Steven Erlanger / The New York Times
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun son demlerini yaşadığı ve Gazze Şeridi'nde Hamas'a karşı yürütülen savaş sona erdiğinde görevini bırakmak zorunda kalacağı görüşü yaygın. Başbakan, Hamas'ın 7 Ekim saldırısına, tahminen bin 200 İsraillinin öldürülmesine ve ardından gelen zorlu savaşa yol açan hükümet ve güvenlik başarısızlıklarından sorumlu tutulan ve kamuoyu yoklamalarında tarihsel olarak sevilmeyen bir isim. Çeşitli yolsuzluk suçlamalarıyla uzun süredir devam eden bir davayla karşı karşıya.
Ayrıca Netanyahu, ABD'nin savaş sonrası İsrail'in yanında askerden arındırılmış bir Filistin ile iki devletli bir çözüme giden yolu yaratma çabalarında Başkan Joe Biden'a meydan okudu. Filistin devletine karşı çıkmak İsrailliler arasında popüler olsa da Washington'a meydan okumak riskli görülüyor. Ancak Bibi olarak da anılan 74 yaşındaki Netanyahu, İsrail siyasetinin karmaşık koreografisinde dikkate değer bir dansçı oldu ve daha önce düşüşüne dair yapılan pek çok tahminden sağ çıktı. İsrail'de yeni seçimlerin yasal olarak 2026 Ekim sonuna kadar yapılması gerekmiyor.
Sol eğilimli Haaretz gazetesinin analistlerinden Anshel Pfeffer, "Hepimiz Bibi'yi geçmişte bırakmak isteriz. Ancak onu istifaya zorlamanın bir yolu yok" diyor. Peki Netanyahu o tarihten önce görevi nasıl bırakabilir? İşte en olası yollar:
1. yol: Koalisyonun çökmesi
Netanyahu'yu devirmenin en kolay yolu koalisyonunun dağılması. Netanyahu 120 üyeli parlamentoda 64 sandalyeye sahip. Dolayısıyla sadece beş üyenin ayrılması hükümeti düşürecek ve üç ay içinde seçime gidilmesini zorunlu kılacaktır.
Netanyahu'nun liderliğini yaptığı Likud Partisi Kasım 2022'de 32 sandalye kazanarak en çok sandalye kazanan parti oldu. Ancak hükümeti kurmak için Bezalel Smotrich ve Itamar Ben-Gvir liderliğindeki iki küçük aşırı sağcı parti de dahil olmak üzere beş partiyi daha yanına almak zorunda kaldı. Bu partilerin toplam 13 sandalyesi Netanyahu'yu iktidarda tutarken, hükümet içinde bir tür aşırı sağ muhalefet olarak hareket ediyorlar.
Smotrich ve Ben-Gvir, 7 Ekim'den sonra hükümete katılmayı kabul ederek şimdilik koalisyonu güçlendiren Benny Gantz ve Gadi Eisenkot gibi merkez sağ muhalefet figürlerini de içeren savaş zamanı güvenlik kabinesinin bir parçası değil. Smotrich ve Ben-Gvir bir yandan Filistin devleti fikrine şiddetle karşı çıkarken bir yandan da İsrailli sivillerin savaştan sonra Gazze'ye yeniden yerleşmesini desteklemeye çalışıyorlar.
Netanyahu için daha da acı olanı, İsrail'in Gazze'de şu anda müzakere ettiği gibi uzun vadeli bir ateşkes için gerekli olacak herhangi bir rehineye karşılık esir anlaşmasına karşı çıkmaları. Smotrich ve Ben-Gvir'in hükümetten ayrılması halinde, ki Netanyahu'nun ateşkes anlaşmasını kabul etmesi halinde bu güçlü bir olasılık, Yair Lapid liderliğindeki başka bir muhalefet partisi rehine anlaşmasını kurtarmak için geçici olarak devreye girebilir, ancak erken seçimleri engelleyemez.
Ya da Smotrich ve Ben-Gvir, İsrail yerleşimlerinin devam etmesine izin verecek ve bağımsız bir Filistin yaratma çabalarını engelleyecek partilerin liderleri olarak aday olacakları seçimleri zorlamak için Netanyahu'yu terk etmeye karar verebilirler. Bu senaryodaki amaçları, Netanyahu ve partisinin 7 Ekim'deki başarısızlıklarından dolayı kızgın olan sağ kanat seçmenlerinin çoğunu kazanmak.
2. yol: Güven oylaması
İkinci ve daha karmaşık bir yol ise güven oylaması. Prensip olarak, üyelerinin çoğunluğunun desteğini alabilen herhangi bir parlamento üyesi başbakan olabilir. Likud liderliğindeki mevcut hükümette bu meydan okuma büyük olasılıkla bir parti üyesinden gelecektir. İsrail haber kanalı Channel 12'de siyasi analist olan Amnon Abramovich ve Haaretz'den Pfeffer, en az beş Likud milletvekilinin mevcut hükümetten ayrılması ve Netanyahu'nun yerine parti içinden birini seçmesi, ardından da milletvekillerinin çoğunluğunun kendi seçimlerini kabul etmesi gerektiğini söyledi. Bu mekanizmanın amacı, bir hükümeti düşürürken diğerini en az zararla kurmak.
Bu, Likud'u iktidarda tutarken erken seçimleri de önleme avantajına sahip olacaktır. Abramovich'e göre sorun, Savunma Bakanı Yoav Gallant ya da Kudüs'ün eski Belediye Başkanı Nir Barkat ya da eski Knesset Başkanı Yuli Edelstein gibi böyle bir manevraya öncülük etmesi en muhtemel Likud politikacılarının hepsi diğerlerinin de kendileriyle birlikte gitmesini ister. Abramovich, "Her biri liderlik etmekten mutlu olur ama takip etmekten değil" dedi. Pfeffer da aynı fikirde: Kimse işi rakibine tepside sunmak istemez.
Pfeffer, Netanyahu'nun rakiplerini birbirine düşürme ve bazen özenle tutulmuş dosyalara dayanarak kendisine karşı hareket etmeleri halinde onları siyasi ölümle tehdit etme konusunda son derece yetenekli ve deneyimli olduğunu söyledi.
3. yol: Muhalefetin savaş hükümetinden ayrılması
Her ikisi de saygın eski generaller olan Gantz ve Eisenkot, savaş zamanı birlik hükümetinden ayrılabilir ve erken seçim için bir harekete liderlik etmeye çalışabilirler. Ancak her ikisi de çoğunluğa sahip olmadıkları için Netanyahu hükümetini tek başlarına düşüremezler. Yeni seçimlerin bile üç aylık bir kampanya gerektireceği düşünüldüğünde, Netanyahu onların görüşleri ve savaş sırasındaki eylemleri üzerindeki kısıtlamaları olmaksızın başbakan olarak kalacaktır. Bu ve savaş zamanı birlik ilkesi şu ana kadar Gantz ve Eisenkot'u hükümetin içinde tuttu. Ancak uzun süreli bir ateşkes olması ve savaşın sona ermesi halinde aksi yönde karar verebilirler.
Şu anda İsrail'in en popüler siyasetçisi olan Gantz'ın hükümetten ayrılıp ayrılmama ve ne zaman ayrılacağı konusunda en çok çelişki yaşayan biri olduğu düşünülürken, Gantz'ın partisinin bir üyesi olan Eisenkot savaş sırasında Netanyahu'ya yönelik eleştirilerinde daha açık sözlü oldu.
4. yol: Sivil protesto
Bazılarının en olası gördüğü dördüncü yol ise 7 Ekim'den önce yaklaşık dokuz ay boyunca İsrail'i bölen Netanyahu karşıtı gösterilerin güçlü bir şekilde yeniden başlaması olacaktır. Savaş bir tür birlik yaratmış olsa da rehineler, savaşın nasıl sona erdirileceği ve çatışmalar sona erdiğinde Gazze ve Filistinliler konusunda ne yapılacağı gibi konular şimdiden halk içinde çatırdamalara neden oldu.
Savaş sonrasında iki devletli bir çözüm için çalışma önerisi Netanyahu tarafından reddedildiğinden ve yeni bir İsrail hükümetine de bağlı olacağından, bu Biden için bir ikilem yaratacaktır. Ancak ABD'li yetkililer Netanyahu ile doğrudan karşı karşıya gelmenin büyük olasılıkla ters etki yaratacağını ve Netanyahu'nun Likud içinde ve ülke genelinde bir Filistin devletinin önündeki vazgeçilmez engel olarak kampanyasını güçlendireceğini de belirtiyor.
İsrail'in popüler gazetelerinden Yedioth Ahronoth'un köşe yazarlarından Nahum Barnea, İsraillilerin yüzde 80'inin Netanyahu'nun gitmesini istediğini belirterek, "Ancak mevcut hükümeti bozabilecek bir mekanizmamız yok ve Netanyahu hala çok aktif ve suçlu ya da sorumlu olduğuna inanmıyor. Biden'a karşı bile kazanabileceğini göz ardı etmiyorum" ifadelerini kullandı.
© 2024 The New York Times Company
