Apoorva Mandavilli / The New York Times
New York'tan fare pislikleri, Wisconsin'deki köpek parklarından dışkı, Missouri'deki bir hastaneden insan atıkları... Bunlar bizi corona virüs salgınının bir sonraki bölümüne hazırlayan materyallerden bazıları. Pandeminin üzerinden dört yıl gibi bir süre geçmiş olmasına rağmen virüs, çoğu insanın bedeni ve zihni üzerindeki etkisini kaybetmiş durumda. Ancak bağışıklık savunmamızı daha iyi atlatabilen yeni bir varyant haşa ortaya çıkabilir ve zor kazanılan normale dönüşü raydan çıkarabilir.
"Takip etmeye devam etmeliyiz"
Ülkenin dört bir yanındaki bilim insanları buna dair ilk işaretleri izliyor. Seattle'daki Fred Hutchinson Kanser Merkezi'nde biyolog olan Jesse Bloom, "Artık bir pandeminin akut aşamalarında değiliz ve bence bilim insanları da dahil olmak üzere çoğu insanın pandemi öncesi yaşamlarına dönmüş olması anlaşılabilir ve muhtemelen iyi bir şey. Bununla birlikte, virüs hala gelişiyor; hala çok sayıda insanı enfekte ediyor. Bunu takip etmeye devam etmeliyiz" diye ekledi.
Bloom ve diğer araştırmacılar, popülasyonlar bağışıklık kazandıkça corona virüsün nasıl davrandığını ve geliştiğini anlamaya çalışıyor. Diğer ekipler, uzun Covid adı verilen karmaşık sendrom da dahil olmak üzere vücudun enfeksiyona verdiği tepkiyi araştırıyor. Bazı bilim insanları kalabalık bir solunum ortamında aşı etkinliğini tahmin etmek gibi giderek zorlaşan bir görevi üstlendi. Chicago Üniversitesi'nde evrimsel biyolog olan Sarah Cobey, "Entelektüel açıdan bu virüs, en azından benim için, daha da ilginç hale geliyor" dedi.
"Ek formları tahmin etmeye yardımcı oluyor"
Cobey, "SARS-CoV-2 bazı açılardan bu alandaki en derin sorulardan bazılarını ve bunların birçoğunu yanıtlamak için ne kadar yol kat etmemiz gerektiğini hatırlatan muhteşem bir çalışma oldu" dedi. Kemirgenlerden ve insanlardan alınan dışkı örneklerinde corona virüsün yinelemelerini arayan Missouri Üniversitesi'nden virüs uzmanı Marc Johnson, atık suda ortaya çıkan yeni varyantların yakından analiz edilmesinin, hangi ek formların ortaya çıkabileceğini tahmin etmeye yardımcı olabileceğini söyledi. Johnson, "Bu virüsün evrimi ve bundan sonra neler olabileceği konusunda bilgi vermeye yardımcı oluyorlar ve muhtemelen nasıl daha iyi bir aşı yapılacağı konusunda bile bilgi verebilirler" dedi.
Aşı yapmayı kolaylaştırdı
Evrimsel biyoloji bir zamanlar bilgisayar ekranına bakarak geçirilen sıkıcı saatleri içeren ezoterik bir uğraştı. Çalışmanın halk sağlığı üzerindeki etkileri genellikle belirsizdi. Pandemi bunu değiştirdi. Bloom, aşıların artık eskisinden çok daha kolay ve çok daha hızlı yapılabildiğini, bu nedenle "virüslerin nasıl evrimleştiğini gerçekten anlamanın giderek daha fazla pratik faydası olduğunu" söyledi.
Bloom da dahil olmak üzere şu anda corona virüsü inceleyen birçok evrimsel biyolog, en yakın selefinden her iki ila sekiz yılda bir yeni bir varyanta dönüşen influenza konusunda uzmandı. Bilim insanları corona virüsün de benzer şekilde davranmasını bekliyorlardı. Ancak omicron düzinelerce yeni mutasyonla geldi. Ardından evrimde bir başka büyük sıçrama olan BA.2.86 geldi ve virüsün öngörülemez olmaya devam ettiğinin sinyalini verdi. Bir virüsün bir popülasyonda gelişen yinelemeleri bağışıklık sistemini atlatma yeteneği veya aşırı bulaşıcılık gibi çeşitli avantajlara sahip oluyor.
Her versiyonu tehdit oluşturmuyor
Corona virüs ile kronik enfeksiyonlar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler arasında bile nadirdir. Ancak 2020 sonlarındaki alfa varyantı, 2021 sonlarındaki omicron varyantı ve ilk kez 2023 yazında tespit edilen BA.2.86'nın bağışıklık sistemi baskılanmış insanlardan kaynaklandığı düşünülüyor. Atlanta'daki Emory Üniversitesi'nde evrimsel biyolog olan Katia Koelle, virüs evrimleştikçe edinilen bazı mutasyonların hiçbir fayda sağlamayabileceğini veya hatta engelleyebileceğini söyledi. Virüs versiyonlarının hepsi nüfus için yaygın bir tehdit oluşturmuyor, örneğin BA.2.86 nihayetinde oluşturmadı.
Ancak bu genetik değişiklikler yine de geleceğin habercisi olabilir. BA.2.86 ortaya çıktıktan sonra, genomunun yakından analizi, virüsün vücudun bağışıklık savunmasına karşı hassas kaldığı bir noktayı ortaya çıkardı. Johnson, virüsün bir sonraki hamlesinin tam da bu noktada bir mutasyon elde etmek olacağını tahmin ediyor. Şu anda enfeksiyonların büyük bir çoğunluğunu oluşturan JN.1 varyantına atıfta bulunarak, "Emindik ki ve varyant da ortaya çıktık. BA.2.86 gibi kronik enfeksiyonlardan kaynaklanıyor gibi görünen bu soyları ne kadar çok görürsek 'bu gerçekten dikkat etmemiz gereken bir şey' gibi bir argümanımız var" diye ekledi.
Pandemi sonrası çalışmalar azaldı
Yeni bir tehlikenin işaretlerini arayan bilim insanları, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve başka yerlerde corona virüs varyantları için sınırlı gözetim nedeniyle kısıtlanıyor. Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere birçok ülke pandeminin zirvesinde izleme çalışmalarını hızlandırdı. Ancak o zamandan beri bu çalışmalar azaltıldı ve bilim insanları solunum yolu virüsü enfeksiyonlarının boyutunu tahminlerle belirlemek zorunda kaldı. Atık su ve hastaneye yatışlar ipucu sağlayabilir, ancak ikisi de hassas bir ölçüm değil.
Aşıların etkisini ölçmeye de yarıyor
Cobey, "Amerika Birleşik Devletleri'nde solunum yolu patojenleri için hiçbir zaman özellikle sistematik bir gözetimimiz olmadı, ancak şimdi daha da az sistematik. Bu patojenlerin evrimi bir yana, yüküne ilişkin anlayışımız bile gerçekten tehlikeye girmiş durumda" ifadelerini kullandı. Virüsleri yakından takip etmemenin başka bir sonucu daha var: Her yıl mücadele edilmesi gereken birden fazla solunum yolu virüsü varken, aşıların ne kadar etkili olduğunu ölçmek artık son derece zor. Covid'den önce bilim insanları grip aşısının etkinliğini, grip testi pozitif çıkanlarla çıkmayanların aşılanma durumlarını karşılaştırarak tahmin ediyorlardı.
Ancak şimdi Covid ve solunum sinsityal virüsü aşıları da işin içine girince, hesaplamalar artık basit değil. Hastalar kliniklere ve hastanelere benzer semptomlarla geliyor ve her aşı bu semptomları farklı derecelerde önlüyor. Michigan Üniversitesi'nde halk sağlığı araştırmacısı olan Emily Martin, "Bu çok daha karmaşık bir önleme ağı haline geliyor" dedi. Etkinliğin doğru bir şekilde tahmin edilmesi, her sezonun aşısının tasarlanması ve doktorlar ile hastaların zorlu bir solunum sezonuna hazırlanması için çok önemli olacaktır.
Bağışıklık ve Uzun Covid
Coronavirüs varyantları birbiri ardına ortaya çıktıkça, aşıların ağır hastalıklara ve ölüme karşı güçlü bir siper oluştururken, viral yayılmayı durdurmada çok daha az etkili olduğu anlaşıldı. Bir aşının enfeksiyonları önleyebilmesi için sadece kanda değil, virüsün vücudu istila ettiği bölgelerde de antikor oluşturması gerekir. Seattle'daki Washington Üniversitesi'nde immünolog olan Marion Pepper, "İdeal olarak, mukozal bölgelerde, yani burnunuzda, akciğerlerinizde olmasını istersiniz" dedi. Bilim insanları yaklaşık 15 yıl önce vücudun savunmasının büyük bir kısmının sadece bağışıklık sistemi hücreleri ve organlarından değil, bu diğer dokulardan da geldiğini keşfetti. Pepper, "Gerçekten odaklandığımız şeylerden biri, dokulardaki bağışıklık tepkilerini daha önce yaptığımızdan daha iyi anlamaya çalışmak" ifadelerini kullandı.
Küçük bir grup insanda, virüsün kendisi de vücudun çeşitli bölgelerinde kalıcı olabilir ve uzun Covid'in nedenlerinden biri de bu olabilir. Aşılama ve antiviral ilaçlar bazı semptomları hafifleterek bu fikrin potansiyelini artırıyor. Yale Üniversitesi'nde Akiko Iwasaki ve meslektaşları, 15 günlük antiviral ilaç Paxlovid'in vücutta yavaşça çoğalan virüs rezervuarını ortadan kaldırıp kaldıramayacağını test ediyor.
Iwasaki, "İnsanların hastalığına neden olan şey buysa, bunun temel nedenine ulaşmayı umuyoruz" dedi. İki yıl önce Iwasaki, ortaya çıkan sayısız soruyu incelemek için yeni bir merkez önerdi. Diğer birçok virüs, bakteri ve parazit enfeksiyonları da otoimmünite dahil olmak üzere uzun vadeli komplikasyonlara yol açıyor. Yaz aylarında açılan yeni sanal enstitü, enfeksiyon sonrası sendromları ve bunları önleme ve tedavi etme stratejilerini incelemeye odaklandı.
©️ 2024 The New York Times Company
