır bir sürtüşme kaynağı. Adadaki yerel meclis üyesi Tung Sen-pao, Çin balıkçı teknelerinin Tayvan'ın Kinmen ve yakındaki daha küçük adalar çevresindeki bölgesinden uzak durması gerektiğini, ancak bazılarının yıllarca kısıtlamaları ihlal ettiğini söyledi.
Sen-pao "Buraya patlayıcılar, elektrik hatları, solungaç ağları ve bu tür pek çok şeyle balık avlamaya geldiler" dedi. Çinli tarakçıların sık sık beton yapmak için satılabilecek kum çaldıklarını da sözlerine ekledi.
Tayvan sert tedbirler almaya başladı
Tayvanlı yetkililer, son zamanlarda, izinsiz giren Çin gemilerini ele geçiren ve el koyan Tayvan sahil güvenliğinin daha sert uygulamalarının ihlallerin azalmasına yardımcı olduğunu söyledi.
Bugünlerde Tayvan'a bağlı Kinmen'de sadece birkaç bin asker bulunduruyor ve bu da Çin'in işgal etmeye karar vermesi halinde Kinmen'e çok az koruma sağlıyor. Tayvan'ın balıkçılık ajansı, askerlerin önümüzdeki ay Kinmen açıklarındaki sularda canlı ateş tatbikatı yapacağını duyurdu. Bu tür tatbikatlar her yıl yapılıyor ancak Çin son tatbikatları bir provokasyon olarak değerlendirebilir.
Kinmen olayından önce Çin hükümeti, William Lai adını da kullanan Lai'nin algılanan yanlış adımlarına ya da provokasyonlarına karşı harekete geçeceğinin sinyallerini vermişti. Çin, Lai'nin Ocak ayında Tayvan'da yapılacak seçimleri kaybedeceğini ve mevcut başkan Tsai Ing-wen yönetimindeki sekiz yıllık iktidarına son vereceğini umuyordu.
Çin'den gümrük vergisi hamlesi
Çin, otomobil parçaları da dahil olmak üzere Tayvan'dan gelen bazı ürünler için gümrük vergisi imtiyazlarını askıya alabileceği uyarısında bulundu. Lai'nin zaferinden iki gün sonra Çin, Tayvan ile resmi diplomatik bağlarını koruyan bir düzine ülkeden biri olan Nauru'yu kendi saflarına çekti ve Nauru'nun Tayvan ile ilişkilerini kesmesini sağlayıp kendisini tanımasını sağladı.
Ardından Çin, Tayvan Boğazı üzerindeki ticari bir uçuş rotasını tek taraflı olarak değiştirdi ve Tayvan'daki yetkililerin bölgede uçuşları daha riskli hale getirebileceğini söylediği bir adım attı.
Çin ayrıca neredeyse her gün Tayvan yakınlarında savaş uçakları ve diğer askeri uçaklar konuşlandırmaya devam ediyor. Özellikle Lai'nin göreve başlamasından sonra daha büyük, daha tehditkar askeri eylemler mümkün.
Tayvanlı bir düşünce kuruluşu olan Prospect Foundation'ın başkanı I-Chung Lai, "Sınırları zorlamak ve yeni bir normal yaratmak için orayı burayı yokluyorlar" dedi. Lai'nin göreve başlama konuşmasındaki uzlaştırıcı mesajların Çin'in stratejisini değiştirmesinin pek mümkün olmadığını da sözlerine ekledi ve şöyle devam etti:
"William Lai ne derse desin Tayvan'a yönelik gri bölge operasyonları daha da yoğunlaşacak"
©️ 2024 The New York Times Company
