David Pierson / The New York Times
Çin'in en üst düzey lideri Şi Cinping bu hafta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i ağırlarken, iki liderin birleşik bir cephe sunması bekleniyor. Ancak farklı gündemleri var. Putin, Ukrayna kuvvetleri ABD'den silah ikmali almadan önce Ukrayna'daki savaşını tırmandırmaya çalışıyor ve muhtemelen Çin'e güvenebileceğini bilmek istiyor. Şi, stratejik ortağını ve eski dostunu güçlendirmeye çalışacak ama aynı zamanda Rusya'ya verdiği destek nedeniyle Batı'yı daha da yabancılaştırmaktan kaçınmak için baskı altında.
Bu öncelikler Putin'in bugün Pekin'de başlayan ve Çin-Rusya ticaret fuarının düzenlendiği kuzeydoğu kenti Harbin'e bir ziyareti de içeren iki günlük devlet ziyaretinin arka planını oluşturuyor. Putin büyük olasılıkla, iki yıldan uzun bir süre önce Ukrayna'yı işgali nedeniyle Batı'nın Rusya'ya yaptırım uygulamasından bu yana Kremlin'e can simidi olan Pekin'den daha fazla yardım isteyecektir. Çin büyük miktarlarda Rus petrolü satın alıyor ve Moskova'nın ekonomik izolasyonuna dayanmasına ve savaş makinesini sürdürmesine yardımcı olan teknolojiler sağlıyor.
Şi, Rusya'yı Çin'in ABD ile rekabetinde önemli bir denge unsuru olarak görüyor ancak Çin'in durgun ekonomisini canlandırmak için ihracata bel bağladığı bir dönemde, önemli bir ticaret ortağı olan Avrupa'yı yabancılaştırma riski taşıyor. İşte zirve hakkında bilinmesi gerekenler:
Yakın ilişkiler ve paylaşılan bir vizyon
Ziyaret, Putin'in Mart ayında beşinci kez başkanlık seçimlerini kazanmasından bu yana gerçekleştirdiği ilk yurtdışı gezisi. Şi, Mart 2023'te Çin'in başkanı olarak normları sarsan üçüncü dönemini garantiledikten sonra ilk dış gezisini Rusya'ya yaptığında Putin'e aynı saygıyı göstermişti. Şi, Putin ile sanal olarak da dahil olmak üzere 40'tan fazla kez bir araya geldi ki bu sayı diğer tüm liderlerden daha fazla. İki lider doğum günü tebriklerini paylaşarak ve birbirlerinden eski ve sevgili dostlar olarak bahsederek ilişkilerini son derece kişisel bir hale getirdiler.
Şi, Putin'de ülkesinin yükselişini engellediği için ABD'yi suçlayan, benzer düşünen otokratik bir lider görüyor. İki lider, Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgalinden haftalar önce, Amerikan hegemonyası olarak gördükleri şeye karşı koymak için sınır tanımayan bir ortaklık ilan etti. Şi ve Putin aynı zamanda kendilerini ABD müdahalesinden arınmış yeni bir dünya düzeninin mimarları olarak görüyorlar. İki lider Batı'yı dengelemenin bir yolu olarak Şanghay İşbirliği Örgütü ve Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan BRICS gibi gelişmekte olan ülkelerin çok taraflı gruplaşmalarını teşvik ettiler.
Şi ve Putin büyük olasılıkla zirve sırasında diğer ülkelere ABD liderliğindeki küresel sisteme bir alternatif olduğunu göstermek için güç ve dayanışma yansıtmaya çalışacaklar. Putin, Çin devlet medyasında çarşamba günü yayınlanan bir röportajında "Rusya-Çin ilişkileri tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı ve ciddi uluslararası durumlar karşısında bile iki ülke arasındaki ilişkiler güçlenmeye devam ediyor" dedi.
Putin ne istiyor?
Çin, Rusya'ya ölümcül silahlar sağlamayacağına dair söz verdi ancak ABD ve Batılı analistler Çin'in Rusya'ya uydu istihbaratı ve savaş uçağı parçalarının yanı sıra mikroçipler, makine aletleri, optik cihazlar, elektronik sensörler ve telekomünikasyon donanımı gibi hem sivil hem de askeri kullanım amaçlı bileşenler tedarik ettiğini söylüyor. Putin, savaş çabalarını yoğunlaştırırken ordusunun ilerlemesini sürdürmesine yardımcı olmak için büyük olasılıkla bu tür parça ve ekipman tedarikinin devam etmesini isteyecek.
Rus güçleri son günlerde Ukrayna'nın ikinci büyük kenti Kharkiv yakınlarında yeni bir saldırı hattı açtı. Ukrayna güçlerinin eli kolu bağlı ve silah sıkıntısı çekiyor ancak ABD'den milyarlarca dolar değerinde silahın yakında ülkeye girmesi bekleniyor.
Putin'in ayrıca daha fazla ticaret ve iş anlaşması arayışında olması ve kalabalık bir heyetle seyahat etmesi bekleniyor. Heyette beş başbakan yardımcısı, Rusya'nın nükleer enerji şirketi Rosatom ve uzay ajansı Roscosmos'un başkanlarının yanı sıra Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ekonomi Bakanı Maxim Reshetnikov ve bu hafta yeni savunma bakanı olarak atanan ekonomist Andrey Belousov yer alıyor.
Virginia'daki Center for Naval Analyses'de Çin dış politikası üzerine çalışan kıdemli araştırmacı bilim insanı Elizabeth Wishnick, "Söz konusu kişiler her iki tarafın da önceliklerini yansıtıyor" dedi. Belousov'un Çin ile çalışma deneyimi var, daha önce iki ülke arasında daha fazla ticareti teşvik etmek amacıyla 2014 yılında kurulan Hükümetlerarası Rus-Çin Yatırım İşbirliği Komisyonu'nun eş başkanlığını yürüttü.
Putin'le birlikte seyahat eden başbakan yardımcıları arasında, Sibirya'nın Gücü 2 doğalgaz boru hattının geliştirilmesi de dahil olmak üzere Rus petrol ve doğalgazının kilit yetkilisi Alexander Novak da bulunuyor. Putin uzun zamandır Avrupa'ya giden Rus gazını Çin'e yönlendirecek olan bu proje üzerinde bir anlaşma sağlamaya çalışıyordu. Şi'nin boru hattıyla ilgilenip ilgilenmediği belli değil. Analistler, üçüncü bir ülke olan Moğolistan'dan geçecek olması ve Çin'i potansiyel ikincil yaptırımlara maruz bırakarak enerji konusunda Rusya'ya daha da bağımlı hale getirebilecek olması nedeniyle Çin liderinin isteksiz olabileceğini söylüyor.
Şi'nin stratejik tereddütü
Şi, zor durumdaki ekonomisine yardımcı olmak için Rusya ile yakınlaşmaya ve aynı zamanda Batı ile bağlarını sağlamlaştırmaya çalıştı. Çin kendisini Ukrayna'daki savaşta tarafsız ve barış yanlısı olarak tanımlıyor. Savaşın siyasi çözümü için 12 maddelik muğlak bir plan önerdi ve Avrupa'da diplomasi yürütmek üzere bir elçi gönderdi.
Batılı ülkeler, Rus birliklerinin Ukrayna'dan çekilmesi çağrısında bulunmadığı için Çin'in çabalarını reddetti. Çin ayrıca Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün genişlemesini Moskova'nın işgaline yol açan gerilimleri yaratmakla suçlayarak Rusya'nın yanında yer alıyor. Şi'nin Kremlin'in savaşını kınamayı reddetmesi sonuçta Çin'in Batı ile ilişkilerini kötüleştirdi ve Avrupa'nın güvenlik konularında ABD ile giderek daha fazla yakınlaşmasına yol açtı. Bu durum Çin'in Avrupa Birliği ile (Çin elektrikli araçlarının ihracatı ve Avrupalı şirketlerin pazara erişimi konusunda) bir ticaret savaşını önleme çabalarını Şi için daha da zorlaştırıyor.
ABD ile de gerilim artıyor ve Başkan Joe Biden ile Şi'nin Kasım ayında vardığı geçici yumuşama test ediliyor. Biden yönetimi salı günü elektrikli araçlar, güneş pilleri, yarı iletkenler ve gelişmiş piller de dahil olmak üzere bir dizi Çin ithalatına uygulanan gümrük vergilerinde keskin bir artış açıkladı.
Dışişleri Bakanı Antony Blinken geçen ay Pekin'e yaptığı bir ziyaret sırasında ABD'nin Rusya'nın savaş çabalarına yardım eden Çin bankalarını kara listeye alacağı uyarısında bulundu. Rus medyası yılın başlarında Çinli finans kuruluşlarının ikincil yaptırımlarla ilgili endişeler nedeniyle Rus firmalarıyla işlemlerini azaltmaya başladığını bildirmişti. Analistler, Çin gümrük verilerine göre Mart ayında Rusya ile Çin arasındaki ticarette Ocak 2021'den bu yana ilk kez görülen yıllık düşüşte bu değişikliğin büyük olasılıkla etkili olduğunu söylüyor.
©️ 2024 The New York Times Company
