Jack Nicas / The New York Times
Analistler aylardır Brezilya Başkanı Jair Bolsonaro'nun seçimi kaybetmeye mahkum olduğunu söylüyorlardı. Son haftalarda anketler ilk turda bile kaybedebileceğini veya başkanlığını sadece bir dönem sonra sonlandırabileceğini öne sürdü. Ülkedeki başkanlık yarışında Bolsonaro, geride kaldı. Buna rağmen kutlama yapan yine o oldu.
Eski solcu başkan Luiz Inácio Lula da Silva, dün geceyi önde kapatmasına rağmen Bolsonaro tahminlerin çok üzerinde performans gösterdi ve yarışı ikinci tura taşıdı. Brezilya seçim kuruluna göre oyların yüzde 99.87'si sayıldı. Da Silva oyların yüzde 48,4’ünü, Bolsonaro ise yüzde 43,23'ünü aldı. Da Silva'nın ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50'yi geçmesi gerekiyordu.
Latin Amerika'nın en büyük ulusu için yıllardır en önemli oylama olarak kabul edilen seçimde 30 Ekim'de karşı karşıya gelecekler. Sonucun ikinci tura kalmasının nedeni kısmen iki adamın 217 milyonluk ülke için ortaya koyduğu birbirinden tamamen farklı vizyonlardan ve kısmen de Brezilya’da artan çevre tehditleri, açlık, sıçrayan bir ekonomi ve kutuplaşmış bir nüfus gibi bir dizi zorlukla karşı karşıya kalmasından kaynaklanıyor.
Hile olabileceğini iddia etti
Seçim, dünyanın en büyük demokrasilerinden biri için büyük bir sınav olarak görüldüğünden dünya genelinde geniş çapta izlenecek. Bolsonaro aylardır ülkenin elektronik oylama makinelerini hiçbir kanıtı olmadan sahtekarlıkla eleştirdi ve kaybetmesinin tek yolunun seçimde hile yapılması olduğunu iddia etti.
Bolsonaro Pazar günü geç saatlerde gazetecilere anketlerdeki yalanların üstesinden geldiğini ve şimdi ikinci turda bir avantaja sahip olduğunu hissettiğini söyledi. Ancak Bolsonaro bu olumlu sonuçlara rağmen ordunun sonuçları kontrol etmesini bekleyeceğini söyleyerek hile olabileceğini de öne sürdü. Bolsonaro, “Sistemimiz yüzde 100 sağlam değil. Tamamen bilgisayarlı bir sistemde her zaman anormal bir şey olma olasılığı var” dedi.
Anketleri geçti
Bolsonaro, aylarca büyük mitinglerini kanıt olarak göstererek, anketlerin desteğini hafife aldığını iddia etmişti. Yine de, hemen hemen her anket onun geride olduğunu gösterdi. Pazar günü, onun haklı olduğu açıktı. Brezilya'nın en büyük anket şirketlerinden biri olan Ipec'in seçimlerden bir gün önce ki tahminine göre Bolsonaro, 27 eyaletin tamamında daha iyi performans gösterdi. Tahminlere göre 10 eyalette en az yüzde 8 puan aştı. Anketörlerin ülke genelinde muhafazakar adayların gücünü yanlış değerlendirdiği ortaya çıktı.
Desteklediği bakanlar Kongre'ye seçildi
Bolsonaro tarafından desteklenen valiler ve milletvekilleri de pazar günü katıldıkları yarışların çoğunu kazanarak anketlerden daha iyi performans gösterdiler. Rio de Janeiro eyaletinin sağcı valisi Cláudio Castro, yüzde 58 oyla, Ipec'in tahmininden 11 puan daha fazla bir oy farkıyla yeniden seçildi. Bolsonaro'nun eski bakanlarından en az yedisi, Amazon'da hızla artan ormansızlaşmayı denetleyen eski çevre bakanı ve Brezilya'nın pandemi sırasında aşı satın almakta gecikmesi nedeniyle geniş çapta eleştirilen eski sağlık bakanı da dahil olmak üzere Kongre'ye seçildi.
"Yüzde 70'ini almasını bekliyorduk"
Bolsonaro'nun Rio de Janeiro'daki evinin dışında, destekçileri kutlama yapmak, dans etmek ve bira içmek için toplandılar. Birçoğu, Bolsonaro'nun destekçileri için üniforma haline gelen Brezilya milli futbol takımının parlak sarı formalarını giyiyordu. Bolsonaro’nun yüzünün göğsünü kapladığı bir tişört giyen 65 yaşındaki Silvana Maria Lenzir, “Oyların yüzde 70’ini almasını bekliyorduk. Sonuçlar gerçeği yansıtmıyor” dedi.
Yine de önümüzdeki dört hafta boyunca Bolsonaro, pazar günü en üst sırada yer alan da Silva'da zemin oluşturmak zorunda kalacak. Sağcı başkan, 1988'de Brezilya'nın modern demokrasisinin başlamasından bu yana ikinci kez aday olup kaybeden ilk görevdeki başkan olmaktan kaçınmaya çalışıyor.
Aynı zamanda da Silva, yıllar önce düşünülemez görünen çarpıcı bir siyasi canlanmayı tamamlamaya çalışıyor. Da Silva geceyi birinci olarak bitirmesine rağmen, destekçilerine yaptığı konuşmada kasvetli bir hal aldı. Ancak şimdi Bolsonaro'yla birebir tartışma şansını memnuniyetle karşıladığını söyledi. Da Silva, “Onun inşa ettiği Brezilya ile bizim inşa ettiğimiz Brezilya'yı karşılaştırabiliriz. Yarın kampanya başlıyor” dedi.
Beşinci sınıf eğitimi almış eski bir metal işçisi ve sendika lideri olan da Silva, Brezilya'nın büyümesi sırasında önderlik etti. Görevden ayrıldıktan sonra yolsuzluk suçlamalarından hüküm giydi ve 580 gün hapis yattı. Geçen yıl, Yüksek Mahkeme bu suçlamaları reddetti, yargıcın davalarında önyargılı olduğuna karar verdi ve seçmenler o zamandan beri Lula olarak bilinen adamın arkasında toplandı.
Birbirlerine zıt politikalar
İki adam ülkenin en önde gelen ve kutuplaştırıcı politikacıları. Brezilya'da sol, Bolsonaro'yu ülkenin demokrasisi ve dünya sahnesindeki konumu için tehlikeli bir tehdit olarak görürken, ülkenin muhafazakarları da Silva'yı Brezilya'nın kurumlarını çürütmeye yardımcı olan geniş bir yolsuzluk planının merkezi bir parçası olan eski bir hükümlü olarak görüyor.
76 yaşındaki Da Silva, sosyal güvenlik ağını genişletmek, asgari ücreti artırmak ve daha fazla insana beslenme ve barınma yardımı sağlamak dahil olmak üzere yoksullara yönelik hizmetleri genişletmek için zenginler üzerindeki vergileri artırma planını seçmenlere sunuyor. Da Silva seçim kampanyasını, daha iyi bir gelecek için tüm Brezilyalıların günde üç öğün yemek yeme taahhüdü de dahil olmak üzere geniş vaatler etrafında inşa etti.
67 yaşındaki Bolsonaro, kampanyasını Brezilya'nın muhafazakar geleneklerini sol elitlerden gelen tehditlerden korumak üzerine kurdu. Kampanya sloganı, “Tanrı, aile, vatan ve özgürlük” oldu. Yasallaştırılmış uyuşturucular, yasallaştırılmış kürtaj, LGBTQ hakları, din özgürlüğü ve ifade özgürlüğü üzerindeki kısıtlamalar gibi şeylere karşı savaşma sözü verdi.
Bolsonaro'nun ilk dönemine, mahkemelerle çatışmalar, yolsuzluk skandalları ve pandemi dahil olmak üzere birçok kargaşa damgasını vurdu. Ancak, birçok Brezilyalıyı ve uluslararası toplumu alarma geçiren, seçimlerde iktidardan vazgeçmeyeceği yönündeki tahminler oldu. Geçen yıl Bolsonaro, destekçilerine seçimin üç sonucu olduğunu söyledi: Kazanması, öldürülmesi ya da tutuklanması. Sonra, “Söyleyin onlara, asla tutuklanmayacağım” diye ekledi.
Bolsonaro, Brezilya'nın 1990'ların sonunda kullanmaya başlamasından bu yana sistemde yaygın bir hile kanıtı olmamasına rağmen, Brezilya'nın elektronik oylama makinelerini yıllarca sorguladı. Pazar günkü oylamadan dört gün önce siyasi partisi, kanıt olmaksızın, bazı hükümet çalışanlarının seçim sonuçlarını iz bırakmadan manipüle etmek için mutlak güce sahip olduğunu iddia eden iki sayfalık bir belge yayınladı. Seçim yetkilileri bu iddiaları yanlış ve dürüst olmayan ve seçimi engellemeye, bozmaya yönelik açık bir girişim olarak nitelendirdi. Bir gün sonra, Pazar günkü oylamadan önceki son tartışmada Bolsonaro'ya doğrudan seçim sonuçlarını kabul edip etmeyeceği soruldu. Cevap vermedi.
© 2022 The New York Times Company
