Vivian Nereim / New York Times
Katar, Orta Doğu’daki en büyük ABD askeri üssüne ev sahipliği yapıyor. ABD'den milyarlarca dolarlık savunma sistemi satın alan Körfez ülkesi, kısa süre önce Başkan Donald Trump’a lüks bir Boeing uçağı hediye etti.
Ancak bunların hiçbiri, Salı günü ABD’nin kilit müttefiki İsrail’in Katar topraklarında bir askeri saldırı başlatmasını engellemedi. Bu saldırı, Gazze Şeridi’ndeki savaşa ara vermeyi öngören ve Trump tarafından desteklenen bir ateşkes önerisini görüşmek üzere toplanan üst düzey Hamas yetkililerini suikastla ortadan kaldırma girişimiydi.
Washington’daki Arap Körfez Devletleri Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı Kristin Diwan “Topraklarında kelimenin tam anlamıyla ABD Merkez Komutanlığı bulunmasına rağmen Katar’ın kendi vatandaşlarını koruyamaması, yerel halkın Amerikan ortaklığının değerini sorgulamasına yol açtı. Bu gelişme, Körfez liderleri için gerçek bir sorun. Ve bu, ABD’yi de endişelendirmeli” ifadelerini kullandı.
İsrail’in saldırısı, son yıllarda potansiyel müttefik olarak İsrail tarafından kur yapılan ve uzun süredir ABD’yi ana güvenlik garantörü olarak gören Körfez başkentlerinde şok dalgaları yarattı.
Saldırı, Katar’ın başkenti Doha’daki bir yerleşim bölgesini vurdu, gökyüzüne kara duman yükseldi ve Katar’ın iç güvenlik güçlerinden Bader Saad el-Humaidi el-Dosari’nin ölümüne neden oldu. Katar yetkililerine göre el-Dosari, onlarca yıl içinde İsrail tarafından öldürülen ilk Körfez Arap’ı oldu.
Katar, ABD’nin talebi üzerine Hamas’ın siyasi liderliğine ev sahipliği yapmayı kabul etmişti ve kendisini Gazze’deki savaşı bitirmeye yönelik görüşmelerde kritik bir arabulucu konumuna yerleştirmişti. Filistinli silahlı grup yaptığı açıklamada, Hamas’ın baş müzakerecisi Halil el-Hayya’nın oğlunun ve Hamas’a bağlı dört kişinin daha saldırıda öldüğünü doğruladı.
İsrail saldırısının, zaten çıkmaza girmiş olan ateşkes müzakerelerini nasıl etkileyeceği henüz belirsiz. Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Sani, Salı günü yaptığı açıklamada, ülkesinin “arabulucu rolünü oynamaktan hiçbir şeyin alıkoyamayacağını” söyledi ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu “barış için fırsat yaratmaya yönelik her girişimi sabote etmeye çalışmakla” suçladı.
Analistlere göre İsrail’in saldırısı, Katar’ın ötesinde yankı bulacak.
İsrail saldırısı bölgede bir dönüm noktası olabilir
İsrail'in bir Körfez devletinde saldırı başlatmaya istekli olması, uzun süredir ABD ittifaklarının ve çıkarlarının hâkim olduğu bölge için potansiyel bir dönüm noktası niteliğinde.
Kuveyt Üniversitesi’nde yardımcı doçenti Bader Al-Saif “Körfez ülkeleri şimdi güçlü bir adım atmazlarsa, yalnızca İsrail’in güç yörüngesinin ve İsrail liderliğinde bir bölgesel düzenin parçası olacaklar” dedi.
Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Umman, Kuveyt ve Bahreyn gibi fosil yakıt zengini Körfez ülkeleri son yıllarda giderek daha iddialı hale geldi, muazzam servetlerini dünyada nüfuz kazanmak için kullandılar. Birlikte, devlet varlık fonlarında yaklaşık 4 trilyon doları kontrol ediyorlar ve birçoğu küresel enerji piyasaları üzerinde önemli etkiye sahip.
Yurt içi gündemleri, Orta Doğu’nun çalkantılı ortamında ticaret, yatırım ve turizm için güvenli liman olarak görülen itibarlarına dayanıyor. İsrail’in saldırısı ise doğrudan bu itibarı hedef aldı.
“Netanyahu bizzat Orta Doğu’yu yeniden şekillendireceğini ilan etti” diyen Şeyh Muhammed şöyle devam etti: “Bu, Körfez’i de yeniden şekillendirmeyi düşündüğüne dair bir mesaj olabilir mi?”
Körfez ülkeleri için askeri bir karşılık vermek ihtimal dışı çünkü daha fazla tırmanma, Körfez ülkelerinin iç gündemlerine zarar verebilir. Ve daha da önemlisi, bölge ülkeleri ABD politikasına duydukları hayal kırıklığına rağmen hâlâ ABD’nin askeri desteğine bağımlılar.
Körfez ülkeleri varlık fonlarıyla misilleme yapabilir
Ancak Al-Saif'e göre “ellerinde pek çok araç var”. Diplomasi ve ekonomik kaldıraç bunların arasında. Körfez devlet varlık fonları, “İsrail’le veya ABD’yle bağlantılı çıkarları yaralayacak şekilde bir varlık satışı” yoluna giderse bunun etkisi olabilir.
Körfez ülkelerinin nasıl tepki vereceği henüz net değil. Ancak net olan şu ki Körfez ülkeleri, Trump’ın bölgeyi gezip yöneticilerini övmesinin ve bir dizi ticaret anlaşması imzalamasının üzerinden yalnızca birkaç ay geçmişken, ABD’nin güvenlik garantilerinin faydasını yeniden sorguluyorlar.
Katar Başbakanı Şeyh Muhammed, ABD’nin saldırı hakkında kendilerini saldırıdan 10 dakika sonra uyardığını söyledi.
“ABD’nin şu aşamada bize sağlayabileceği şeyler sınırlı” diyen Al-Saif sözlerini şöyle sürdürdü: “Başka bir alternatif bulmamız lazım ya da tekrar Bay Trump ile bir araya gelip sadece ticareti değil, salt güvenlik konuşmamız lazım” ifadelerini kullandı.
Saldırı, Trump’ın, 2020’de ABD aracılığıyla BAE ve Bahreyn’in İsrail ile diplomatik ilişkiler kurmasını sağlayan Abraham Anlaşmalarını genişletme umutlarını da zayıflatacak. Trump, bu anlaşmaları ilk döneminin en önemli dış politika başarılarından biri olarak görüyordu.
Katar bu anlaşmaların bir parçası değildi ve bazı Körfez komşularıyla da gerginlik yaşamıştı.
Ancak Salı günkü saldırı, Körfez ülkelerini İsrail’i kınamada birleştirdi ve savunmasızlıklarına dair ortak kaygılar uyandırdı. BAE hükümdarı Şeyh Muhammed bin Zayid Al Nahyan, güçlü ulusal güvenlik danışmanı Şeyh Tahnun bin Zayid ile birlikte Çarşamba günü Katar’a resmi ziyaret gerçekleştirdi.
Arap Yarımadası üzerine odaklanan eski bir ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Joseph Farsakh “ABD’nin ortakları ve ABD’li politika yapıcıların kendileri, geç de olsa İsrail’in militan zihniyetinin tüm bölge için tehdit olduğunu fark ediyor” dedi.
Farsakh’a göre uzun vadede, Körfez “İsrail ile iş birliğinin kötü bir fikir olduğunu” anlayacak.
© 2025 The New York Times Company
