Aurelien Breeden / The New York Times
Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Fransa'da erken seçim yapılması yönündeki riskli kararı kötü bir şekilde geri tepti ve pazar günü yapılan ilk tur oylamada aşırı sağın üstünlük kurmasını sağladı. Ancak Fransızlar, ülkenin en alt ve en önemli meclisi olan 577 sandalyeli Ulusal Meclis'teki temsilcilerini seçmek üzere gelecek pazar günü ikinci tur oylama için sandık başına gidecek. Fransa, Macron'un ikinci döneminin geleceğinin tehlikede olduğu öngörülemez bir bölgede. Jordan Bardella liderliğindeki milliyetçi, göçmen karşıtı Ulusal Birlik, ülkeyi yönetme potansiyeline hiç bu kadar yakın olmamıştı.
İşte seçimler hakkında bilmeniz gerekenler:
Macron neden erken seçim çağrısı yaptı?
Macron 2022'de ikinci kez seçildiğinde partisi salt çoğunluğu elde edememişti. Kurduğu merkezci koalisyon o zamandan bu yana zayıf bir çoğunlukla iktidarda ancak bazı yasa tasarılarını geçirmekte zorlanıyor. Geçen ay yapılan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Ulusal Birlik birinci olurken, Macron'un Rönesans partisinin liderliğindeki merkezci koalisyon uzak ara ikinci oldu.
Macron'u görev süresinin bitmesine üç yıl kala bu sonuçların ardından Cumhurbaşkanı Parlamentoyu feshetti. Bunu yapma zorunluluğu yoktu ama feshin kaçınılmaz hale geldiğine inanıyordu, muhalefet milletvekilleri sonbaharda hükümetini devirmekle tehdit ediyordu. Halkın iradesine saygı göstermenin tek yolunun erken seçim olduğunu düşündüğünü söyledi.
İlk tur oylamada ne oldu?
Macron, ani seçimlerin seçmenlere kendisi ile siyasi uçlar arasında keskin bir tercih sunacağına ve sol muhalefetin kendisine karşı birleşmesini engelleyeceğine inanıyordu. Ancak bu kumar şu ana kadar başarısız oldu. İçişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan resmi sonuçlar, Ulusal Birlik partisi ve müttefiklerinin ilk turda oyların yaklaşık yüzde 33'ünü kazandığını gösterdi.
Yeni Halk Cephesi Sosyalistler, Yeşiller, Komünistler ve sert sol France Unbowed partisini içeren geniş bir sol parti ittifakı ve yaklaşık yüzde 28 oy aldı. Macron'un merkezci Rönesans partisi ve müttefikleri ise sadece yüzde 20 civarında oy alabildi. İlk tura katılım oranı yaklaşık yüzde 67'ydi, bu alışılmadık derecede yüksek bir rakamdı ve yüksek riskli bir yarışa olan yoğun ilgiyi ve seçmenler arasında oylarının Macron'un cumhurbaşkanlığının gidişatını temelden değiştirebileceğine olan inancı yansıtıyordu. Seçimler şimdiden Fransız siyasetini derinden sarsmış, solda nadir görülen bir birlikteliği teşvik etti, ana akım sağda kaos yarattı ve Macron'un merkezci ittifakını yıprattı. Yarış, dikkatleri Fransa'nın kırılgan mali durumuna ve bu durumu çözme girişimlerini baltalayabilecek yasama tıkanıklığı ihtimaline odakladı.
Tehlikede olan ne?
Cumhurbaşkanlığı, Fransa'nın en güçlü siyasi makamı ve kararname ile yönetme konusunda geniş yetkilere sahip. Ancak çoğu büyük iç politika değişikliği ve harcama tasarıları ya da anayasa değişiklikleri gibi önemli mevzuat parçaları için Parlamento'nun ve özellikle de Ulusal Meclis'in onayı gerekiyor. Fransa'nın diğer parlamentosu olan Senato'nun aksine, Ulusal Meclis üyeleri doğrudan halk tarafından seçiliyor ve bir Fransız Kabinesini güvensizlik oyu ile düşürebilir. Ayrıca alt meclisin yasa yapma konusunda daha fazla hareket alanı var ve iki meclisin bir yasa tasarısı üzerinde anlaşamaması durumunda genellikle son sözü söyler. En önemlisi, Ulusal Meclis'in yapısı Fransa'nın nasıl yönetileceğini belirler.
Ulusal Birlik nedir ve liderleri kimlerdir?
Ulusal Birlik, Fransa'nın en önde gelen milliyetçi, göçmen karşıtı aşırı sağcı partisi. Yerel seçimleri kazandı ve 2022'de alt meclise yaklaşık 90 milletvekili gönderdi, ancak ülkeyi hiç yönetmedi. Asıl adı Ulusal Cephe olan parti 1972'de kuruldu ve İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerle işbirliği yapmış olan kişiler bünyesinde bulundu. Partinin kurucu başkanı Jean-Marie Le Pen açıkça ırkçıydı ve Holokost'u alenen küçümsüyordu.
Le Pen'in kızı Marine Le Pen 2011 yılında partinin başına geçti ve partiyi "şeytanlaştırmak" için çalıştı. Babasının antisemit açıklamalarıyla arasına mesafe koydu ve hatta 2015'te onu görevden aldı. Ayrıca partinin platformunu genişletti. Ancak bazı üyeler ırkçı, antisemitik ya da homofobik yorumları nedeniyle tepki çekmeye devam ediyor. Parti göçü büyük ölçüde azaltmak, yabancıların Fransız olmasını zorlaştırmak ve Fransız vatandaşlarına sosyal yardımlar gibi alanlarda Fransız olmayanlara göre öncelik vermek istiyor.
Net bir çoğunluk ortaya çıkmazsa ne olur?
Bu belirsiz. Macron'un nasıl ilerleyeceği konusunda seçenekleri sınırlı olacaktır. Cumhurbaşkanı yeni bir koalisyon kurmayı deneyebilir ancak Almanya'nın aksine Fransa buna alışık değil. Ayrıca alt mecliste galip gelmesi beklenen üç ana blok (aşırı sağ, sol ittifak ve Macron'un merkezci koalisyonu) radikal bir şekilde farklı gündemlere sahip ve bazı durumlarda birbirlerine karşı düşmanlıklarını ifade ettiler. Çoğunluk sağlanamazsa Fransa'nın nasıl ilerleyeceği belli değil.
İki turlu seçim nasıl işliyor?
Fransa'nın 577 seçim bölgesi anakara, denizaşırı alanlar ve bölgelerin yanı sıra yurtdışında yaşayan Fransız vatandaşlarını da kapsıyor. Fransa, her bölgede en çok oyu alan adaylara sandalye veriyor. Her bölgede ilk turda herhangi bir sayıda aday yarışabilir ancak ikinci tura kalmak için belirli eşikler var. Çoğu durumda ikinci turda en çok oy alan iki aday yer alırken, kendi bölgelerindeki kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 12,5'ine eşit sayıda oy alabilmeleri halinde üç hatta dört aday da yer alabilir.
©️ 2024 The New York Times Company
