Mark Landler / The New York Times
Hamas'ın İsrailli sivillere ve askerlere saldırmasından bu yana geçen 20'den fazla günde İsrail'in Batılı müttefikleri hassas bir denge oyunu sergilemek zorunda kaldılar: bir yandan Gazze Şeridi'ne yönelik yoğun bombardıman nedeniyle sokaklarında artan halk öfkesini yönlendirirken, diğer yandan da en karanlık saatlerinde ülkeye kararlı desteklerini ifade ettiler.
İsrail'in Orta Doğu'daki komşuları farklı bir ip üzerinde yürüyor: Öfkeli halkları ve bazı durumlarda onları İsrail'le istemeyecekleri daha geniş bir savaşa sürükleme tehdidinde bulunan silahlı grupları yönetmek. Her ikisi için de İsrail'in yoğun nüfuslu Gazze Şeridi'ne yönelik kara harekâtı hesaplamaları zorlaştırdı. Operasyonun aşamalı doğası, İsrail'in rakiplerinin sayısız sivil kayba yol açma ihtimali nedeniyle uyardığı topyekûn bir piyade ve tank saldırısının gürleyen etkisinden yoksundu. Yine de Filistinlilerin ölü sayısının giderek artması ve çatışmaların aylarca sürebileceği ihtimali, Londra'dan İstanbul'a binlerce protestocuyu ateşkes talebiyle sokaklara döktü.
Askeri zorunluluklar
İsrailli yetkililer planlamalarını diplomatik değil askeri zorunlulukların yönlendirdiğini söyledi. Birlikleri uzun süreli bir harekata hazırlama ihtiyacı Hamas'ın rehine olarak tuttuğu 200'den fazla kişiye zarar vermekten kaçınma arzusu ve savaşçılar tarafından döşenen mayınları ve diğer savunmaları aramak gibi taktik kaygılar.
Yine de operasyonun bilinçli hızı, İsrail'e kamuoyu önünde destek veren ve itidal için özel ricalarda bulunan ABD'den, Lübnan'dan roket yağdıran ancak daha fazla zarar verme tehdidinde bulunan İran destekli Hizbullah'a kadar müttefik ve düşmanların tepkisini etkileyebilir. Pazar günü Başkan Joe Biden, Başbakan Binyamin Netanyahu ile yaptığı telefon görüşmesinde İsrail'e olan desteğini yineledi. Ancak Beyaz Saray'dan yapılan açıklamaya göre Netanyahu'ya "Gazze'deki sivillerin ihtiyaçlarının karşılanması için insani yardım akışını derhal ve önemli ölçüde arttırması" çağrısında bulundu.
İsrail'in merhum başbakanı Şimon Peres'in eski danışmanı Nimrod Novick, İran'ın başkenti ve Hizbullah'ın Lübnan'daki üssüne atıfta bulunarak, "Askeri kaygılar İsrail'i yönlendirirken, planlamacıların aklının bir köşesinde de 'Yapacağımız bir şey Tahran-Beyrut hesaplarında dengeleri değiştirebilir mi' sorusu vardı" dedi.
"Savaşa katılma eğilimi göstermiyor"
Hizbullah pazar günü İsrail'e yaklaşık 20 roket fırlattı ve Lübnan sınırı yakınlarındaki Kiryat Shmona'da bir evi ateşe vererek İsrail'in karşılık vermesine yol açtı. Ancak İsrailli bir yetkili saldırıların öngörülebilir bir menzil içinde olduğunu ve Hizbullah'ın savaşa katılma eşiğinde olduğunu göstermediğini söyledi.
"Çok yavaş ilerleyen bir satranç oyunu"
İran Dışişleri Bakanı Hossein Amirabdollahian pazar günü yaptığı açıklamada hükümetinin savaşın yayılmasını istemediğini söyledi. İki hafta önce, İsrail güçlerinin Gazze'de sivilleri öldürmeyi durdurmaması halinde, İsrail'in bölgedeki gruplar tarafından yürütülen çok cepheli bir savaşla karşı karşıya kalacağını ilan etmişti. Merkezi Londra ve New York'ta bulunan bir düşünce kuruluşu olan ABD/Ortadoğu Projesi'ni yöneten eski İsrailli barış müzakerecisi Daniel Levy, "İsrail düşmanlarını sınamak istediğine karar vermedi. Her iki tarafın da hesaplarında bu var. Çok yavaş ilerleyen bir satranç oyunu hızla hız kazanabilir" diye konuştu.
İsrail'in metodik yaklaşımı bazı Müslüman liderleri söylemlerini sertleştirmekten alıkoymadı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan cumartesi günü İstanbul'da düzenlenen Filistin yanlısı büyük bir mitingde İsrail'in "Bir savaş suçlusu gibi davrandığını" söyledi. İsrail buna diplomatlarını ülkeden çekerek karşılık verdi. Uluslararası baskının arttığına dair başka işaretler de var. Cuma günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Gazze'de insani ateşkes çağrısında bulunan bağlayıcı olmayan bir kararı kabul etti. 120'ye 14 oyla kabul edilen ve 45 ülkenin çekimser kaldığı karar, daha önce İsrail'in kendini savunma hakkına güçlü destek veren Fransa'nın da aralarında bulunduğu sekiz Avrupa Birliği ülkesi tarafından desteklendi.
İsrail ile Avrupa arasındaki bağları güçlendirmeyi amaçlayan ve kar amacı gütmeyen bir grup olan ELNET Israel'in icra direktörü Emmanuel Navon, Fransa'nın karar lehinde oy kullanmasının İsrail için sorunlu olduğunu söyledi. Navon, "İsrail Güvenlik Konseyi'nde sadece ABD'nin vetosuna güvenmek istemiyor" dedi. Güvenlik Konseyi bugüne kadar Gazze konusunda ne Hamas'ın İsrail'e saldırısını kınayan ne de ateşkes çağrısı yapan bir karar alabildi. Bu yöndeki dört girişim, aralarında ABD, Rusya ve Çin'in de bulunduğu konseyin daimi üyelerinin İsrail yanlısı ve karşıtı karar tasarılarını veto etmeleri nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı.
Avrupalı liderlere baskı
Avrupalı liderler İsrail'e açık destek vermeye devam ederken, kendi ülkelerinde ateşkes için artan taleplerle karşı karşıya kalıyorlar. On binlerce Filistin yanlısı gösterici pazar günü Londra'da yürüyüş yaptı ve birçoğu İngiltere'nin şimdiye kadar bir ateşkesi desteklemeyi reddetmesine öfkesini dile getirdi. İngiltere'nin Muhafazakâr Partisinden bir milletvekili, başbakana yazdığı bir mektupta ateşkes çağrısında bulunmasının ardından pazartesi günü hükümetteki görevinden alındı.
İngiltere'nin muhalefetteki İşçi Partisi lideri Keir Starmer için savaş siyasi bir isyanı tetikledi. Parlamentodaki liderlik ekibinin bir düzineden fazla üyesi ateşkes çağrısında bulunarak partiden ayrıldı ve İşçi Partisi'nin Hamas saldırısından sonraki günlerde İsrail'le dayanışma gösterisini parçaladı.
Starmer gölge Dışişleri Bakanı David Lammy'yi bu hafta Ürdün, Katar ve Mısır'da temaslarda bulunmak üzere gönderirken, hükümet de Dışişleri Bakanı James Cleverly'yi Birleşik Arap Emirlikleri'ne gönderiyor. Her iki bakan da Arap liderlerle savaşın bölgesel bir çatışmaya dönüşmesini nasıl engelleyebileceklerini görüşüyor. Bazı dış politika uzmanları daha geniş çaplı bir savaş korkusunun abartıldığını düşünüyor. Tüm uyarılarına rağmen Suudi Arabistan, Mısır, Ürdün ve Körfez emirlikleri şu ana kadar çatışmanın içine çekilme konusunda pek istekli görünmüyorlar.
Berlin'deki Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nde araştırma direktörü olan eski Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Jeremy Shapiro, "Her zaman varsaydığımız şey, daha geniş bir bölgesel savaşa patlayan jeopolitik bir çıra kutusu. Bu gerçekleşmiş gibi görünmüyor ve gerçekleşecek gibi de görünmüyor" değerlendirmesi yaptı. Yine de Shapiro, Gazze'deki sivil ölümler arttıkça dünya kamuoyunun kaçınılmaz olarak İsrail aleyhine döneceğini söyledi. Ve bunun Hamas'ı yok etmeye yemin etmiş olan İsrailli komutanların kararları üzerinde çok az etkisi olacağını tahmin ediyor. Yabancı liderler için bu durum daha da zor bir denge kurma anlamına gelebilir.
© 2023 The New York Times Company
