Cora Engelbrecht / The New York Times
İranlı üst düzey bir yetkiliye göre İran ve Rusya, her iki ülkenin de yabancı sermayeye erişimini engelleyen Batı yaptırımlarını aşmaya çalışan Tahran ve Moskova arasındaki işbirliğini genişletecek bir adım atarak bankacılık sistemlerini entegre edecek.
İran Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Mohsen Karimi, pazartesi günü İran'ın yarı resmi haber ajansı Fars'a yaptığı açıklamada, İran bankalarının artık Rus banka hizmetlerine güvenebileceklerini ve böylece küresel bankaların çoğunu devre dışı bırakarak uluslararası işlemler yapabileceklerini söyledi.
SWIFT ile bağların kopması
Batılı ülkeler tarafından uygulanan sert ekonomik yaptırımlar her iki ülkedeki bankaların, dünya çapında 11 binden fazla finans kurumunu birbirine bağlayan bir Belçika mesajlaşma ağı olan SWIFT ile (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications) bağlantısını kesmesine neden oldu. Sınır ötesi ödemeler için kritik bir öneme sahip olan sistem, uluslararası bankaların ve finans şirketlerinin ödeme talimatlarını iletmelerine ve işlemler gerçekleşmeden önce birbirlerini uyarmalarına olanak tanıyor.
“Artık SWIFT’e ihtiyacımız yok”
Karimi Fars'a verdiği bir röportajda "İki ülkenin ulusal bankacılık mesajlaşma ağını birbirine bağladık ve artık SWIFT'e ihtiyacımız yok" dedi. Karimi sistemin yaklaşık 700 Rus bankasını en az 13 farklı ülkenin 106 bankasıyla birbirine entegre edeceğini söyledi. Karimi, anlaşmayı henüz onaylamayan Rusya Merkez Bankası'ndan temsilcilerin birkaç gün içinde İran'a gelerek ayrıntıları netleştireceklerini belirtti.
SWIFT, dönemin Başkanı Donald Trump'ın 2015 nükleer anlaşmasından çekilmesi ve İran'a yeniden yaptırım uygulamasının ardından 2018 yılında İran bankalarıyla bağlarını kesti. Joe Biden yönetimi geçen aylarda İran'da ülke çapında düzenlenen gösterilerin sert bir baskıyla karşılanmasının ardından Tahran'a yeni yaptırımlar uyguladı. Moskova'nın geçen yıl Ukrayna'yı geniş çaplı işgalinin ardından bazı Rus bankaları da benzer şekilde SWIFT sisteminden çıkarıldı.
“Birbirlerini bulmaları gayet mantıklı”
Washington merkezli hukuk firması Ferrari & Associates'in kara para aklamayla mücadele ve yaptırım uygulamalarını yöneten eski federal savcı Michael Parker, "İki parya devletin, her ikisi için de ortak bir tehdit olarak algılanabilecek bir konuda birbirlerine yardım edeceklerini görüyoruz. Devlet aktörlerini merkezden uzaklaştırdığınızda, birbirlerini bulmaları gayet mantıklı" ifadelerini kullandı.
İran ve Rusya bağlarını güçlendiriyor
Bankacılık sistemlerinin entegrasyonuna yönelik bu adım, İran ve Rusya'nın, Batılı yetkililerin bir çıkar ittifakı olarak nitelendirdiği bağlarını sağlamlaştırıyor gibi görünüyor. Biden yönetimi geçen yıl Rusya ve İran'ın askeri bağlarını güçlendirerek tam teşekküllü bir savunma ortaklıkları olduğu uyarısında bulunmuştu. Parker, bankacılık sistemlerinin birbirine bağlanmasının, İran ve Rusya'nın algılanan iki farklı tehdide göre uyarlanmış ve her iki ülkeye ya da finansal sistemlere aynı şekilde uygulanmayan yaptırımlarla ilgili deneyimlerini paylaşmalarına olanak tanıyacağını söyledi.
Yaptırımlar iki ülkeyi nasıl etkiledi
Bazılarının modern tarihin en kapsamlı yaptırımları olarak nitelendirdiği Rusya'ya yönelik mali yaptırımlar, ekonomisini aşındırdı ve Sovyet sonrası Batı çizgisinde modernleşme çabalarını engelledi. İran'a uygulanan felç edici yaptırımlar da benzer şekilde ülkenin uluslararası piyasalara erişimini keserek ekonomisini ve son aylarda tarihi bir düşüşle yaklaşık yüzde 30 değer kaybeden para birimini çökertti.
Putin’in planları değişti
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarihsel olarak İran'la ilişkilerin derinleştirilmesine temkinli yaklaştı ancak Ukrayna'yla olan savaşı Rusya'yı Batı pazarlarından uzaklaştırdığı için planları değişti. Moskova artık Batı yaptırımlarının bazı etkilerini hafifletmek için Tahran'ı ekonomik bir ortak olarak görmeye başladı. Parker, "İran, kendisine ve ekonomisine karşı uygulanan çok daha kapsamlı yaptırım programlarının etkisini hafifletmek için yıllarını harcadı. Rusya ise çok daha sağlam ve modern bir bankacılık sistemine sahip ve henüz küresel ekonomiden tamamen dışlanmış değil" dedi. Rus devlet haber ajansı Tass'a göre, bu hafta imzalanan anlaşma ekim ayında bir Rus ticaret temsilcisi tarafından dile getirildi ve yeni bankacılık sisteminin birkaç ay içinde faaliyete geçebileceğini söylendi.
Rusya Kripto Endüstrisi ve Blockchain Birliği'nin genel müdürü Alexander Brazhnikov, ocak ayında bir Rus gazetesine verdiği demeçte, ortak bir kripto para birimi başlatmak için İran ile birlikte çalıştıklarını söyledi. Bu işbirliği, her iki ülkenin de dijital para birimiyle ticaret yapmak isteyen ülkelerle uluslararası bankacılık sistemi dışında işlem yapmasına olanak tanıyarak Batı yaptırımlarının etkilerini daha da hafifletme potansiyeline sahip.
© 2023 The New York Times Company
