Rusya'daki iktidarını otuz yıla uzatma yetkisini kazanan Vladimir Putin, en önemli uluslararası ilişkisini güçlendirmek amacıyla Şi Cinping ile görüşmek üzere Pekin'e bir devlet ziyareti gerçekleştirecek. İki adam Şubat 2022'de ABD'nin küresel etkisine karşı bir denge unsuru olarak sınır tanımayan dostluklarını kutladılar. Bu ortaklık, Biden yönetiminin aynı ay içinde Ukrayna'da başlayan geniş çaplı işgalin ardından Rusya'yı Çin'deki yaşam hattından izole etmeye çalışmasıyla giderek daha fazla baskı altına girdi. Ancak Biden yönetiminin salı günü Çin'den ithal edilen 18 milyar dolarlık ürüne gümrük vergisi getireceğini açıklamasıyla, Şi ve Putin'in Washington liderliğindeki küresel uzlaşıya karşı ortak muhalefete dayanan ilişkilerinin gücü bu hafta daha da artacak gibi görünüyor.
Kısıtlamaları sessizce aşacak yollar
Şi ve Putin ticaret, enerji ve güvenlik işbirliği konularında uzmanlaşmış politika ekipleriyle bir araya gelecek. İki taraf, Ukrayna'daki Rus savaş makinesi için hayati önem taşıyan hem tüketici ürünleri hem de çift kullanımlı mallarda savaş sonrası yaşanan patlamanın ardından Çin'in Rusya'ya ihracatını azaltan ABD kısıtlamalarını sessizce aşmanın yollarını arayacak.
Çin ve Rusya'daki analistler, Pekin'in Ukrayna'daki çatışmaların bir an önce sona ermesini tercih etse de, savaşı tolere edeceğini ve Moskova ile ticari ve diplomatik ilişkilere batıdan daha fazla öncelik vermeye devam ederek, daha fazla ticari ve ekonomik bağ için uygun koşullar elde etmeye çalışacağını söyledi.
Çin'e daha bağımlı hale gelecek
Savaştan vazgeçmek istemediğinin sinyallerini veren Rusya, ticaret ortağı ve Batı ile derinleşen çatışmasında kilit bir diplomatik müttefik olarak Çin'e giderek daha bağımlı hale gelecek. Xinhua devlet haber ajansına çarşamba günü verdiği bir mülakatta Putin, iki ülke arasındaki ekonomik bağları överek, "Bugün Rusya-Çin ilişkileri şimdiye kadarki en yüksek seviyeye ulaştı ve zorlu küresel duruma rağmen güçlenmeye devam ediyor" dedi.
Gözlemciler, Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana iki yıldan fazla bir süre ikili ticarette yaşanan patlamanın ardından Çin'in Rusya'ya ihracatının son aylarda önemli ölçüde düştüğünü belirtiyor. Ön istatistiklere göre Çin'in Rusya'ya ihracatı Nisan ayında 8,3 milyar dolara gerileyerek Nisan 2023'e kıyasla yaklaşık yüzde 14'lük bir düşüş gösterdi. 2024'ün ilk dört ayında ihracat ABD doları bazında yüzde 2 oranında düşmüş olsa da toplam ikili ticaret 2023'e kıyasla yaklaşık yüzde 5 oranında arttı. Şanghay'da yaşayan uluslararası ilişkiler uzmanı Shen Dingli, Çin'in Rusya'ya ihracatındaki düşüşün "ABD ve Batı'nın mali yaptırımları karşısında Çinli şirketlerin aktif riskten kaçınması olabileceğini" söyledi.
"ABD'nin baskılarına direnecekler"
Guardian'a konuşan Çin ve Rusya'daki analistler, iki tarafın da ABD'nin birbirlerinden ayrılmaları yönündeki baskılarına direnmeye çalışacaklarını ve ABD'nin gözetiminden uzakta ticareti geliştirmeye devam etmelerini sağlayacak geçici çözümler bulmaya çalışacaklarını belirtti. Rusya Bilimler Akademisi Uzak Doğu Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Alexey Maslov, "Ekonomi söz konusu olduğunda en kritik soru ödeme meselesi" dedi.
Maslov, Çin'in büyük bankalarının ABD yaptırımlarından duydukları endişe nedeniyle ödemeleri kısıtladığını ve Rusya'nın bu sorunu Batı'nın takip edemeyeceği merkezi olmayan bir ödeme sistemiyle çözmeyi önerdiğini söyledi. Maslov, "Her iki taraf da ileride yaptırımlara dayanıklı mekanizmalar arayacaktır" dedi.
Bankalar yaptırımlara uymaya çalışıyor
Carnegie Rusya Avrasya Merkezi'nde araştırmacı ve Rusya Merkez Bankası eski danışmanı Alexandra Prokopenko, ekiplerin muhtemelen zirveyi ABD kısıtlamalarını sessizce uygulamadan önce atlatmak için beyin fırtınası yapmak için kullanacaklarını ve potansiyel olarak ABD'nin ticaret üzerindeki kısıtlamalarından kaçınmak isteyen diğer ülkeler tarafından kullanılabilecek araçlar geliştireceklerini yazdı. Çin resmi olarak ABD yaptırımlarına karşı çıksa da gerçekte bankalar ve şirketler ABD'nin tepkisiyle karşılaşmamak ya da ABD doları ödemelerinin engellenmesini önlemek için genellikle bu yaptırımlara uymanın yollarını buluyor. Kısıtlamaları aşmanın bir yolu da üçüncü ülkeler üzerinden ticaret yapmak.
Çin'in Orta Asya ülkelerine ihracatı Ukrayna'daki savaşın başlamasından bu yana artış gösterdi. 2021 ile karşılaştırıldığında, 2023 yılında Kırgızistan, Kazakistan ve Tacikistan'a yapılan ihracat sırasıyla yüzde 164, yüzde 77 ve yüzde 118 arttı. Atlantik Konseyi'nde kıdemli bir araştırmacı olan Joseph Webster, özellikle çift kullanımlı teknolojinin Orta Asya üzerinden yapılan ticarette bir artış gördüğünü belirtti.
Gaz anlaşması için A Takımı
Rusya ayrıca Ukrayna'yı işgalinden bu yana düşen ve bir zamanlar ülkenin en karlı şirketi olan Gazprom'un rekor zarar etmesine neden olan gaz ihracatını da ele almayı umuyor. Ancak gözlemciler Moskova ve Pekin'in uzun zamandır beklenen ve Çin'e Rus gazı tedarik edecek olan Sibirya'nın Gücü 2 boru hattı konusunda bir anlaşmaya varıp varamayacaklarını sorguluyor. Kremlin'in sosyal yardım çabalarını güçlendirmek için Putin, danışmanlar ve sektör liderlerinden oluşan genişletilmiş bir ekibi Pekin'e getiriyor. Gabuev, Putin'in ekibinde Rus A Takımı olarak adlandırdığı bir dizi deneyimli teknokratın yer aldığını belirtti.
Bu isimler arasında yeni Savunma Bakanı Andrey Belousov, deneyimli bir ekonomist ve Şi'nin yakın müttefiki ve politbüro daimi komitesinin bir üyesi olan Ding Xuexiang'ın eski mevkidaşı ve Rusya'nın askeri-endüstriyel kompleksi için bir nokta adam olarak hareket eden bir başbakan yardımcısı olan Denis Manturov yer alıyor. Putin, ekonomik işbirliğini görüşmek üzere Çin Başbakanı Li Qiang ile bir araya gelecek. Gabuev, Ekipleri gerçekten tanıştırmak, kişisel bağlar kurmak ve dostça davranmalarını sağlamak için çok çaba harcadılar. Artık Rus yetkililer Avrupalılar ve Amerikalılar yüzünden binlerce farklı yöne çekilmiyor çünkü kimse onlarla konuşmuyor" ifadelerini kullandı.
Putin'in eli güçlü
Ancak Putin Pekin ile ilişkilerde hala bazı kartları elinde tutuyor. Shen, Rusya'nın Çin için önemli bir gıda ve enerji kaynağı olmaya devam ettiğini ve uluslararası sahnede stratejik işbirliği yaptığını belirtti. Çarşamba günü Xinhua'ya verdiği mülakatta Putin, iki ülkenin eşit, karşılıklı yarar sağlayan ekonomik ve insani işbirliği kurmak ve adil, çok kutuplu bir dünya düzeni inşa etmek amacıyla dış politika koordinasyonunu güçlendirmek amacıyla çalıştığını söyledi.
Webster, "Putin'le Pekin'de buluşmak Şi'nin Batı'nın eylemlerine asimetrik bir şekilde, örneğin Rus savunma sanayi üssüne daha fazla yarı açık destek vererek karşılık verebileceğini ima etmesini sağlıyor dedi. Bu sinyal, Trump dönemindeki ticaret savaşını genişleten yeni Biden tarifelerinin gölgesinde özellikle akut bir hal alıyor. Trump 300 milyar dolardan fazla Çin ithalatına vergi getirdi, Biden bu hafta bu rakama 18 milyar dolarlık mal ekledi. Güneş panelleri, elektrikli araçlar ve yarı iletkenler de dahil olmak üzere bir dizi stratejik sektörde gümrük vergileri uzatıldı ya da uygulamaya konuldu. Elektrikli araçlarda oranlar yüzde 25'ten yüzde 100'e çıkarıldı. Tüm bunlar Pekin'in öfkesine yol açtı. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Wang Wenbin bunun zorbalık eylemi olduğunu söyledi.
