David E. Sanger / The New York Times
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) Genel Müdürü Rafael Mariano Grossi verdiği bir mülakatta İran'ın nükleer silah üretmek için ihtiyaç duyduğu seviyenin hemen altında, yüzde 60 saflıkta zenginleştirilmiş uranyum tedarikini arttırmaya devam ettiğini söyledi. Ancak Grossi, Hamas'ın 7 Ekim'deki terör saldırısına yanıt olarak İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği askeri harekatın hemen ardından başlayan üretim artışının durmuş göründüğünü söyledi.
Grossi, "Biraz yavaşlama var" dedi ve ekledi: "Hâlâ stoklara ekleme yapıyorlar ama daha yavaş bir şekilde"
Grossi, İran'ın denetçilere getirdiği kısıtlamalar ve ülkenin şu anda geniş ve dağınık olan nükleer yakıt üretim programının kilit noktalarındaki kameraları ve diğer sensörleri sökmesi nedeniyle İran'la yıllardır sorun yaşıyor.
Uranyum seviyesi İsrail gerilimiyle ilintili
İran'ın zenginleştirilmiş uranyum üretiminden niyetini anlamak zor, ancak yıllar içinde bu oran, üretimin teknik gerekliliklerinden ziyade İran'ın ABD ve İsrail ile ilişkilerindeki gerilim seviyesiyle daha yakından bağlantılı oldu.
Geçtiğimiz günlerde İran'ın müttefiki bir grupla bağlantılı bir insansız hava aracı saldırısının Ürdün'de üç Amerikan askerini öldürmesinin ardından Tahran defalarca ABD ile doğrudan bir çatışma istemediğinin sinyalini verdi.
Salı günü, insansız hava aracı saldırısından sorumlu görünen İran destekli milis Kata'ib Hizbullah Tugayları, İran ve Irak'tan gelen baskılara boyun eğerek Amerikan güçlerini hedef almayı bıraktığını açıkladı. Milisler Irak'ta faaliyet gösteren İran bağlantılı grupların en büyüğü ve en köklüsü.
İran hedef olmak istemiyor
Uranyum üretimindeki yavaşlamanın tam olarak ne zaman başladığı belli değil, ancak İran'ın nükleer zenginleştirme programının önemli bir askeri hedef haline gelebileceğinden endişe ettiği anlaşılıyor. İsrail düzenli olarak İran'ı bombalamayı simüle eden tatbikatlar yaptı ve ABD 15 yıldan fazla bir süredir programı sabote etmek için faaliyetlerde bulundu.
İran, amacının nükleer silah üretmek olduğunu reddetti ve şu ana kadar istihbarat yetkilileri de nükleer silah üretmek için yarıştığına dair bir kanıt olmadığını söyledi.
İranlı yetkililer zenginleştirme faaliyetlerini, genellikle yüzde 90 saflıkta zenginleştirilmiş uranyum olarak tanımlanan bomba sınıfı malzeme eşiğinin hemen altında kalacak şekilde dikkatle ayarlamış görünüyorlar. Ancak bu seviyenin altında zenginleştirilmiş yakıtla bir silah yapmak da mümkün. Kasım ayında IAEA, ülkenin 128 kilogram ağırlığında yüzde 60 zenginleştirilmiş uranyuma sahip olduğunu paylaştı.
Haziran ayından itibaren, ABD'ye sessiz bir sinyal gibi görünen bir şekilde İran, uranyum zenginleştirme sürecini önemli ölçüde azalttı. Ancak Aralık ayında artışa geçti ve kısa süre önce tekrar yavaşladı.
Büyük resim değişmiyor
Bu farklılıkların hiçbiri büyük resmi etkilemiyor: İran, 2015 yılında imzalanan bir nükleer anlaşmayla stoklarının yüzde 97'sinden vazgeçmek zorunda kaldıktan sonra, yıllardır olmadığı kadar çok bomba kalitesine yakın uranyuma sahip. ABD eski Başkanı Donald Trump 2018'de bu anlaşmadan çekilerek mevcut birikimi tetikledi. Buna ek olarak İran, bombalanması daha zor olan yeraltı tesisleri inşa etmeye başladı.
© 2024 The New York Times Company
