Paul Krugman /The New York Times
Putin, Ukrayna’yı işgal etmeden önce Rusya Federasyonu’nu kendi sıkletini aşan orta güçte bir devlet olarak tanımlayabilirdim. Bunu kısmen Batı’daki bölünmüşlük ve yozlaşmadan faydalanarak kısmen de güçlü ordusunu muhafaza ederek yapıyordu. Ancak o zamandan beri iki konu açıklığa kavuştu. Bir, Putin bir megaloman. İki, Rusya ben de dahil birçok kişinin sandığından daha zayıf.
Putin’in Rusya’yı Süper Güç statüsüne döndürmeyi deli gibi istediği uzun zamandır biliniyor. Şimdiden kötü bir şöhrete kavuşmuş olan “Ukrayna diye bir şey yok” konuşması, emellerinin Sovyetler Birliği’ni yeniden kurmanın ötesine geçtiğini ortaya koydu. O konuşmada kendisine göre sahte bir ulusal kimlik duygusunu Ukrayna’ya bahşettiği için Lenin’i (!) kınıyordu. Görünüşe bakılırsa Putin’in arzusu çarlık imparatorluğunu yeniden yaratmak. Yine görünüşe göre, kısa sürede zaferle sonuçlanacak bir savaşın bu hedefe yönelik büyük bir adım olduğunu düşündü.
Rus ordusu anlatıldığı kadar efektif çıkmadı
Şu ana kadar işler planladığı gibi gitmedi. Ukrayna’nın sert direnişiyle karşılaştı; Rus ordusu anlatıldığı kadar efektif çıkmadı. İşgalin ilk günlerinde bazı ciddi lojistik sorunların aksamalara yol açtığı haberi özellikle şaşırtıcıydı. Aslında işgalciler, kuvvetlerine modern savaşın olmazsa olmaz unsurlarını, en başta da yakıtı temin etmekte zorlanmıştı. Savaşlarda tedarik sorunları hep vardır; yine de ileri ülkelerin lojistikte çok başarılı olduğu farz edilir. Ama Rusya ileri bir ülke gibi görünmekten giderek uzaklaşıyor.
Aslına bakılırsa Rusya’yı orta boy bir güç olarak tanımlarken bile fazla cömert davranmışım. İngiltere ve Fransa için orta güçte ülkeler denebilir. Rusya’nın GSYİH’si onların yarısından biraz fazla. Ekonomik açıdan beklenenden bu kadar zayıf olan bir devletin dünya çapında, son derece sofistike bir orduyu barındırabilmesi dikkat çekiciydi; ama belki de zaten barındıramıyordu.
Rusya öncesinden bile zayıf görünmeye başlıyor
Ukrayna’yı yakıp yıkan ordunun müthiş ateş gücünü inkar etmiyorum; hatta Kiev’i de pekala alabilir. Ama Ukrayna savaşı sonrası incelemeler Putin’in ordusunun sanılandan marazlı (hasta) olduğunu gösterirse şaşırmam. Üstelik Rusya ekonomik açıdan savaş öncesinden bile zayıf görünmeye başlıyor.
Putin kendisini uluslararası bir parya haline getiren ilk gaddar diktatör değil. Ancak yanılmıyorsam, uluslararası ticarete böylesine bağımlı bir ekonominin başındayken bu yolu seçen ilk lider olabilir. Üstelik etrafındaki siyasi seçkinler Batılı demokrasilerini kelimenin hem gerçek hem mecazi anlamıyla kendi oyun alanları olarak görmeye alışkın.
Rubledeki sert düşüş bu gerçeği yansıtıyor
Çünkü Putin’in Rusya’sı Kuzey Kore veya bu bağlamda eski Sovyetler Birliği gibi dış etkilere kapalı bir tiranlık değil. Ülkedeki yaşam standardı, mamul ürünlerin geniş çaplı ithalatıyla sürdürülüyor; bunların karşılığı ise büyük oranda petrol ve doğalgaz ihracatıyla ödeniyor. Bu da Rusya ekonomisini söz konusu ticareti aksatabilecek yaptırımlara son derece hassas hale getiriyor. Yurtiçi faiz oranlarındaki büyük artışa ve sermaye kaçışını sınırlamak için gösterilen amansız çabaya karşın pazartesi günü rubledeki sert düşüş bu gerçeği yansıtıyor.
Döviz rezervi dediğiniz nedir ki?
İşgalden önce Putin’in Rusya’yı nasıl bir “Kale” haline getirdiği çokça anlatılıyordu. Döviz rezervlerinden oluşan dev bir savaş bütçesi hazırlayarak ülkesini ekonomik yaptırımlara bağışık hale getirmişti. Ama şimdilerde bu görüşler naif kalıyor. Döviz rezervi dediğiniz nedir ki? Para dolu çantalardan bahsetmiyoruz. Bunların çoğu denizaşırı bankalardaki mevduatlar ve diğer hükümetlerden alacaklar. Yani dünyanın büyük çoğunluğu yıkıcı bir hükümetin askeri saldırganlığına karşı ortak tepki verirse bütün bu varlıklar dondurulabilir.
Altın külçeleriyle modern ticaret yapabilir misiniz?
Öte yandan Rusya’nın ülke içinde ciddi miktarda fiziksel altına sahip olduğu doğru. Ama Putin rejiminin ihtiyaç duyduğu şeylerin parasını ödemek için bu altın ne kadar işe yarar? Altın külçeleriyle büyük ölçekli modern ticaret yapabilir misiniz?
Oligarkların kırılganlığı Putin’in de kırılganlığı
Son olarak, geçen hafta yazdığım üzere, Rus oligarklar varlıklarının çoğunu denizaşırı hesaplarda saklıyor; yani demokratik hükümetler gereken iradeyi ortaya koyarsa bunlar dondurulabilir, hatta el koyulabilir. Rusya’nın bu varlıklara ihtiyacı olmadığını söyleyebilirsiniz, haklı da olursunuz. Gelgelelim Putin’in görev süresi boyunca yaptığı her şey, oligarkların desteğini olmazsa olmaz gördüğünü gösteriyor; yani onların kırılganlığı Putin’in de kırılganlığı anlamına geliyor.
Putin’in elinde hala son bir koz var
Rusya’nın Ukrayna öncesi verdiği güçlü imaja dair bir soru işareti de kleptokratik bir rejimin nasıl olup da etkin ve efektif bir orduya sahip olduğuydu. Ama belki de değildi.
Putin’in elinde hala son bir koz var: Avrupa sorumsuz politikalar yüzünden Rus doğal gazına aşırı bağımlı hale geldi. Bu durum Batı’nın Putin’in saldırganlığına verdiği tepkiyi belli bir seviyede tutabilir.
Ama Avrupa ısınmak için esasen doğalgaz yakıyor; kış aylarında gaz tüketimi yaza göre 2.5 kat fazla. Ve kış bitmek üzere. Avrupa Birliği gereken zor tercihleri yapmaya karar verirse, Rus doğal gazının olmadığı bir kışa hazırlanacak vakti var.
Söylediğim gibi Putin, Kiev’i pekala alabilir. Ama alsa bile güçlenmiş değil zayıflamış olacak. Rusya’nın Potemkin benzeri bir süper güç olduğu ortaya çıktı; gerçek gücü görünen gücünden çok daha az.
© 2022 The New York Times Company
