Farnaz Fassihi / The New York Times
İran ve İsrail arasında doğrudan bir askeri çatışma olasılığı, İran'ın silahlı kuvvetlerine olan ilginin yeniden artmasına neden oldu. Bu ay İsrail, İran'ın Suriye'nin başkenti Şam'daki diplomatik yerleşkesinde bir binaya saldırdı ve İran'ın yedi üst düzey komutanını ve askeri personelini öldürdü. Bunun üzerine İran misilleme tehdidinde bulundu. İran'ın ordusuna ve askeri kabiliyetlerine yakından bakalım:
İran'ın ordusu şu anda neden önemli?
İsrail'in Şam'daki İran diplomatik yerleşkesine saldırmasının ardından İran, askeri personelinin öldürülmesinin intikamını alma tehdidiyle karşılık verdi. İsrail, yerleşkenin meşru bir hedef olduğunu çünkü askeri komutanlar tarafından kullanıldığını söyledi. ABD ve İsrail'den yetkililer İran'ın cevabının muhtemelen kendi topraklarından gerçekleşeceğini değerlendirdi.
ABD'nin eski başkanı Donald Trump'ın 2020'de General Kasım Süleymani'nin öldürülmesi emrini vermesinin ardından İranlılar da böyle yapmış, Irak'taki iki ABD askeri üssüne balistik füzeler fırlatmış ve 100'den fazla Amerikan askerini yaralamıştı.
İsrailli yetkililer İran'ın herhangi bir saldırısına karşı saldırı ile cevap vereceklerini söylediler ki bu da İran'ın daha fazla misilleme yapmasına ve muhtemelen daha geniş bir bölgesel savaşa dönüşmesine neden olabilir. Washington, Şam saldırısıyla hiçbir ilgisi olmadığını açıkça belirtmiş olsa da, bu tür bir çatışmanın ABD'yi de içine çekme ihtimali bile var. İran'ın birkaç gün içinde İsrail'e bir saldırı düzenlemesi beklenirken, ABD'li ve İranlı yetkililer cuma günü yaptıkları açıklamada ABD'nin ya da askeri güçlerinin hedef alınmasını beklemediklerini ifade ettiler.
Her halükarda Başkan Joe Biden, İran'ın saldırısı durumunda İsrail'e "demir gibi" destek sözü verdi. Analistler, başta ABD ve İsrail olmak üzere İran'ın düşmanlarının, İran'ın karmaşık askeri gücüyle uğraşmak istemedikleri için on yıllardır İran'a doğrudan askeri saldırıda bulunmaktan kaçındıklarını söylüyor. Bunun yerine İsrail ve İran hava, deniz, kara ve siber saldırılar yoluyla uzun bir gölge savaşına girdiler ve İsrail İran içindeki askeri ve nükleer tesisleri gizlice hedef aldı ve komutanları ve bilim insanlarını öldürdü.
Naval Postgraduate School'da ulusal güvenlik işleri doçenti ve İran ordusu uzmanı Afshon Ostovar "İran'ın vurulmamasının bir nedeni var. İran'ın düşmanları İran'dan korkmuyor. Ama İran'a karşı girişilecek bir savaşın çok ciddi bir savaş olacağının farkındalar" değerlendirmesini yaptı.
İran ne tür bir askeri tehdit oluşturuyor?
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nün geçen yıl yaptığı yıllık değerlendirmeye göre, İran silahlı kuvvetleri en az 580 bin aktif görevdeki personeli ve geleneksel ordu ile Devrim Muhafızları arasında bölünmüş yaklaşık 200 bin eğitimli yedek personeliyle Orta Doğu'nun en büyük silahlı kuvvetleri arasında yer alıyor. Ordu ve Muhafızların her biri ayrı ve aktif kara, hava ve deniz kuvvetlerine sahip ve Muhafızlar İran'ın sınır güvenliğinden sorumludur. Silahlı Kuvvetler Genelkurmay Başkanlığı tüm birimleri koordine eder ve genel stratejiyi belirler.
Muhafızlar ayrıca Ortadoğu'da direniş ekseni olarak bilinen vekil savaşçılar ağını silahlandırmak, eğitmek ve desteklemekten sorumlu seçkin bir birim olan Kudüs Gücü'nü de yönetiyor. Bu gruplar arasında Lübnan'daki Hizbullah, Yemen'deki Husiler, Suriye ve Irak'taki gruplar ve Gazze'deki Hamas ve Filistin İslami Cihat yer alıyor. İran silahlı kuvvetlerinin başkomutanı, tüm önemli kararlarda son sözü söyleyen dini lider Ayetullah Ali Hamaney.
İran ne tür silahlara sahip?
İran'ın askeri stratejisi on yıllardır caydırıcılık üzerine kurulu ve hassas ve uzun menzilli füzelerin, insansız hava araçlarının ve hava savunmasının geliştirilmesine vurgu yapıyor. Basra Körfezi ve Hürmüz Boğazı'ndan geçen gemi trafiğini ve küresel enerji kaynaklarını kesintiye uğratabilecek büyük bir sürat teknesi filosu ve bazı küçük denizaltılar inşa etti.
Ostovar, İran'ın Orta Doğu'daki en büyük balistik füze ve insansız hava aracı cephaneliklerinden birine sahip olduğunu söyledi. Bunlar arasında seyir füzeleri ve gemi savar füzelerinin yanı sıra menzili 2 bin kilometreden fazla olan balistik füzeler de bulunuyor. Bunlar İsrail de dahil olmak üzere Orta Doğu'daki herhangi bir hedefi vurabilecek kapasite ve menzile sahip.
Uzmanlara ve devlet haber medyasına röportaj veren İranlı komutanlara göre İran son yıllarda menzilleri yaklaşık bin 800 kilometre olan ve radardan kaçmak için alçaktan uçabilen geniş bir insansız hava aracı envanteri oluşturdu. İran, askeri geçit törenlerinde insansız hava araçları ve füzelerini sergileyerek bu yığınağı gizlemedi ve insansız hava araçlarında büyük bir ihracat işi kurmayı hedefliyor. İran'ın insansız hava araçları Rusya tarafından Ukrayna'da kullanılıyor ve Sudan'daki çatışmalarda da görüldü. Uzmanlara göre ülkenin üsleri ve depolama tesisleri geniş bir alana yayılmış, yeraltının derinliklerine gömülmüş ve hava savunmasıyla güçlendirilmiş olduğundan hava saldırılarıyla yok edilmeleri zor.
Diğer ülkeler İran'ın ordusunu nasıl görüyor ve zayıf yönleri neler?
Uzmanlar, İran ordusunun teçhizat, uyum, deneyim ve personel kalitesi açısından bölgedeki en güçlü ordulardan biri olarak görüldüğünü ancak ABD, İsrail ve bazı Avrupa ülkelerinin silahlı kuvvetlerinin gücü ve gelişmişliğinin çok gerisinde kaldığını söylüyor. İran'ın en büyük zayıflığı hava kuvvetleri. Ülkedeki uçakların çoğu 1941'den 1979'a kadar İran'ı yöneten Şah Muhammed Rıza Pehlevi döneminden kalma ve birçoğu yedek parça eksikliği nedeniyle devre dışı kalmış durumda. Uzmanlar, ülkenin 1990'larda Rusya'dan da küçük bir filo satın aldığını söyledi.
Uzmanlar, İran'ın tank ve zırhlı araçlarının eski olduğunu ve ülkenin sadece birkaç büyük deniz aracına sahip olduğunu söyledi. ABD'li yetkililer, Kızıldeniz'de konuşlu Saviz ve Behşad adlı iki istihbarat toplama gemisinin Husilere İsrail'e ait gemileri saldırı için belirleme konusunda yardımcı olduğunu aktardı.
İsrail'in saldırısı İran ordusunu sekteye uğratacak mı?
Suikastların İran'ın bölgesel operasyonları üzerinde kısa vadeli bir etkisi olması bekleniyor, zira yılların deneyimine ve müttefik grupların liderleriyle ilişkilere sahip komutanlar ortadan kaldırıldı. Bununla birlikte uzmanlar, İran içindeki silahlı kuvvetlerin emir komuta zincirinin bozulmadığını ve savaş çıkması halinde İsrail'e ya da diğer hedeflere yönelik saldırıları yöneten ve İran topraklarını savunanların bu liderler olacağını söylüyor.
© 2024 The New York Times Company
