Keith Bradsher / New York Times
Rusya’dan Çin’e yük trenleriyle Sibirya kerestesi taşınıyor; bu keresteler mobilya parçalarına ve yemek çubuklarına dönüştürülmek üzere Çin’de işleniyor. Kamyonlarla taşınan Rus kolza tohumları ise Çin’de kanola yağı üretiminde kullanılıyor. Lüks bir ikinci el otomobil galerisi ise Rus müşterilere, ülkelerine göndermek üzere yeni model kullanılmış araçlar satıyor.
Manzhouli’de, yani Çin’in Rusya sınırındaki en büyük geçiş noktasında, iki ülke ekonomilerinin giderek iç içe geçtiği açıkça görülüyor. Çin, Rus petrolü, kerestesi ve kömürünün en büyük alıcısı konumunda ve çok yakında Rus doğal gazının da en büyük müşterisi olacak. İki ülke arasındaki ticaret geçen yıl 240 milyar doları aştı; bu rakam, Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgalinden bu yana yüzde 66 arttı. Çin, Rusya’nın savaşta kullandığı insansız hava araçları ve parçalarının önemli bir tedarikçisi konumunda.
Çin'in Rusya'ya desteği ve Avrupa
Çin’in Rus ekonomisine verdiği güçlü destek, Moskova’nın ayakta kalmasını sağladı. Pek çok ülke, Rusya’yı küresel finans sisteminden dışlayarak iç ekonomisini zora soktu. Çin, Ukrayna savaşına karşı ise tamamen zıt bir tutum sergiliyor.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, bu ay Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile görüşmesinin ardından “Çin-Rusya ilişkileri bugün dünyadaki en istikrarlı, olgun ve stratejik açıdan en önemli büyük ülke ilişkisini temsil ediyor” dedi.
Çin’in Moskova’ya bu denli güçlü destek vermesi, Pekin-Brüksel ilişkilerine yeni bir gerilim getirdi. Eğer Çin, Rusya’dan uzak durmuş olsaydı, Avrupa Birliği, ABD Başkanı Donald Trump’ın bu yıl Avrupa mallarına yönelik tehdit ettiği tarifelerden kaçınmak için Çin’e yönelebilirdi.
Avrupa Birliği liderleri, Perşembe günü Pekin’de Çinli yetkililerle yapılacak zirvede, Xi Jinping’den Rusya’nın Ukrayna savaşındaki ekonomik ve endüstriyel desteğini azaltmasını talep etmeye hazırlanıyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bu ay Çin’in savaş konusundaki tutumunun AB ile Pekin arasındaki ilişkilerde “belirleyici faktör” olacağını söyledi.
Manzhouli: Rus hammaddesinden Çin üretimi
Rusya ile Çin arasındaki ticaretin büyük kısmı uzun süredir Manzhouli üzerinden gerçekleşiyor. 1900 yılında Rusya, bu kente kuzeydoğu Çin’e uzanan bir demiryolu hattı inşa etti. Günümüzde Rusya’dan gelen trenler ve kamyonlar çoğunlukla kereste ve yeni kesilmiş tahta ürünleri taşıyor: İnşaat ve mobilya için çam, yemek çubukları için beyaz huş, kalıp işleri için titrek kavak ve maden destekleri için dayanıklı bir ürün.
Bu ticaret akışı, Rusya’nın ekonomik durumunun zayıfladığını ortaya koyuyor. Rusya artık fiilen Çin’in ekonomik uydusu konumunda; üretim yerine hammadde satıyor ve Çin’den giyim, elektronik ve otomobil gibi ürünlere bağımlı.
Rusya’nın Çin’e bağımlılığı artıyor
Rusya ekonomisinin yaklaşık yüzde 6’sı artık Çin’e yapılan ihracattan oluşuyor. Bu oran, uluslararası yaptırımlar altındaki İran’la benzer seviyede. ABD Başkanı Trump, Rusya’ya yaptırım amacıyla Rusya ile ticaret yapan ülkelere yüksek tarifeler veya diğer yaptırımlar uygulama tehdidinde bulundu ancak Çin’i özel olarak isimlendirmedi.
Manzhouli’nin resmi ekonomik stratejisi “Rus tedariki, Çin işleme” anlayışı üzerine kurulu. Bu da Rusya’nın, Çin’in devasa üretim sektörüne hammadde tedarikçisi haline geldiğini gösteriyor.
Rusya, Çin’den giyim, elektronik ve otomobil gibi ürünler alıyor. Çin’den Rusya’ya yapılan ihracat, Ukrayna savaşı başlamasından bu yana yüzde 71 arttı.
Kültürel ve medyatik yansımalar
Çin’in savaş konusundaki desteği medya ve kültürel alanlarda da kendini gösteriyor. Çin devlet medyası Ukrayna savaşında açıkça Rusya’yı desteklerken, Çin otellerinde Amerikan televizyon kanalları yerini yavaş yavaş Rus kanallarına bırakıyor. Manzhouli mağazalarında Stalin markalı votka, öğütülmüş kahve satılıyor, hatta bir dükkanda Sovyet liderlerinin büstleri ile Putin’i andıran matruşka bebekler bulunuyor.
Üretim Çin'den tedarik Rusya'dan
1950’lerde Sovyet danışmanlar, Çin’in demir-çelik fabrikaları, demiryolları ve silah üretimi tesislerinin kurulmasına yardımcı olmuştu. Ancak bugün Çin, dünya imalatının yüzde 32’sini üretiyor ve ABD, Japonya, Almanya, Güney Kore ve İngiltere’nin toplamından daha fazla üretim yapıyor. Buna karşın, Rusya’nın küresel imalat payı yalnızca yüzde 1,33.
Çin, Rusya’dan kereste ve diğer hammaddeleri ithal ederek ABD ve müttefiklerinden yapılan ithalatı azaltıyor. Örneğin Kanada’dan aldığı kolza tohumu gibi hammaddeleri, Kanada’nın ABD Başkanı Joe Biden ve Trump yönetimleri döneminde Çin mallarına yüksek tarifeler getirmesinden sonra Rusya’dan almaya başladı. Çin, Kanada’dan gelen kanola yağı ve küspe ithalatına yüzde 100 gümrük vergisi koydu ve Kanada’ya karşı ticari dava açtı.
Manzhouli’deki Xinfeng Tahıl ve Yağ Sanayi şirketinde, sınırdan sadece 1 mil uzaklıktaki yüksek otomasyonlu fabrikada Rus kolza tohumları işlenerek kanola yağı üretiliyor.
Yakındaki bir kereste fabrikasının müdürü Huang Baoqiang, şirketinin Sibirya’dan büyük miktarda kereste aldığını ve bunları yatak somyası ve mobilya parçalarına dönüştürdüğünü söyledi.
ABD Hazinesi, Rusya ile dolar üzerinden işlem yapılmasını engellemeye çalışsa da Huang, Çin yuanı ve Rus rublesiyle VTB Bankası aracılığıyla ödeme yapabildiğini belirtti. VTB, Rusya’nın en büyük bankalarından biri ve ABD ile AB’nin yaptırımlarına maruz kalmıştı.
Gerilim noktaları neler?
Ancak Rusya-Çin ticaretinde bazı gerilimler de var. Rusya, Çin’e taze kesilmiş çam sevkiyatını yasakladı. Bunun yerine çam kabuğu soyularak Sibirya’daki kereste fabrikalarında tahtaya dönüştürülüyor; bu da iş insanlarını rahatsız ediyor.
Çin ise geçen yılın başında, devlet sahibi kömür madenleri üretimi artırınca, Rus kömürüne karşı gümrük vergileri getirdi.
Ticaretteki en büyük gerilim ise otomobil sektöründe yaşanıyor. 2021’de Çin otomobilleri Rusya’da pek tercih edilmiyordu. Ancak Ukrayna işgali sonrası Batılı otomobil üreticileri Rusya pazarından çekildi, Çinli markalar ise fiyatları düşürerek pazar payı kaptı. Geçen yıl yaz sonunda Çin otomobilleri Rusya pazarının yüzde 60’ını ele geçirmişti.
Rus otomobil üreticileri, Batılı rakiplerin çekilmesinden fayda sağlamayı beklerken, Çinli otomobillerin başarısı karşısında hayal kırıklığı yaşadı. Moskova’yı, ithal araçlara 7.500 dolar ek vergi getirmeye ikna ettiler. 1 Ekim’den itibaren uygulanan vergi, Rus vatandaşlarının kişisel kullanımı için satın aldığı kullanılmış araçlar için geçerli değil.
Ancak bu vergi, Çin’den Rusya’ya otomobil ihracatını olumsuz etkiledi. Bu yılın ilk beş ayında Çin’den yapılan otomobil ihracatı geçen yıla göre yüzde 58 azaldı.
AlixPartners danışmanlık firmasından Stephen Dyer, “Bu, Çinli otomobil üreticilerinin yıllardır en iyi pazarları olarak gördükleri Rusya için soğuk bir duş oldu,” dedi.
İkinci el piyasasında fırsatlar
Manzhouli’deki Çinli girişimciler, Rusya’daki kurallardaki bu kullanılmış araç muafiyetinden faydalanıyor. Rus sınırına birkaç adım mesafedeki lüks bir ikinci el otomobil galerisi, yeni araçlar bulunamadığı için sadece bir ay önce kullanılmış BMW, Land Rover, Volkswagen gibi popüler markaları ve Zeekr, Hongqi gibi Çin markalarını Rus müşterilere satıyor.
Galeri personeli, yeni araç bulunmadığını ancak çok az kullanılmış araçların satın alınıp sevk edilebildiğini belirtti.
© 2025 The New York Times Company
