Adam Satariano / New York Times
Avrupa Birliği düzenleyicileri, Elon Musk’ın sosyal medya platformu X’in yasa dışı içerik ve dezenformasyonla mücadeleye yönelik bir yasayı ihlal etmesi nedeniyle büyük cezalar vermeye hazırlanıyor. Konuya yakın dört kişi, bu adımın, ABD ile ticaret, gümrük vergileri ve Ukrayna savaşı gibi konularda yaşanan geniş çaplı transatlantik gerilimler arasında, eski Başkan Donald Trump’ın en yakın danışmanlarından birinin hedef alınmasıyla birlikte tansiyonu artırabileceğini söyledi.
Kaynaklara göre cezalar arasında para cezası ve ürün değişikliği talepleri yer alacak. Bu yaptırımların yaz aylarında duyurulması bekleniyor ve yeni bir AB yasası kapsamında sosyal medya şirketlerini denetlemeye zorlayan ilk yaptırım olacak.
Avrupa makamları, X’e ne kadar büyük bir ceza verileceğini değerlendirirken, Trump’ı daha fazla kızdırma riskini de hesaba katıyor. Bir kaynağa göre ceza örnek teşkil etmesi amacıyla 1 milyar doları aşabilir.
AB yetkilileri, X'e yönelik soruşturmanın Trump'ın bu hafta açıkladığı yeni gümrük vergilerinden bağımsız olarak sürdüğünü belirtti. Soruşturma 2023’te başladı ve düzenleyiciler geçen yıl X’in yasayı ihlal ettiğine dair geçici bir karar verdi.
Yetkililer, AB ve X'in şirketin düzenleyicilerin endişelerini giderecek değişiklikleri kabul etmesi halinde hâlâ bir uzlaşmaya varabileceğini söyledi.
X ayrıca, daha kapsamlı olan ikinci bir AB soruşturmasıyla da karşı karşıya. Bu soruşturmada, iki kaynak, AB yetkililerinin, X’in kullanıcı kaynaklı içerikleri denetleme konusundaki serbest yaklaşımının, yasa dışı nefret söylemi, dezenformasyon ve demokrasiyi zayıflattığı düşünülen diğer içeriklerin merkezine dönüşmesine neden olduğu yönünde bir dosya hazırladığını belirtti.
Avrupa Komisyonu sözcüsü, “Avrupa Birliği’nde faaliyet gösteren tüm şirketlere karşı yasalarımızı adil ve ayrım gözetmeden, küresel kurallara tam uyum içinde uygulamaya devam edeceğiz” dedi ancak X hakkında yorum yapmadı.
X, yorum yapmayı reddetti. Ancak haberin yayımlanmasından sonra yaptığı paylaşımda, platforma yönelik yaptırımın “eşi benzeri görülmemiş bir siyasi sansür eylemi ve ifade özgürlüğüne saldırı” olacağını belirtti. Şirket, işini savunmak ve “Avrupa’da ifade özgürlüğünü korumak” için elinden gelen her şeyi yapacağını söyledi.
Brüksel’deki yetkililer, Avrupa politikalarını sansür olarak eleştiren Musk’ın, herhangi bir düzenlemeye karşı direneceğini öngörüyor. Temmuz ayında, AB'nin ön tespitlerinin yayımlanmasının ardından Musk, herhangi bir cezayı “çok açık bir mahkeme mücadelesiyle” karşılamayı sabırsızlıkla beklediğini söylemişti.
Bu durum, geniş kapsamlı sonuçlar doğurabilecek hukuki bir çatışmanın önünü açabilir. Musk, AB’nin hizmette değişiklik yapılması yönündeki taleplerine uymayı reddederse, bir çıkmaz yaşanabilir.
X’e yönelik soruşturma, sosyal medya şirketlerinin platformlarını daha sıkı denetlemesini ve hizmetlerinin nasıl çalıştığı konusunda yeterli şeffaflık sağlamasını zorunlu kılan Dijital Hizmetler Yasası’nın uygulanmasına yönelik ilk büyük girişim olarak yakından izleniyor. Yasa, ifade özgürlüğüne dair transatlantik tartışmalarda da gündeme geliyor. Şubat ayında ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, AB düzenlemelerini dijital sansürle karşılaştırmıştı.
Trump’ın seçilmesinden sonra, Avrupa düzenleyicilerinin X soruşturmasını potansiyel etkilerini değerlendirmek için yavaşlattıkları belirtiliyor. Ancak son dönemde ABD ile ticaret gerilimlerinin artması üzerine yetkililer soruşturmaya devam etme kararı aldı.
Geçen yıl, AB düzenleyicileri, X’in dış araştırmacılarla veri paylaşmayı reddettiği, bu durumun dezenformasyon ve zararlı içeriklerin platformda nasıl yayıldığını ölçmeyi zorlaştırdığı sonucuna vardı. Yetkililer ayrıca X’in reklam verenlerle ilgili yeterli şeffaflık sağlamadığını ve “doğrulanmış” hesaplara sahip kullanıcıların kimliklerini doğrulamada başarısız olduğunu, bunun da platformu kötüye kullanıma ve yabancı müdahaleye açık hale getirdiğini düşünüyor.
AB ve X, soruşturma kapsamında aylardır temas halindeydi. Geçen yılki ön karar sonrası şirket, düzenleyicilere karşı yüzlerce itiraz noktası sundu. Yetkililer, bu itirazlara yanıt vermek için çalışmalarını sürdürüyor.
Dijital Hizmetler Yasası kapsamında şirketler, küresel gelirlerinin %6’sına kadar para cezasına çarptırılabiliyor. Ancak düzenleyiciler genellikle en yüksek ceza oranına başvurmuyor.
Google, Meta, Apple ve Amazon’un aksine halka açık olmayan X, yalnızca Elon Musk’a ait. AB düzenleyicileri, cezanın hesaplanmasında, Musk’ın özel mülkiyetinde bulunan SpaceX gibi diğer şirketlerinin gelirlerini de dikkate alabilecek bir yasa maddesini kullanmayı değerlendiriyor. Bu durum, olası cezanın 1 milyar doları aşmasına neden olabilir.
AB’nin hedefinde yalnızca X yok. Düzenleyicilerin, teknoloji sektöründe rekabeti artırmayı amaçlayan 2022 tarihli Dijital Pazarlar Yasası’nı ihlal ettikleri gerekçesiyle Meta ve Apple’a yönelik cezaları da duyurması bekleniyor. Meta ayrıca, Dijital Hizmetler Yasası’nı ihlal ederek çocukları yeterince korumadığı gerekçesiyle ayrı bir soruşturma altında.
Bu soruşturmalar, AB’nin Amerikalı teknoloji devlerine yönelik sıkı düzenleme politikasını sürdüreceğini gösteriyor. Son on yılda AB, Amazon, Apple, Google ve Meta gibi ABD merkezli büyük teknoloji şirketlerini, rekabete aykırı ticari uygulamalar, zayıf veri gizliliği ve kullanıcı içerikleri üzerindeki yetersiz denetim nedeniyle soruşturdu ya da cezalandırdı.
Avrupa’nın teknoloji düzenlemeleri, Trump’ın bu hafta AB’ye yönelik açıkladığı gümrük tarifelerinin büyüklüğünde de etkili olmuş olabilir. Şubat ayında Beyaz Saray, Dijital Pazarlar Yasası ve Dijital Hizmetler Yasası’nın Amerikan şirketlerini haksız şekilde hedef alıp almadığını incelediğini duyurdu.
© 2025 The New York Times Company
