Julian E. Barnes - Adam Goldman - Eric Schmitt - Adam Rasgon / The New York Times
İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki askeri operasyonları Hamas'ı zayıflattı. Hamas taburlarının çoğu kan kaybetti ve dağıldı. İsrail'in yaptığı operasyonlarla binlerce Hamas üyesi ve en az bir üst düzey askeri lider öldürüldü.
Yine de İsrail, rehineleri kurtarmak ve Hamas'ı tamamen yok etmek gibi savaşın temel hedeflerine ulaşmış değil. Savaşın ve İsrail ordusunun taktiklerinin büyük bir bedeli oldu. İsrail harekâtında çok sayıda Filistinli sivil öldürüldü ve dahası Gazze'de açlık yaygınlaştı ve yardım çalışmaları sırasında yaşanan ölümler dünyanın tepkisini çekti.
İsrail'in ne elde ettiği hala belirsiz
Çatışmanın altıncı ayında İsrail'in ne elde ettiği ve çatışmaların ne zaman ve nasıl sona ereceği sorusu, İsrail'in yakın müttefiklerinin bile desteğini kaybetmesine neden olan bir savaş etrafında daha da yoğun küresel gerginlikler yaratıyor.
İsrail'in 7 Ekim'de Hamas saldırılarından sonraki haftalarda başlattığı ezici kara saldırısından bu yana yaklaşık 260 kişi hayatını kaybederken 1500'den fazla yaralı ile kendi askeri kayıpları da artmaya başladı.
Rehine krizi çözülemiyor
İsrailli yetkililer kaçırılan rehinelerden yaklaşık 133'ünün Gazze'de kaldığını söylüyor. Ancak çatışmaların durması ve Filistinli mahkumların serbest bırakılması karşılığında en azından bir kısmının geri dönmesini sağlamaya yönelik görüşmeler tıkandı. Hamas'ın son öneriyi reddetmesi ve önerilen anlaşmanın ilk bölümündeki şartları karşılayan 40 rehineye sahip olmadığını iddia etmesi, kaçının hala hayatta olduğu ve kaçının diğer gruplar tarafından tutulduğu sorularını gündeme getirdi.
İsrail güçleri Gazze'de Hamas ve Filistin İslami Cihad savaşçılarını hedef alan operasyonlarına devam ederken savaş, çatışmalar ve hava saldırılarından oluşan ölümcül bir seyre girdi. İsrail ve İran arasındaki gerilimin arttığı geçen hafta İsrail ordusu 100'den fazla hedefi vurduğunu ve bölgenin orta kesiminde aralarında Hamas'ın istihbarat kanadında görev yapan bir güvenlik görevlisinin de bulunduğu onlarca savaşçıyı öldürdüğünü açıkladı.
İsrail ordusu Hamas'ın kayıplarının artmaya devam ettiğini ancak 6 Nisan'dan bu yana Gazze'deki çatışmalarda hiçbir İsrail askerinin ölmediğini açıkladı. Bu da çatışmaların hızının ve Hamas'ın kapasitesinin şimdilik azaldığını gösteriyor.
Bekleyen büyük Refah operasyonu
Ancak her iki taraf da Hamas'ın İsrail'in işgal etmediği son kalesi olan güneydeki Refah kentinde daha büyük bir operasyona hazırlanıyor.
Refah'ın ardından ne olacağına dair belirsizlik artarken, çatışmaların sona ermesi halinde Gazze'yi kimin yöneteceği ve güvenliğini kimin sağlayacağı da merak konusu.
Bu haber, ABD'li ve İsrailli yetkililer, Hamas üyeleri ve Gazze'deki Filistinlilerle yapılan görüşmelere dayanıyor. Bazıları askeri planlama, hassas diplomasi ya da gizli istihbarat değerlendirmeleri hakkında konuşmak için isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuştu.
Hamas'ın ağır kayıplarına rağmen Gazze'deki üst düzey lider kadrosunun büyük bir kısmı yeraltındaki tünellerden ve operasyon merkezlerinden oluşan geniş bir ağa yerleşmiş durumda ve rehine pazarlıklarında söz sahibi. Mevcut ve eski ABD'li yetkililer, bu tünellerin Hamas'ın hayatta kalmasına ve çatışmalar durduğunda yeniden yapılanmasına olanak sağlayacağını söylüyor.
Filistin direnişi sadece bir grup insandan ibaret değil
CIA'de 34 yıl çalışmış olan emekli subay Douglas London, "Hamas ve diğer gruplar tarafından ortaya konan Filistin direnişi, fiziksel ve somut bir insan grubu olduğu kadar bir fikirdir de" diyor ve şöyle devam ediyor: "Dolayısıyla İsrail Hamas'a ne kadar zarar vermiş olursa olsun, Hamas'ın hala kapasitesi, direnci, finansmanı ve büyük olasılıkla onca savaş, onca yıkım ve onca can kaybından sonra Hamas'a kaydolmak ve katılmak için bekleyen uzun bir insan kuyruğu var"
Mart ayında yayınlanan yıllık istihbarat değerlendirmesinde ABD casusluk teşkilatları İsrail'in, ABD'nin terörist grup olarak tanımladığı Hamas'ı gerçekten yok edebileceğine dair şüphelerini dile getirdi.
"İsrail muhtemelen önümüzdeki yıllarda da Hamas'ın silahlı direnişiyle karşı karşıya kalacak" denilen raporda, "Ordu, Hamas'ın direnişçilerin saklanmasına, yeniden güç kazanmasına ve İsrail güçlerini şaşırtmasına olanak tanıyan yeraltı altyapısını etkisiz hale getirmekte zorlanacak" ifadelerine yer verildi.
Altı yoğun ayın ardından savaş Refah'a kadar geldi. İsrail ordusu Hamas'ın dört tabur savaşçısının kentte konuşlandığını ve yaklaşık 1 milyon siville birlikte binlerce başka savaşçının da buraya sığındığını düşünüyor.
İsrail Refah'a neden saldırmak istiyor?
İsrail ordusu bu taburların dağıtılması gerektiğini söylüyor. İsrailli yetkililer bu taburları yok etmenin tek yolunun kara kuvvetlerinin Refah'a büyük bir çıkarma yapması olduğunu söyledi. İsrailli güvenlik uzmanları Gazze ile Mısır arasında Hamas'a silah sağlayan tünellerin yok edilmesinin de kritik bir hedef olduğunu belirtiyor.
Ancak planlanan işgal ABD ile İsrail arasında bir sürtüşme noktası haline geldi.
ABD'li yetkililer, İsrail'in Refah'taki sivilleri tahliye etmek için bir plan geliştirmediğini söyledi. Bir plan yapılmadığı takdirde Gazze'deki sağlık yetkililerine göre halihazırda 34 bin olan ölü sayısı daha da artacak. İsrail hükümeti bu rakamlara itiraz ediyor ve Hamas savaşçıları ile savaş sırasında öldürülen siviller arasında ayrım yapmadıklarını söylüyor.
ABD ile İsrail'in ayrıldığı nokta
Başkan Joe Biden'ın ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan bu ay gazetecilere verdiği demeçte, "İnsanları taşımak için sadece bu masum sivilleri nasıl barındıracağınız, besleyeceğiniz ve ilaç sağlayacağınız değil, aynı zamanda su ve diğer temel ihtiyaçlar gibi şeylerle nasıl başa çıkacağınız konusunda herhangi bir inandırıcı ve uygulanabilir bir plan henüz görmedim" dedi.
ABD'li askeri yetkililer, İsrail'in planını 2017 yılında Irak güçleri ve ABD Hava Kuvvetleri'nin Irak'ın Musul kentini kuşatmasını örnek alması gerektiğini söylüyor. Operasyon bir zamanlar Irak'ın ikinci büyük şehri olan Musul'un büyük bir bölümünü yok etti. Irak ve ABD'nin askeri harekâtı sonucunda yaklaşık 3 bin sivil hayatını kaybederken, bazı tahminlere göre koalisyon kente saldırmadan önce 1 milyon kişiyi başarıyla kentten tahliye etti.
ABD: Siviller terk etmeden operasyon olmasın
Refah için ABD'li yetkililer, İsrail'in Hamas'ın güçlü olduğu noktalara hedefli baskınlar düzenlemesini ancak siviller yer değiştirdikten sonra bunu yapmasını istiyor. İsrailli yetkililer sivillerin daha güvenli bölgelere taşınmasını beklediklerini söylüyor. Ancak ABD'li yetkililer, şeridin büyük bir kısmının neredeyse yaşanmaz hale gelmesiyle birlikte İsrail'in daha iyi bir plana ihtiyacı olduğunu söyledi.
ABD'li yetkililer özel olarak İsrail'in Refah operasyonunu durdurmasının tek yolunun rehinelerin serbest bırakılması anlaşması olduğunu söylüyor. Ancak İsrail tarafı, Hamas'ı müzakerelerde tutan şeyin sadece Refah'ta yaklaşan operasyon olduğuna inandıklarını söylüyor.
İsrail tünelleri bitiremiyor
İsrail savaşın başından bu yana Gazze'nin altındaki geniş tünel ağını yok etmeye çalışıyor. İsrailli ve ABD'li yetkililere göre tünel, yüzlerce kilometre boyunca uzanıyor ve yerin 15 kat altına kadar iniyor. Komuta merkezleri ve sığınaklar için kullanılan daha büyük yeraltı oda kompleksleri içeriyor. Hamas bu tünelleri liderlerini saklamak, rehineleri tutmak ve savaşçılarının İsrail saldırılarından kaçmasını sağlamak için kullanıyor.
İsrail, Hamas'ın yıllarca inşa ettiği tünelleri henüz yok edemedi. Ancak İsrailli yetkililer, Hamas'ın güçlerini komuta etmek için kullandığı yeraltı stratejik kompleksleri olan kilit düğümlerin çoğunu ortadan kaldırdıklarını söylüyor. Ordu protokollerine uymak için adının açıklanmaması koşuluyla konuşan İsrailli bir askeri istihbarat yetkilisi, komplekslerin yaklaşık yüzde 70'inin ortadan kaldırıldığını söyledi.
Hamas'ın üst düzey kaybı
İsrailli yetkililer ayrıca ordularının 13 bin kadar Hamas üyesini öldürdüğünü söylüyor, ancak uzmanlar savaşın kaosu göz önüne alındığında bu rakamların kesin olmayabileceği konusunda uyarıyor. Mart ayında İsrail, Hamas'ın askeri kanadının komutan yardımcısı ve 7 Ekim saldırılarının planlayıcısı olduğu düşünülen Marwan Issa'yı öldürdü. İsa, savaş sırasında ortadan kaldırılan en yüksek rütbeli Hamas askeri lideri.
ABD istihbarat kurumları, Hamas'ın önemli ölçüde savaş gücünü kaybettiğini ve yeniden yapılanmasının zaman alacağını düşünüyor. Ancak bu Hamas'ın yok edildiği anlamına gelmiyor. İsrailli yetkililer Hamas'ın ve diğer örgütlerin yer altında ve yer üstünde hala güçlü olduğunu söyledi. İsrailli askeri istihbarat yetkilisi, Gazze'nin kuzeyinde 4 bin ila 5 bin savaşçının direndiğini söyledi.
Hamas'ı yok etmek on yıldan fazla sürebilir
ABD'li yetkililer ve analistler çatışmalar sona erdiğinde Hamas'ın Gazze'de bir güç olarak kalmaya devam edeceğini söylüyor. Ancak yeniden ne kadar hızlı inşa edilebileceği İsrail'in savaşın sonraki aşamalarında ve sonrasında alacağı kararlara bağlı olacak.
Bazı İsrailli yetkililer Hamas'ın çökertilmesinin yıllar alabileceğini söylüyor. Toplantıya katılan bir kişiye göre, İsrail Savaş Kabinesi üyesi Benny Gantz Ocak ayında bir grup İsrailliye savaşın bir yıl, on yıl ya da bir nesil sürebileceğini söyledi.
ABD'li yetkililer, İsrail'in yoğun operasyonlarının değil iki yıl, iki ay daha devam edebileceği yönündeki önerilere bile soğuk bakıyor.
ABD İsrail'den ne istiyor?
ABD'li yetkililer, İsrail'in Hamas'a karşı zafer ilan etmesi ve farklı bir savaşa geçmesi gerektiğini söylüyorlar: Hamas'ın üst düzey liderlerini hedef alan ama sivillere zulmetmeyen bir savaş, Hamas'ın kalan savaşçılarını vurmak yerine yeniden ikmal yapmasını ve yeniden inşa etmesini engellemeye odaklanan bir savaş.
ABD'li yetkililere göre Gazze'nin yönetimini Filistinlilere iade edecek bir planın ortaya konması da aynı derecede kritik önem taşıyor. ABD'li ve Arap yetkililer Gazze ve Batı Şeria'da askerden arındırılmış bir Filistin devletine yönelik adımları duyurmak için bastırıyor.
İsrail Başbakanı Netanyahu ve hükümeti bu tür adımlara karşı çıkıyor. Ancak İsrailli yetkililer, iktidarı kime devretmeyi planladıkları ve güvenlik ve yönetim için hangi önerileri kabul edecekleri de dahil olmak üzere Gazze'ye ilişkin planları konusunda Amerikalılarla temas kurmakta isteksiz davranıyor.
Perşembe günü ABD, Filistin'in Birleşmiş Milletler'de tam üye devlet olarak tanınması teklifini veto etti ve bu adımın müzakereler gerektirdiğini söyledi.
İsrail'in çekildiği topraklara kaos çöktü
İsrail'in işleyen bir Filistin hükümetinin göreve gelmesine izin vermemesi nedeniyle, İsrail askerlerinin Gazze'nin bazı bölgelerinden çekilmesiyle kaos ve kanunsuzluk hakim oldu.
Mevcut ve eski ABD'li yetkililer İsrail'in Hamas'ı yok etmediğini ve edemeyeceğini, ancak 7 Ekim'deki terör saldırısının tekrarlanma olasılığını azalttığını söyledi.
İsrail'in eski askeri istihbarat şeflerinden Tümgeneral Amos Yadlin de aynı fikirde. "En önemli şeyi zaten başardık: Hamas'ı 7 Ekim saldırısı yapabilecek organize bir ordu olmaktan çıkardık" diyen Yadlin "Hamas bunu bir daha yapamaz" şeklinde sözlerini sürdürdü.
©️ 2024 The New York Times Company
