Alexa Robles-Gil / The New York Times
Erick Higuera’nın dronu, Meksika’nın Baja California açıklarında yaşanan çarpıcı bir av sahnesini kaydetti. Bir grup orka (katil balina), bir büyük beyaz köpekbalığını hedef almıştı. Balinalar, köpekbalığını ters çevirip suyun altına itiyor, ardından yeniden yüzeye çıkarak karaciğerini alıyordu.
Bilim insanı ve Conexiones Terramar adlı kuruluşta deniz biyoloğu olarak çalışan Erick Higuera, bu iki yırtıcının karşılaşmasını “fazlasıyla büyüleyici” diye tanımladı.
Katil balinaların okyanusun en korkulan yırtıcılarından biri olan beyaz köpekbalıklarını avladığı daha önce de biliniyordu. Yıllar önce Güney Afrika kıyılarına karaciğeri alınmış beyaz köpekbalığı leşleri vurmuştu. 2022’de yine aynı bölgede çekilen drone görüntüleri, bu avlanma tekniğini ilk kez açık biçimde ortaya koymuştu.
Ancak bu davranış, Meksika’da ilk kez belgelenmiş oldu. Pazartesi günü Frontiers in Marine Science dergisinde yayımlanan bir çalışmada Higuera, 2020’deki avın drone görüntülerini ve 2022’deki benzer bir olayı paylaştı.
Bu gözlemler, farklı orka gruplarının son derece gelişmiş avlanma teknikleri kullandığını gösteriyor ve iklim değişikliğiyle ısınan denizlerin, beyaz köpekbalıkları ile orkaların daha sık karşılaşmasına yol açabileceğini düşündürüyor.
Katil balinaların beyaz köpekbalıklarına saldırdığı ilk kayıtlı olay, 1990’larda San Francisco açıklarındaki Farallon Adaları’nda yaşanmıştı. O dönem bu karşılaşma şaşkınlık yaratmıştı, çünkü söz konusu bölgelerde genellikle köpekbalıkları baskındı.
Bugüne dek gözlemlenen olayların çoğu, büyük ve yetişkin köpekbalıklarının avlanmasıyla sonuçlandı. Bu balıkların yüksek besin değerine sahip büyük karaciğerleri, orkalar için önemli bir enerji kaynağıydı. Ancak Meksika’da kaydedilen iki olayda orkalar, daha küçük ve genç köpekbalıklarını hedef aldı. Şimdiye kadar bu türden yalnızca bir başka genç beyaz köpekbalığı avı kayda geçmişti.
Her iki olayda da orkalar, köpekbalığını sırtüstü çevirip onu tonik hareketsizlik adı verilen geçici felç benzeri bir duruma soktu. Bu yöntem, orkaların ısırılma riskini azaltıyor. Araştırmada, bu tekniğin küçük köpekbalıklarına karşı daha kolay uygulanabildiği belirtiliyor. Orkalar karaciğeri yedikten sonra geriye kalan gövdeyi bırakıyor.
Rhodes Üniversitesi’nden deniz biyoloğu Alison Towner, araştırmaya katılmamış olsa da, Meksika’daki olayın Güney Afrika’dakilerle neredeyse birebir benzerlik göstermesinin heyecan verici olduğunu söyledi. Güney Afrika’da bu tür etkileşimleri inceleyen Towner, bölgede beyaz köpekbalıklarını defalarca avladığı bilinen iki erkek orka üzerinde çalışıyor.
“Aynı organ hedef alınıyor, ama teknikler farklı" diyen Towner “Bu da, avlanma yöntemlerinin orkalar arasında öğrenilen davranışlar olabileceğini düşündürüyor. Bu, onların ekolojisindeki en ilginç yönlerden biri" diye konuşuyor. Towner, beyaz köpekbalıklarının risklere karşı son derece duyarlı canlılar olduğunu da vurguluyor:
“Bir kez orka ile karşılaşıp hayatta kalan bir köpekbalığı, genellikle o bölgeye bir daha hiç dönmez.”
Ancak genç bireyler için bu durum farklı olabilir; tehlikeyi henüz öğrenmemiş olduklarından riskleri fark etmeyebilirler. Orkalar dünyanın her okyanusunda yaşıyor, ancak her bölgedeki gruplar genellikle belirli bir av türüne odaklanıyor. Kimisi balina yavrularını, kimisi fokları, kimisi ringa balıklarını veya vatozları avlıyor.
Meksika’daki grup, adını Aztek imparatorlarından birinin adını taşıyan Moctezuma adlı yetişkin bir erkekten alıyor. Bu grup, köpekbalıkları ve vatozları avlamasıyla biliniyor. Hatta orkaların, okyanusun en büyük balığı olan balina köpekbalıklarını bile ters çevirip onların yüksek enerjili karaciğerlerini almak için saldırdığı gözlemlendi.
Oregon Eyalet Üniversitesi’nden deniz ekoloğu Taylor Chapple, araştırmaya katılmamış olsa da, bu davranışın nedenini şöyle özetledi:
“Zamanlarına değecek tek şey o karaciğer. Sanki bir sürü kerevizin arasında duran bir hamburgerin peşindelermiş gibi.”
Önceki araştırmalar, okyanus sıcaklıklarının artmasının, genç beyaz köpekbalıklarının göç yollarını değiştirdiğini göstermişti. Bu değişim, Kaliforniya Körfezi’nde yaşayan orkaların yıl boyunca bu köpekbalıklarını av olarak bulabilmesini sağlıyor.
Chapple ayrıca şunu da ekliyor:
“Bir diğer etken de, artık çok daha fazla insanın denizleri gözlemlemesi ve bu tür olayları kaydedebilmesi.”
Genellikle 20 feet (yaklaşık 6 metre) veya daha uzun olabilen beyaz köpekbalıkları okyanusun yenilmez yırtıcıları olarak bilinir. Ancak Chapple, bu algının tam doğru olmadığını söylüyor:
“Köpekbalıkları tepe yırtıcı olabilir, ama sonuçta onların da düşmanları var.”
Orkalar ve beyaz köpekbalıkları, ekosistemde farklı ama eşit derecede önemli rollere sahip.
Ama Chapple’ın sözleriyle:
“Bu iki tür karşılaştığında, zirvede yalnızca biri kalır.”
© 2025 The New York Times Company
Kaynak: Gazete Oksijen
